Sinds 2012 heeft de Tweede Kamer het heft in handen in de kabinetsformatie. Waarom verloopt die in 2021 zo stroef? Kan de Kamer een nieuwe bestuurscultuur realiseren? En hoe moet de Kamer omgaan met partijen die een gevaar zijn voor de democratie?
Jaap Jansen en PG Kroeger gaan te rade bij een groot kenner van de parlementaire geschiedenis en de politieke praktijk: Joop van den Berg, oud-hoogleraar in Leiden en Maastricht en voormalig fractievoorzitter van de PvdA in de Eerste Kamer.
Van den Berg windt er geen doekjes om. Hij wijst de Kamer erop dat zij veel bestuurlijke problemen die nu aan de orde zijn mede - en soms welbewust - heeft veroorzaakt. Daarbij geeft hij ook uit eigen ervaring allerlei praktische tips. Zo doet hij suggesties hoe de Kamer daadkrachtig en doeltreffend kan omgaan met antidemocraten in eigen gelederen. "Het is niet de taak van de voorzitter de levendigheid van discussies voor het tv-publiek te bewaken, een parlement is geen talkshow."
Van den Berg raadt de Kamer indringend aan, zich veel meer bewust te zijn van de eigen taak binnen de trias politica. Ze heeft daarvoor ook serieuze machtsmiddelen die vaak niet gebruikt worden. Benut de Kamer die niet en laat ze debatten ontsporen, dan zijn de kwaliteit van de wetgeving, controle op de regering en het respect voor het parlement zelf in het geding.
Het formeren van kabinetten 'zonder de Koning' ging volgens Van den Berg prima toen de Kamer in 2012 zelf het heft in handen nam. Maar in 2021 maakt de Kamer er een potje van. Ook hier is sprake van voortdurende verwarring over de eigen rol en over de verschillende fases in het formatieproces. Zo lieten ook de meer serieuze fracties zich in het dramatische ‘Pieter Omtzigt, functie elders’- debat op 1 april op sleeptouw nemen door PVV-leider Geert Wilders.
Er zijn tenminste drie aspecten van het formeren die veel grondiger bekeken moeten worden: de ‘eerste week', direct na de verkiezingsuitslag waarin dit jaar kardinale fouten zijn gemaakt die nog steeds diep doorwerken; de selectie van verkenners en hun échte taak; en de fase die binnenkort aanbreekt: het aanzoeken van bewindslieden en het portefeuilles toedelen.
Van den Berg is groot vorstander van een actieve rol van de Kamer in dialoog met aspirant-ministers – zoals het Europees Parlement dat doet met nieuwe Eurocommissarissen. Maar hij vreest dat de Kamer hiertoe de moed niet opbrengt. "Doe je het zo, dan zul je twee keer zo stevige mensen als minister naar voren moeten schuiven."
Wat er ook gebeurt, de parlementaire zeden en gewoonten zijn aan vernieuwing toe. Het ‘geleuter’ over een 'nieuwe bestuurscultuur' spreekt Van den Berg niet aan. Kamerleden moeten zich weer bewust worden van de wezenstaak van het parlement en krachtig leiding gaan geven aan democratische processen en beleidsvorming.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!
***
Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Verder lezen
B.H. van den Braak en J. Th. J van den Berg - Zeventig jaar zoeken naar het compromis, parlementaire geschiedenis van Nederland, 1946-2016
Columns van beide auteurs
Evaluatie kabinetsformatie 2012
Evaluatie kabinetsformatie 2017
***
Verder luisteren
224 - Kabinetsformatie 2021: Het ongeduld van Mariëtte Hamer
219 - Kabinetsformatie 2021: Een beknopt coalitieakkoord met meer ruimte voor de Kamer als spannend experiment
217 - Kabinetsformatie 2021: Wordt Rutte IV het tweede kabinet-Den Uyl?
210 - Kabinetsformatie 2021: Herman Tjeenk Willink over het verval van de democratische rechtsorde
209 - Kabinetsformatie 2021: De VVD nerveus, het CDA labiel en Hamer houdt stug vol
193 - Kabinetsformatie 2021: Mark Rutte en de slijtage van zijn leiderschap
192 - Kabinetsformatie 2021: Het gaat over hun toekomst: jongeren voor het eerst aan tafel in de formatie
191 - Kabinetsformatie 2021: Hoe krijgen we de balans terug in de trias politica? De Kamer kan zelf al heel veel doen!
187 - Kabinetsformatie 2021: De klaagzang van het kabinet en de Kamer
184 - Kabinetsformatie 2021: Brieven aan de informateur - geslaagde en minder geslaagde lobby's
182 - Kabinetsformatie 2021: De verrassend vertrouwde werkwijze van Herman Tjeenk Willink
180 - Kabinetsformatie 2021: Hoe Mark Rutte de eenzaamste man van het Binnenhof werd
179 - Kabinetsformatie 2021: Verkenners die schielijk van het toneel verdwenen, een politieke sluipmoord en de 'gouden standaard' van wijs en effectief formeren
177 - Kabinetsformatie 2021: Formeren is faseren, dus het begint met verkennen
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:43:16 – Deel 2
01:33:12 – Einde 
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.