Op 4 juni 1872, overleed Johan Rudolf Thorbecke. 150 jaar geleden, maar zijn naam klinkt nog dagelijks in bestuurlijk Nederland in discussies over grondrechten, vrijheden en liberale ideeën. Thorbecke was "ontegenzeggelijk een niet gewone man, de leegte zal zeer groot zijn”, schreef een van zijn opvolgers als minister-president in zijn dagboek. Maar wat weten we eigenlijk van hem?
Jaap Jansen en PG Kroeger gaan daarom op zoek naar de minder bekende feiten en karakteristieken van deze staatsman die leefde van 1798 tot 1872. Dus van de tijd van Napoleon tot die van Bismarck, van Goethe tot Wagner.
Het eerste dat Thorbecke sterk onderscheidt van zijn tijdgenoten, collega's en eigenlijk al zijn opvolgers is dat hij een allochtoon was uit een in die tijd marginale 'culturele minderheid'. Zijn Duitse afkomst en Lutherse opvoeding maakten hem iemand met een veel bredere bagage en blik, zowel als wetenschapper als in zijn politieke en bestuurlijke rollen. Zijn herkomst bleek een krachtig pluspunt.
En die achtergrond maakte Thorbecke onmiskenbaar een Europeaan, zowel in culturele en geestelijke zin als in zijn politieke en wetenschappelijke werk. De contacten met zijn familie en met die van zijn Duitse echtgenote zorgden ervoor dat hij eigenlijk permanent over de grenzen heen keek en ook veel bezoeken bracht aan Dresden. Heel bijzonder was daarbij zijn sterke band met de nummer één van de vorsten van zijn tijd, de ruimdenkende koning Leopold van het nieuwe land België.
De historische betekenis van Thorbeckes werk aan de Grondwet van 1848 staat buiten kijf, maar de echte gebeurtenissen van die fase laten zien dat hij veel minder 'de maker' ervan was dan vaak gedacht. Niettemin was het meer dan wie ook Thorbecke die de nieuwe constitutie overeind hield en zo grondvestte dat felle tegenstanders als koning Willem III het onderspit moesten delven. Hun strijd was ongekend scherp en zelfs de paus werd in dat conflict partij!
Met de nieuwe Grondwet en de energieke uitwerking van de nieuwe bestuurlijke en politieke principes werd Thorbecke een van de grootste emancipatoren in onze geschiedenis. Het maakte hem geliefd en bewonderd, niet alleen bij 'partijgenoten', maar bijvoorbeeld ook bij de katholieken die dankzij hem gelijkberechtigde burgers werden. Hij schafte de slavernij af en op zijn sterfbed tekende hij nog het besluit dat voor het eerst een jonge vrouw toeliet aan de universiteit: Aletta Jacobs.
Hij was een echte doener, een man van concrete daden. Hij maakte het Torentje heel bewust de cockpit van macht. Zo werd hij 'de Humboldt der Nederlanden', een groot innovator van de modernste infrastructuur en mobiliteit. Het is dan ook geen wonder dat iemand met zoveel daadkracht en vernuft niet alleen maar vrienden maakte. Daarbij kwam dat Thorbecke een zeer fel en emotioneel mens was.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl voor informatie.
***
Verder lezen
Remieg Aerts - Thorbecke wil het (Uitgeverij Bert Bakker)
Matthijs van de Waardt - De man van 1848, Dirk Donker Curtius (Uitgeverij Vantilt)
***
Verder luisteren
249 - Gedrag en omgangsvormen in de Tweede Kamer
200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel
80 - Rutte en de ministeriële verantwoordelijkheid
60 - Coen Brummer & Daniël Boomsma: De canon van het sociaal-liberalisme
50 - PG Kroeger over de vrijheid van onderwijs
43 - Het Binnenhof, een eeuwenoud ratjetoe
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:47:16 – Deel 2
01:26:00 – Einde 
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.