Betrouwbare Bronnen aflevering 88
Op 19 februari 2020 overleed minister van staat Jos van Kemenade. Hij behoorde tot de groten in de Nederlandse politiek en zijn nalatenschap in beleid en visies op beleid is tot in onze tijd buitengewoon actueel en relevant.
In Betrouwbare Bronnen blikken we terug op leven en werk van Van Kemenade. Te gast zijn PG Kroeger, die in de kabinetsformatie van 1981 en daarna op het ministerie van Onderwijs tijdens het kabinet Van Agt II met Van Kemenade mocht samenwerken, en Gérard Maas, die als jong ambtenaar met hem werkte aan een van zijn belangrijkste ideeën en prestaties: de start van een Open Universiteit. Dat gebeurde in Van Kemenades eerste ministerschap tijdens het kabinet Den Uyl, waarin hij een vurige vernieuwers van beleid was. De VVD verweet de PvdA-minister een ‘socialistisch spuitje’ te willen hanteren bij alle scholieren van het land. Was hij echt zo'n 'rode drammer' of was die beeldvorming overdreven?
In elk geval wordt duidelijk dat de toenmalige onderwijsminister een veel breder en vooral ook samenhangender visie op de toekomst had, dan alleen die van invoering van 'de Middenschool'.
Van Kemenade was een wetenschapper die zijn beleid voortbouwde op de meest recente, internationale analyses van de toekomstige economie en samenleving en daarbij de emancipatie van alle bevolkingsgroepen op weg naar een 'kenniseconomie' als hoogste prioriteit centraal stelde. Dat deed hij vooral door visionaire beleidsnota's, in zijn tijd een heel nieuw instrument voor ministers om langetermijnplannen te agenderen. Veel daarvan is door zijn opvolgers - en vooral door Wim Deetman (CDA) - concreet vertaald in wetgeving en nieuwe schooltypen, die vaak tot op de dag van vandaag het gezicht van het onderwijs bepalen.
Van Kemenade was als minister en bestuurder iemand die snel en grondig lessen trok uit wat lukte en wat minder goed lukte. PG Kroeger vertelt hoe Van Kemenade in zijn tweede ministerschap op essentiële punten waar nodig anders te werk ging, soms zelfs heel erg behendig zijn ambtenaren naar zijn hand zettend. Dat ministerschap duurde maar kort, maar dat verhinderde hem niet als Kamerlid daarna nog op eigen kracht een huzarenstukje te realiseren: een complete structuurwet voor het volwassenenonderwijs. Hij bleef krachtdadig werken aan zijn idealen en lange-termijn visie.
Binnen de PvdA werd hij als intellectueel en bestuurder bewonderd, maar zelf gaf hij later toe, dat ze ook nogal met hem gesold hadden. Met name in de slepende episode van ‘de opvolging van Den Uyl’, vertelt Jaap Jansen.
Niettemin kon hij na zijn Haagse jaren een glansrijke loopbaan voor de publieke zaak verwezenlijken, bij de UvA, in Eindhoven als burgemeester en in Noord-Holland als commissaris van de koningin. Vele kabinetten en zijn PvdA deden steeds weer een beroep op zijn denkkracht en inzet.
Gérard Maas en PG Kroeger schetsen de 'legacy' van deze denker en minister. Opmerkelijk is hoezeer juist de laatste tijd zijn analyses van 50 jaar geleden en de decennia daarna opnieuw in het brandpunt van de belangstelling en discussie staan. De betekenis van Jos van Kemenade is heel groot.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland
***
Verder lezen
J.A. van Kemenade - Wakken in het kroos, 2003 (Elsevier Overheid), niet meer in de boekhandel verkrijgbaar
***
Verder kijken
Jos van Kemenade (uit een langer gesprek met RobertJan Booij en Adam Diels dat nog moet worden gepubliceerd), opgenomen in 2018
***
Verder luisteren
Afl. 79 - 'Nederland is nog steeds ziek': Hans Borstlap over zijn ingrijpende plannen voor de arbeidsmarkt
Afl. 64 - Wim Kok, een leven op eigen kracht - gesprek met biograaf Marnix Krop
Afl. 40 - SER-voorzitter Mariëtte Hamer over polder en pensioen
Afl. 27 - Rob Jetten wil muren slopen
Afl. 09 - Special: leven en werk van Wim Kok
***
Tijdlijn
00:00:00 - Intro
00:01:44 - Deel 1
00:51:38 - deel 2
01:37:51 - Uitro
01:39:01 - Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.