S3 - P7: Bonte Was Eindejaarsspecial 2022
Bonte Was Podcast - Hét wasprogramma over mediamissers én opstekers
16-12-2022
**Hoe zit het met grensoverschrijdend gedrag op mediaredacties: https://www.groene.nl/artikel/mooi-dat-jurkje**Documentaire 1 over de Decembermoorden in Suriname – ‘Het is geen verleden’ van documentairemaakster Ida Does: https://www.2doc.nl/documentaires/2022/12/het-is-geen-verleden.html
**Documentaire 2 over de Decembermoorden in Suriname – ‘Beste meneer Bouterse’ van filmmaker Ananta Khemradj: https://www.2doc.nl/documentaires/2022/12/beste-meneer-bouterse.html
**Reza Kartosen-Wong, mediawetenschapper en journalist, schreef een opiniestuk over Kick Out Zwarte Piet in Het Parool en een stuk over modelminderheden in Trouw:
https://www.parool.nl/columns-opinie/opinie-we-moeten-ons-laten-inspireren-door-kick-out-zwarte-piet~b41d79bd/
https://www.trouw.nl/tijdgeest/ook-als-nederlands-aziatische-modelminderheid-heb-ik-last-van-racisme-en-machtsmisbruik~b1364ed17/
Lees hier de transcriptie van deze aflevering:
One'sy
Dit is Bonte Was Podcast.
Zoë
Uw favoriete wasprogramma over mediamissers en -opstekers.
One'sy
Ik ben One'sy Muller.
Zoë
En ik ben Zoë Papaikonomou en dit is onze eindejaarsspecial! (vuurwerk geluidjes)
One'sy
We bespreken de hoogte- en dieptepunten van 2022 in medialand.
Zoë
Maar we beginnen natuurlijk even met de meest recente mediamissers en -opstekers. Ja, het zou leuk zijn als dat een keer niet zou hoeven.
One'sy
Nee, dat we alleen hoeven terug te blikken.
Zoë
Ja, of alleen opstekers te melden. Maar neen.
One'sy
Nee, zo'n feest is het niet.
Zoë
We gaan toch weer terugkomen op het WK. Dat is nog steeds gaande op dit moment. En we hebben vorige aflevering al iets gezegd over hoe we wel kijken en niet kijken naar het WK, over Qatar, over mensenrechtenschendingen, hypocrisie wanneer we het daar wel en niet over hebben. Maar zoals de luisteraar misschien ook gevolgd heeft, doet Marokko het ontzettend goed op het WK. En dat is onwijs leuk! Maar het is natuurlijk wel weer interessant om te zien wat er dan gebeurt in de berichtgeving daarover. Helaas zijn er na de winstpartijen van Marokko hier en daar in steden rellen en vernielingen uitgebroken. Dat is natuurlijk ontzettend naar en vervelend. Dat gebeurt vaker met allerlei belangrijke voetbalwedstrijden. Of ze nou winnen of verliezen, maakt niet uit. Als Ajacied heb ik me helaas ook moeten meemaken dat er dan toch altijd wat gespuis overblijft die het nodig vindt om dingen stuk te maken. Nou, dat is vervelend, belachelijk en daar moet je tegen optreden. Alleen wat gebeurt er op dit soort momenten altijd weer.
One'sy
Dan komen de racisten weer onder een steen vandaan gekropen!
Zoë
Ja, was het maar zo'n feest dat we daarover leuk en vrolijk konden zijn. Dan gaat het natuurlijk weer over dat het veel Marokkaanse Nederlanders zijn die de straat op gaan. En ja, ik weet niet of jij heel goed heb gecheckt wie allemaal is gaan rellen, maar daar worden ook weer allerlei aannames over gedaan. Daar moet dan ineens wat over gezegd worden. Dat moet aan afkomst gekoppeld worden.
One'sy
Het moet weer geduid worden. Er moet weer afstand van genomen worden.
Zoë
Nou, dat ook. En met alle respect, ik begrijp dat mensen denken: oh, ik ga er toch maar weer iets over zeggen. Maar je hoeft echt geen excuses aan te bieden, hoor. Iedereen keurt dit natuurlijk af, maar het zegt weer iets over hoe wij in dit land kijken naar mensen die ook een niet-Nederlandse afkomst hebben, in dit geval een Marokkaanse afkomst. Daar wordt weer eens extra wat aan gevonden. We kunnen daar een eindeloze serie van voorbeelden over geven, maar we moesten ons toch ook wat beperken. Dus ik wil 'em aanzwengelen met wat dit jaar NOS Studio WK 2 heet. Het praatprogramma van de NOS na elke voetbalwedstrijd. Daar zitten steeds verschillende voetbalanalisten. Een van de vaste analisten is Rafael van der Vaart, een andere is Ibrahim Afellay. Dit zijn twee voormalig profvoetballers. Ik hoop dat ik dat nu goed zeg, of nee Afellay is volgens mij ook gestopt inmiddels. Anders sorry, Afellay.
One'sy
Ik kan je niet helpen, want ik weet het echt niet.
Zoë
Je zit me ook heel vragend aan te kijken. (lacht) Het zou wel heel leuk zijn als Ibrahim Afellay naar deze podcast zou luisteren, maar dat is even een raar zijpaadje. Maar goed, die zaten in de studio met een aantal andere mensen aan tafel en die rellen werd besproken nadat Marokko de achtste finale won tegen Spanje, geloof ik. En wat doet Rafael van der Vaart? Die zegt dat het belachelijk is; daar ben ik het natuurlijk mee eens. En dan zegt hij: Ibi, spreek je volk toe of spreek het volk toe. Ibrahim Afellay zegt dan braaf: moet je op zo'n moment daar iets over zeggen?
One'sy
Je kan Rafael confronteren met zijn onzinnige uitspraak.
Zoë
Zeker, maar daar zat ik ook over na te denken op weg naar de studio. Wat is het fijn om weer in de studio te zitten. Dat moment had hij natuurlijk kunnen pakken, maar ook dan krijg je weer veel shit overheen. Je wordt zo voor het blok gezet. Rafael zegt geloof ik dus nog wel: Het is een beetje lullig. En ik zeg: nee, het is een beetje racistisch. Dat is waar dit over gaat en ook die presentator die doet niets. Die presentator lult alleen maar mee en dan denk ik: grijp in man! Zeg gewoon tegen Rafael van der Vaart: wat is dat nou voor rare vraag? Waarom stel je die aan Ibrahim Afellay? Pak hem maar aan, weet je wel. Dat mag best wel eens even.
One'sy
Ik kan wel bedenken waarom hij dat niet doet. Hij had misschien die vraag zelf wel aan Afellay willen stellen.
Zoë
Ja, hij heeft het niet door.
One'sy
We hebben het nu over Studio WK voetbal of hoe het ook heet. Maar dit gebeurde natuurlijk ook in allerlei andere media waarin Marokkaanse Nederlanders ineens weer Marokkanen werden genoemd. Als we het toch even bij studio WK houden, ik zag ook een interessante tweet voorbijkomen van 'onze koningin' Seada Nourhussen die eigenlijk altijd rake tweets eruit gooit. Zij zat namelijk te kijken en zag dat er een poging tot sociologische duiding werd gedaan door aan de Marokkaans-Nederlandse correspondent te vragen hoe feestende Marokkanen in Marokko kijken naar de rellende Marokkaanse Nederlanders. En toen zei die correspondent: Ja, zee snappen de vraag niet. Ze zeggen: dat zijn toch Nederlanders? Daar zit je dus met je bek vol tanden. En Rafael van der Vaart, daar was hij weer, zegt dan: krijgt Nederland nou de schuld?
Zoë
O, nee!
One'sy
Waarop de presentator zegt: nou ja, ze zijn wel hier geboren en getogen. En toen zei, volgens mij Rafael: maar ze gingen de straat op vanwege Marokko. Jeetje jongens. They can never win. Dat is in ieder geval één ding. Ze mogen dus niet voor Marokko zijn, maar ze mogen ook niet voor Nederland zijn want "jullie zijn Marokkanen". Het is dus nooit goed. Dit was natuurlijk een zeer treffend antwoord van die correspondent, want wat hebben Marokkanen in Marokko hier nou weer mee te maken?
Zoë
Voor mensen die zich hier nog verder in willen verdiepen of die denken: ik begrijp het toch niet helemaal. Mohammed El Baroudi, een politiek econoom, heeft een geweldig goed stuk voor Trouw geschreven. Een opiniestuk waarin hij uitlegt hoe racistisch dit is en hoe pijnlijk dit is. Hoe je continu nog mensen gaat aanspreken op een soort gedeelde afkomst. Zoals ik net al zei, ik ben Ajacied. Niemand gaat aan mij of aan jou als Amsterdammer vragen om je verontschuldigingen aan te bieden of iets dergelijks als Ajax-hooligans de boel kort en klein slaan. Daar gaat het om. Dat in dit geval ineens afkomst wel weer erbij gepakt wordt. Lees vooral ook dat stuk van Mohammed El Baroudi die legt dat heel goed uit. En ook weer echt een legendarische tweet van Seada, want dit is dus precies waar het over gaat. Het laat de absurditeit zien.
One'sy
En het is ook mooi dat nou gewoon wordt blootgelegd in een talkshow. Zo kan iedereen dat zien en die hele gedachtegang kan dus gevolgd worden door iedereen die aan het kijken is: o ja, misschien is dit inderdaad een rare vraag. Tenminste ik hoop dat ze dat dan denken. Maar goed, het zal wel niet zo zijn.
Zoë
Nou, we blijven gewoon toch beduidend slecht in staat in Nederland om het begrip van wie Nederlander is te verbreden. En dat is natuurlijk gewoon een heel pijnlijk gegeven.
One'sy
Ik moet toch nog eventjes uh verder gaan met... ik noem het maar even de WK poep. (lachen) Dat is er niet een van mij, maar ik vond het wel mooi want hij is toch wel een beetje besmet door mijn kijk op de media. Mijn vriend zat vol verbazing te kijken naar hoe er werd gesproken over de winst van Senegal. Ik weet niet tegen wie ze speelden, maar daar waren de commentatoren of de mensen in de studio blijkbaar superverbaasd over en hij zei: maar hoezo? Zij zijn de winnaar van de Afrika Cup, dus ze zijn gewoon heel goed en dat geldt echt voor een heleboel landen. Er zijn nu best wel verrassende landen die dan door zijn gegaan of die hebben gewonnen van andere partijen van wie we hadden verwacht dat die zouden winnen. En dan wordt daar toch op een bepaalde manier over gesproken. Overigens is dit nog een onderwerp dat we ook een keertje gaan aansnijden in Bonte Was, de sportjournalistiek en hoe er wordt geschreven over spelers van kleur ten opzichte van witte spelers. Ik vond dit dus ook weer zo treffend dat je dan helemaal verbaasd bent over dat Senegal een wedstrijd wint. Wat zegt dat over jouw kijk op zijn Senegal?
Zoë
Ah, het is navelstaarderig, maar toch weer dat westerse suprematistisch denken. Ik hoop dat ik dat nu goed uitspreek. Zich dat niet kunnen voorstellen en het is ook gewoon slechte journalistiek dat je daarvan allemaal niet op de hoogte bent. Ik heb het echt bij veel verschillende wedstrijden gehoord. Mijn partner en ik die leggen daar ook wel eens een wedje om van, wanneer zal er nu weer een foute uitspraak worden gedaan, op welke manier dan ook. Ik heb het bij Japan en Zuid-Korea gehoord, alle Afrikaanse landen, noem maar op. Ze zijn gewoon niet in staat om daar op een normale manier commentaar op te leveren, omdat het geen Europees land is. Of in dit geval wordt er nog wel eens een uitzondering gemaakt voor een Zuid-Amerikaans land, omdat zij het traditioneel goed doen in voetbal. Dat is ook een reden waarom ik vaak Belgische commentaar of Britse commentaar luister. Hadden we nog meer WK poep?
One'sy
Er is zeker nog meer seksistische WK poep.
Zoë
O, ja. Natuurlijk.
One'sy
Er was voor het eerst een vrouwelijke scheidsrechter en I kid you not bij Op1 was de vraag die werd gesteld in de tease: eerste vrouwelijke scheidsrechter. Goed of niet? We vragen het aan een oude witte man.
Zoë
O nee, dat was bij het AD.
One'sy
En ook bij het AD inderdaad. "FIFA stelt voor het eerst vrouwelijke scheidsrechter aan bij WK-duel voor mannen" en dan is de vraag: goed of niet? Sorry? Ik ga ook niet eens uitleggen waarom dit seksistisch is, maar ik zat echt te schreeuwen tegen de tv.
Zoë
Ze doen dit met opzet. Ik geloof niet meer dat dit onbewust is. Het is gewoon om kijkers te trekken en te sarren.
One'sy
Ja. Er zat dus iemand aan tafel en die zei ook: kijk, als je iedere keer komt met het 'kwaliteitsargument'; dat was natuurlijk het verhaal van die oude witte man die daar wat van mocht vinden. Die oude witte man zei van: ja, maar ze is nog niet op het niveau dat ze op het WK mag. En toen zei iemand aan die tafel: maar als ze nu niet de kans krijgt, dan gaat ze daar toch nooit komen? Dus eigenlijk het welbekende verhaal: we kunnen ze niet vinden of we gaan voor kwaliteit. Ja, maar ik moet wel eerst een kans krijgen om te bewijzen dat ik die kwaliteit ook heb, want anders dan hoor ik er nooit bij. Ik vond het in ieder geval heel mooi dat aan tafel er eigenlijk al iemand was die weersprak wat die oude witte man zei. Ik weet zijn naam niet eens, iets met voetbal. I don't know.
Zoë
Ja, ik wil daar nog even op aanhaken. Stichting WOMEN Inc. kaart dat ook wel terecht aan, want jij daarnet zei. Ik denk misschien dat ze dat dan wel goed hadden gedaan in het AD door te zeggen voor het eerst bij een WK voor mannen, want er zijn natuurlijk al veel vrouwelijke scheidsrechters geweest op EK's en WK's voor vrouwen. En wat we gemakshalve ook nog wel eens durven vergeten in sportjournalistiek is dat ook vrouwen sporten. Vrouwen sporten ook op topniveau en winnen ook wel eens wat.
One'sy
Maar dat was sowieso. Dan is het WK vrouwenvoetbal (benadrukt ‘vrouwen’) en het andere WK is gewoon het WK voetbal.
Zoë
Ja, het WK mannenvoetbal kijk ik voor mannen. Mannen spelen daar. Ik vind het zo knap van ze dat ze kunnen sporten. (sarcastisch)
One'sy
Ja, dat ze dat kunnen ook naast hun gezin en zo. (sarcastisch en lachen)
Zoë
Daarover gesproken trouwens. Bruggetje! Je kan het je bijna niet voorstellen na al het nieuws wat er is geweest over het toeslagenschandaal. En dan vervolgens ook nog over dat continue verhaal over personeelstekort en dat vrouwen maar meer aan het werk moeten. Wat doet de Nederlandse regering? We maken de kinderopvang duurder. Jawel. (sarcastisch) Ik kreeg bijna de slappe lach. Het is natuurlijk niet grappig. Dat nieuws was er, ik ben nu veertig, en soms betrap ik mezelf erop dat ik denk: nee, gaan we dit nu weer uit de kast trekken? Een LinkedIn-connectie van mij, Ellen de Bruin, postte heel terecht kritiek op het NOS-journaal, want bij dit nieuws haalden ze echt die oude koe weer uit de sloot. Dit was trouwens ook al een seksistische koe. Dus die seksistische koe kwam de sloot weer uit.
One'sy
Daar ben ik. (lachen beiden)
Zoë
Joehoe! (lachen beiden)
One'sy
Ja, sorry, we worden hier gewoon melig van.
Zoë
Ze hadden dus letterlijk een dame geïnterviewd die twee kinderen heeft, een tweeling. De man was nergens te bekennen en ze was dus een heteroseksuele dame. Haar partner was er niet. Hij werkte vier dagen en zij werkte drie dagen. Ze kwamen serieus met de vraag of het voor haar nog wel loonde om door te werken. Ja, want dat ging allemaal op naar de kinderopvang, dus dat aloud argument weer van "werk is natuurlijk bezigheidstherapie voor vrouwen". Ik kan het gewoon bijna niet meer serieus aankaarten, maar dat bedoel ik een beetje met dat ik oud word en het verdrietig vind dat dit dus weer gebeurt. NOS stop het.
One'sy
Ja, en laten we het inderdaad maar helemaal niet hebben over die tariefsverhoging in de kinderopvang, want dat is echt verschrikkelijk treurig. Maar ik heb ook al die gesprekken met vrouwen voorbij zien komen die zeggen: het loont voor mij eigenlijk nu niet meer om te werken. Ik zit er echt aan te denken om te stoppen.
Zoë
Weet je wat ik wel echt een rechtmatig argument vind als we het hebben over al die werkende vaders. Die kunnen net zo goed stoppen met werken nu, toch?
One'sy
Ja, want voor hen loont het ook niet. Het probleem is natuurlijk wel dat de gemiddelde man nog steeds meer verdient dan een vrouw. Nou, goed, dan duiken we weer in een compleet ander onderwerp. En daar hebben we vrij weinig tijd voor, want we hebben nog verschrikkelijk veel wat we met je willen doornemen. We zijn namelijk nog steeds niet bij de terugblik. Er zijn wat recente dingen die we willen aanstippen.
Zoë
Zeker. Deze week was het veertig jaar geleden dat de Decembermoorden plaatsvonden. Dat was in mijn geboortejaar.
One'sy
Ja, vijftien critici van het militair bewind in Suriname zijn opgepakt, midden in de nacht naar Fort Zeelandia gebracht en daar gemarteld en daarna geëxecuteerd omdat zij het niet eens waren met de coup die Bouterse en het leger had gepleegd. Het is een verschrikkelijke gebeurtenis. Het is nog steeds niet afgerond. En daar zijn twee documentaires over. Eentje heet Het is geen verleden van documentairemaakster Ida Does. Die was gisterenavond op tv om 22.15 uur (kwart over tien 's avonds). We nemen dit op op vrijdag 9 december. Ik heb in mijn programma op Sublime met haar gebeld om het daarover te hebben. Het is een heel zwaar onderwerp. Het is niet gezellig, het is niet leuk. Maar wat zij heel mooi aangaf, is dat ondanks dat het in Suriname zo lang geleden is, het geen verleden is, zoals de titel zegt. Maar zij trekt ook heel mooi een parallel met dat nu ook andere landen zijn waar dit soort dingen gebeuren. Kijk naar Iran, uh kijk naar Noord-Korea en nog andere landen, dus om aan te geven dat dit blijft gebeuren, ook al is het voor sommige mensen inderdaad van: o, dat is al veertig jaar terug. Daarom moeten we daar scherp op zijn. Het is trouwens in de documentaire zo dat Noraly Beyer met een nabestaande praat, en dat zijn dan nabestaanden van de slachtoffers, maar ook met mensen die volgens mij in het ziekenhuis hebben gewerkt, dus echt getuigen. Ik ben daar wel heel benieuwd naar. Het is me nog niet gelukt, want ik ging gisteren even een filmpje kijken. Maar ik heb wel een andere documentaire gezien die ook over de Decembermoorden gaat, of eigenlijk over de nasleep daarvan, en dat is Beste meneer Bouterse gemaakt door Ananta Khemradj en dat is ook een journaliste die deels is opgegroeid in Suriname, deels in Nederland. Zij is een dertiger en ze heeft in haar documentaire geprobeerd aan te stippen dat het voor haar generatie eigenlijk niet mogelijk is om verder te gaan als ze dat gesprek over die Decembermoorden niet aangaan. En dat is heel moeilijk omdat er eigenlijk altijd twee kampen zijn. Er zijn ook veel Surinamers of Surinaamse Nederlanders die zich daar niet echt over durven uitspreken omdat je jezelf dus meteen of in de pro-Bouta hoek of in de anti-Bouta hoek. Dat zijn de twee kampen. Zij merkt dus dat dat vooruitgang in de weg staat en zij wilde dat gesprek met haar leeftijdsgenoten aangaan. Dat was heel ingewikkeld, maar het is haar wel gelukt. Het is eigenlijk een zoektocht naar hoe dat gesprek aan te gaan. Ze heeft ook niet echt antwoorden hoor, maar het is wel heel mooi om te zien hoe dat proces gaat en ook hoe gevoelig dat dus veertig jaar later nog steeds ligt. Dus twee kijktips over deze zeer zwarte bladzijde in de Surinaamse én Nederlandse geschiedenis, want laten we dat vooral niet vergeten. Het is geen verleden - 08 12 1982. En Beste meneer Bouterse.
Zoë
Zullen we gaan terugblikken?
One'sy
Ja, laten we dat doen.
Zoë
We dachten een algemene kop te nemen: De journalistiek/mediawereld wordt eindelijk een beetje wat steviger aangepakt. Maar dat is geen vlotte kop. (lacht)
One'sy
Nee, wij zijn geen koppenmakers. Dat is wel duidelijk. Dat is helemaal niet clickbaiterig, Zoë. (lachen)
Zoë
Je had natuurlijk de berichtgeving over The Voice waar veel seksueel wangedrag, seksueel misbruik achter de schermen gaande bleek te zijn. Dan hadden we natuurlijk wat recenter De Wereld Draait Door en ook breder. Dat meldpunt Mores krijgt nu ook heel veel meldingen binnen over andere programma's.
One'sy
En over de radio. Dat zag ik ook en toen dacht ik: ja, dat verbaast me niets.
Zoë
Laat ik beginnen met te zeggen dat ik op zich blij ben; doordat ik nu al op zich zeg, weet je dat er een hele dikke vette ‘maar’ aankomt. Kijk, ik ben heel blij dat die aandacht er nu meer is. De Volkskrant heeft onderzoek gedaan naar BNNVARA en De Wereld Draait Door. Nou, BNNVARA had weer onderzoek gedaan naar de misstanden bij The Voice. Soms vraag ik me wel eens af in die journalistiek van: hoe kaarten we dit nou aan? Want ik zie toch dat we als mediamakers, zeg maar mediaprogramma's, heel slecht in staat zijn om het goed bij onszelf te onderzoeken. Dus misschien moeten we een soort roulatiesysteem bedenken, want het is toch ook wel mooi als andere media dan nu weer aan de slag gaan met De Volkskrant en dat het zo doorgeven wordt. Want ik denk dat we overal wel wat onderzoek kunnen gebruiken om het zo maar te zeggen. Dus ik ben wel blij dat dit gebeurt. Ik denk dat dat heel goed is en dat het ook erg noodzakelijk is. Want wat we toch heel lang hebben gezien, is dat media niet graag over zichzelf praten. Dat vind ik altijd heel interessant, want ze nodigen wel elkaar uit in praatprogramma's om visies te geven, maar echt elkaar kritisch aan de tand voelen. In de vorige aflevering hadden we het natuurlijk al over De Wereld Draait Door. Ik ben toen iets vergeten te zeggen dat voor mij wel een heel belangrijk punt is. Wat ik ook nu weer jammer vind, laat ik maar zeggen pijnlijk, is dat vooral bij De Wereld Draait Door ook witte mannelijke medewerkers en redacteuren slachtoffers zijn van intimiderend gedrag of gewelddadig gedrag, hoe je het ook wil noemen. Ik ben heel blij dat er commissies en onderzoeken worden ingesteld. Maar ik vind het wel opvallend, want ook weer hier een onderdeel van is discriminerend gedrag, waaronder ook racistisch gedrag. En wanneer dat wordt aangekaart, jij verwoordde het eerder heel goed, dan is het vervelend, maar valt het wel mee, of hoe zei je het nou?
One'sy
Ja, van: ga maar gewoon naar het meldpunt. We betreuren dit. Het zou niet zo moeten zijn, maar we gaan niet allerlei onderzoeken instellen, want het zijn incidenten.
Zoë
Precies. En dat vind ik wel een heel pijnlijk gegeven. Ik heb het daar natuurlijk met Annebregt Dijkman over gehad, waarmee ik jou natuurlijk ook ooit voor geïnterviewd hebben voor Heb je een boze moslim voor mij? Het zijn geen incidenten, ook dit is gaande. En dan zijn er niet allerlei commissies en is het niet wekenlang in het nieuws. Dat vind ik wel heel erg belangrijk om te benoemen, want die commissie is, geloof ik, nog niet helemaal compleet, maar de mensen die nu dit onderzoek gaan trekken, komen van, Goden zij gedankt, buiten de NPO en zijn ongetwijfeld allemaal goede mensen. Maar het zijn toch wel weer allemaal witte mannen van een zekere leeftijd. En dan denk ik: zo'n commissie moet ook breder.
One'sy
Sorry, ik moet daar echt om lachen. Want is er dan niemand die denkt: jongens, dit moeten we niet doen.
Zoë
Nou, blijkbaar bij de NPO in ieder geval niet. (lachen) Wel mensen die het van buiten zien. Ik kan nog eindeloos doorgaan over wat ik hiervan vind. Ik ben heel benieuwd hoe dit ook verder verloopt, want het wordt nu gesignaleerd, het wordt onderzocht. Maar we blijven steeds onderzoeken dat intimidatie, intimiderend gedrag bestaat, dat seksueel misbruik en wangedrag bestaat. Maar laten wij eens actie ondernemen. Hoe kijk jij terug op dit jaar?
One'sy
Net als de vorige keer. Het verbaast me niet. Heel eerlijk gezegd ik verwacht niet veel van die commissie. Ik denk dat mensen misschien eventjes scherp gehouden worden, net als na Black Lives Matter: o jee, racisme. Maar we vervallen toch allemaal weer in oude patronen of dat nou is omdat we er baat bij hebben of omdat we uiteindelijk toch te bang zijn om ons uit te spreken. Misschien ben ik pessimistisch hoor, maar ik weet niet of ik echt geloof in echte verandering. Ik denk niet dat zo'n commissie het verschil gaat maken. We zijn er allemaal verbaasd over. We zijn geschokt. Maar ja, morgen wordt er gewoon weer tegen iemand geschreeuwd, hoor.
Zoë
De vraag is ook inderdaad: hoeveel bereidheid is er om echt actie te ondernemen? Ik kom natuurlijk in heel veel verschillende type organisaties, ook vanuit De inclusiemarathon natuurlijk, het boek dat ik met Kauthar Bouchallikht heb geschreven. En dit is natuurlijk geen uniek gedrag voor de mediawereld. Ik zie het zelf wat meer beroepsgroepen waar heel veel tijdsdruk is en waar ook soms de buitenwereld onveilig is. Nou, de buitenwereld is voor de DWDD niet per se onveilig, maar er wordt heel erg naar je gekeken. Ik denk bijvoorbeeld aan politie of brandweer. En voor actualiteitjournalisten geldt dat natuurlijk wel degelijk. Je ziet dat er binnen de organisatie soms hele gekke dingen. Wat vaak inderdaad moeilijk wordt gevonden, is als het al aan de kaak gesteld en echt gesignaleerd wordt, dan is er toch een soort huivering om écht paal en perk te gaan stellen. Natuurlijk kan je kijken of je mensen nog meekrijgt die dit gedrag vertonen, maar het betekent ook dat je soms afscheid moet gaan nemen van mensen, dat er type leidinggevende moeten worden aangesteld die een heel ander gedrag vertonen. En ik zie dat dat vaak toch nog heel moeilijk wordt gevonden en dat heeft inderdaad voor een groot deel te maken met wat jij ook beschrijft, mensen zijn dan gewend om iets op een bepaalde manier te doen. Waar we het de vorige keer over hadden is dat daar zelfs nog kwaliteit aan verbonden wordt van; ja, dat hoort er nou eenmaal bij of dat is nou eenmaal de beste manier om het beste programma te maken. En dan ben je een zacht ei of een sukkel als je daar allemaal niet tegen kan.
One'sy
Ik knik. Ik wil nog wel even een korte tip geven voordat we overgaan naar de volgende terugblik. Dat hebben we ook gedeeld op onze Twitter-pagina @bontewaspodcast. Het is een artikel van De Groene Amsterdammer over MeToo in de journalistiek; dat vond ik wel mooi. De Groene Amsterdammer heeft ook wel naar binnen gekeken van: hoe zit dat eigenlijk? We bespreken het de hele tijd op allerlei andere gebieden, maar hoe zit het bij ons? En natuurlijk gebeurt dat ook in de journalistiek, want we zijn allemaal mensen. Maar dat is een tip die we nog even in de show notes gaan toevoegen.
Zoë
Ja, en toch mis ik hier nog die zelfreflectie. Jij noemde Erik Dijkstra vorige keer die je dat hoorde doen. Maar ik zie heel halfbakken af en toe een hoofdredacteur of iemand die dan zo drie zinnen in zijn columnpje of iets wijdt aan: heb ik datzelfde gedrag dan ook wel eens vertoond? Nou, misschien heb ik ook wel een keer tegen iemand geschreeuwd, maar... En dan denk ik: ja, als je niet bereid bent naar je eigen gedrag te gaan kijken. Laten we dat dan eens massaal gaan doen in plaats van dan allemaal te gaan wijzen naar anderen: "maar daar was het wel heel erg", dat hoor ik de hele tijd. Kijk even naar jezelf alsjeblieft. Ja, zoveel dingen gebeuren natuurlijk in een jaar. Een heel opvallende was de manier waarop er bericht werd over de inval van Rusland in Oekraïne en Oekraïense vluchtelingen. Nou ja, laat ik voorop stellen dat daarover op een goede manier wordt bericht is, in de zin dat daar veel aandacht voor was. Je merkte dat het veel meer gevoeld werd, dus ook door de mediamakers die aandacht aan besteden aan hoe erg dat was. Maar de andere kant daarvan is dat we dus blijkbaar als Nederlandse media niet in staat zijn om die gevoeligheid en die aandacht te hebben voor vluchtelingen in het algemeen. Want er zijn natuurlijk al heel lang veel vluchtelingen en dan worden er toch ineens hele andere dingen over geschreven.
One'sy
Ja, zoals die geweldige kop van De Volkskrant die we ook in een van de Bonte Was afleveringen van dit jaar hebben besproken en die ik niet meer ga herhalen. Ik vind dat ook weer heel pijnlijk om te zien hoe mensen niet in staat waren om via de media de empathie voor bijvoorbeeld mensen uit Afghanistan over te brengen in artikelen en voor mensen uit Oekraïne wel. Wat écht een dieptepunt was die verslaggever die letterlijk zei: dit raakt ons natuurlijk veel meer, want nu lijken ze op ons. Dat was een journalist.
Zoë
Dat was in Amerika geloof ik.
One'sy
Een Engelstalige man. Ik weet niet of dat in Engeland was, maar hij sprak Engels en toen dacht ik: je laat je zo kennen nu.
Zoë
Ja, maar hij is tenminste nog eerlijk. (One'sy lacht) Want dit is natuurlijk wel wat er schuilt achter al die andere berichtgeving. Ik heb ooit boze reacties gekregen, maar dat is echt wat langer geleden, omdat ik een vergelijking had gemaakt met hoe er ook bericht wordt gegeven over moorden. Je had toen op een gegeven moment, Thijs H, ik weet even niet wat zijn achternaam was, maar die had zomaar drie mensen neergestoken. Een paar maanden daarvoor, of misschien was het een jaar daarvoor, dat weet ik niet meer helemaal, had je iemand met een Arabisch-Nederlandse naam die ook een aantal mensen had neergestoken. Daar werden meteen dingen over gezegd als 'terrorist' en noem het allemaal maar op. Dat bleek ook iemand in een waan te zijn net als die Thijs H. Dat is natuurlijk allebei vreselijk, maar dat er een redelijk vergelijkbare achtergrond in. En de manier waarop daarover bericht werd, was heel verschillend.
One'sy
Nou, dat is in Amerika aan de orde van de dag. Als je daar een high school shooter hebt, dat zijn eigenlijk altijd witte jongens, dan hadden ze een moeilijk verleden. Je ziet in Amerika heel duidelijk zelfs dat de foto's van slachtoffers als mug shots worden neergezet in plaats van foto's van de leuke jongeren die ze waren en de dader die wordt dan inderdaad gewoon neergezet als: ja, het was een normale jongen.
Zoë
Nou ja, en wat ik toen ook schreef in die post waar ik zoveel boze reacties, ook heel andere reacties, op kreeg. Die jongen of man heette dus Thijs H. en als ik meteen even nadenk kan ik minstens vijf tot misschien wel twintig Thijssen opnoemen die in de media werken. En ik kan niet zo veel, ik weet dus niet hoe die andere man heette, maar Ismaels of Ibrahims opnoemen die in de media werken en dit ligt daar dus ook aan ten grondslag. We zijn zo homogeen als media waardoor dit soort dingen ook steeds gebeuren. Er is dan ineens ook een behoefte om te weten hoe dat komt en wat erachter zit: hoe kan dat nou dat zo'n Thijs H. zomaar mensen neersteekt? Wat jij ook beschrijft over die highschool shootings, dan moeten daar allerlei verklaringen voor zijn en heb je ineens recht op verklaringen en zichtbaarheid. In het andere geval is het terrorist, weet ik veel wat er allemaal bedacht wordt. Dat is dus ook zo als je het hebt over vluchtelingen uit Oekraïne. Het is heel belangrijk dat daar zoveel aandacht voor is, dat daar empathie bij is, dat mensen tot op het bot daarover willen berichten en ook veel over willen berichten, maar mogen andere mensen die zichtbaarheid ook hebben?
One'sy
Over zichtbaarheid gesproken die niet terecht was: het apenpokkenvirus. Want naast Corona hadden we natuurlijk nog een virus dat ons eventjes op scherp zette. Ik vond het ook een beetje ingewikkeld. Er waren ook mensen die zeiden dat het heel homofoob is om zo te focussen op dat het vooral gays betreft of mannen die seks hebben met mannen. Maar ik luisterde naar een podcast van Dan Savage, Savage Lovecast en die doet dan altijd aan het begin een soort van commentaar op wat er is gebeurd in het nieuws. En hij zei: ik ben juist blij dat ze dat doen, want wij als gay men and men that have sex with men moeten weten dat dit ons meer treft dan andere mensen. Dus dat vond ik een beetje moeilijke kwestie. Maar gewoon eventjes een voorbeeldje uit die berichtgeving. Dat apenpokkenvirus speelde dus vooral in Europa. Ik weet niet of het nou Frankrijk was of zo waar het voor het eerst in Europa ontdekt was. Maar ze deden dan een foto bij de tekst "het apenpokkenvirus is in Europa" van een zwart persoon uit een Afrikaans land waar het apenpokkenvirus ook al was.
Zoë
O, jeetjemina.
One'sy
Ik denk dat het RTL was. Ik weet het niet zeker hoor, maar daar zijn ze toen op aangesproken en die foto hebben ze natuurlijk aangepast. Maar het feit dat je dus niet in eerste instantie al een passende foto erbij doet, geeft ook weer aan dat je lekker aan framing doet.
Zoë
Dat sluit aan op wat we natuurlijk bespraken; het zijn hele homogene redacties en dan ben je blijkbaar zo homogeen dat er nergens in die schijf iemand zegt: hé jongens, let eens op. Nou ja, dan gaan we misschien wel naar één van de meest betreurenswaardige/vreemde/beschamende mediamomenten van het jaar. Het is sowieso heel beschamend in algemene zin wat er gebeurt en wat nog steeds niet helemaal is opgelost in de vluchtelingenopvang, asielzoekersopvang in Nederland. Maar in de zomer liep dat natuurlijk echt de spuigaten uit in Ter Apel, waar mensen continu buiten moesten slapen in vreselijke omstandigheden. En de redactie van Op1 dacht: weet je wat? We gaan daar onze tafel voor het asielzoekerscentrum opstellen. En dan zie je daar mensen praten aan een tafel, maar dus niet met de mensen over wie het gaat. Deze mensen mochten leuk als achtergrond dienen, terwijl ze achter tralies staan te kijken naar ik. Het is een zeldzaam... Ik wou zeggen een zeldzaam beschamend moment. Het woord zeldzame haal ik weg. Maar het was wel echt een beschamend moment.
One'sy
Ja, als je er weer over nadenkt, het is echt verdrietig. Ik vraag me ook af: zijn ze daar nou trots op? Hoe kijken ze daar op terug?
Zoë
Ik heb daar niet heel veel over gehoord. Het kan aan mij liggen hoor, maar ik denk niet dat daar een hele stevige dieptesessie over is geweest bij Op1. Ze zullen het er wel over gehad hebben; dat kan niet anders en er zullen vast ook discussies zijn geweest. Maar ergens, en dit is mijn cynische kant, denk ik doordat hierop ook zoveel kritiek was, hebben ze ook weer veel aandacht gekregen. En elke aandacht is goede aandacht, toch?
One'sy
I suppose. Nou, dan is er nog een dingetje dat ik nog even wil aanstippen; wat ik in eerdere afleveringen ben vergeten te noemen en daarom gewoon eventjes in deze eindejaarsspecial wil meenemen. Eerder dit jaar waren de verkiezingen en omroep NTR die had een programma Kiespijn waarin ze met mensen gingen praten over waar ze op zouden moeten stemmen. Daar was dan een fragment van een dame waarbij ze volgens mij moesten raden wie de longboarder was en er waren dan drie dames neergezet. En toen zei Rutger Castricum over Esma Kendir, zo heet die dame: nee, zij kan niet de longboarder zijn, want ze draagt een hoofddoek. Dat is natuurlijk al een pijnlijke opmerking an sich. Volgens mij heeft ze daar in die uitzending wat over gezegd. Maar wat heeft de omroep NTR gedaan in plaats van dit pijnlijk moment te laten zien en te laat zien hoe mensen denken, hebben ze het eruit geknipt.
Zoë
O ja, ik heb dit bericht inderdaad ook voorbij zien komen. Ze deelde dat zelf volgens mij. Daar ben ik dan wel heel blij over, want dit zijn natuurlijk dingen van de achterkant van de media die we dus te weinig te zien krijgen. Terwijl het juist zo belangrijk is dat dit fragment er wel in was gebleven. Ik ben ook heel benieuwd of die Rutger Castricum zelf wilde dat het eruit ging of dat de NTR dat toen heeft besloten. Maar dit moet je dus wel laten zien. Zij beschreef dat ook heel goed. Dat overkomt je dan; dat is heel pijnlijk. En dan wordt dat er ook nog uitgehaald alsof het niet gebeurd is.
One'sy
Want jouw gevoel telt dan dus blijkbaar niet. Heel erg pijnlijk. We hebben nu genoeg pijnlijks besproken vind ik. Het is tijd voor wat opstekers.
Zoë
Ja, want er zijn natuurlijk ook weer lichtbrengers/goede journalisten en mensen die verantwoordelijk zijn geweest voor prachtige opstekers. Laten we OneWorld in z'n geheel natuurlijk weer noemen. Ze blijven zelf kritisch op hun eigen taalgebruik en blijven van alles aan de kaak stellen. Wat we toch helaas in de reguliere media veel minder voorbij zien komen. Dat geldt ook over Hassnae Bouazza. We hebben haar ook meerdere malen genoemd. Zij houdt zeker ook de politieke verslaggeving scherp. Ik wil graag ook nog even The Reference Man noemen. Een geweldige documentaire die eerder dit jaar is gemaakt over hoe de gehele wereld is ingericht op de witte man van ongeveer 1 meter 72 centimeter, en over wat voor levensgevaarlijke consequenties dat heeft voor mensen die dat niet zijn.
One'sy
Wij! (lachen)
Zoë
En heel veel mensen met ons. Jij noemde vorige week nog Poldermocro's. Ik gooi deze er ook nog een keer in.
One'sy
Ja! Dat is nog steeds een kijktip, net als uh de serie dertigers. Het is een leuke serie als je even wat wil bingen. Er zit ook iets van diversiteit in, dus dat is fijn. En Seef spees.
Zoë
Ja, dat was ook lachen.
One'sy
Ja, van Clarice Gargard en ...
Zoë
Hasna El Maroudi.
Zoë
En dan toch nog een klein uitsmijtertje erbij. Dit wilde ik eigenlijk in het begin noemen, maar dat kan ook lekker hier. Lees ook nog even twee recente stukken van mediawetenschapper en journalist Reza Kartosen-Wong. Hij schreef dus twee stukken. Een stuk verscheen in Het Parool en ging over Kick Out Zwarte Piet. Daarin maakt hij ook een analyse over hoe zij de afgelopen jaren zijn behandeld, ook door de politie die niet ingrijpt of te laat ingrijpt. Dat is een goed stuk om te lezen. En hij heeft ook een essay geschreven voor een weekendeditie in Trouw. Dat gaat over modelminderheden. Daar schrijft hij vaker over. Dat is heel interessant. Een groot deel van Aziatische Nederlanders wordt bijvoorbeeld vaak zo neergezet, maar dit is ook heel erg een imperiaal, koloniale manier van mensen indelen. Hij beschrijft heel goed hoe dan het idee wordt gewekt dat jij een soort betere allochtoon bent of een allochtoon die het wel goed doet. Dat wordt bijvoorbeeld vaak over Iraanse Nederlanders ook gezegd. Maar in wezen heb je ook met veel van hetzelfde type racisme en machtsmisbruik te maken. Dat zijn dus nog twee leestips. We gaan natuurlijk ook de vakantietijd in.
One'sy
Ik heb ook nog een kijktip als we het toch hebben over modelminderheden, Hanky panky goodbye gemaakt door Roosmarijn Wind, een actrice die onderzoek doet naar haat en racisme tegen Aziaten. Het is een heel mooi persoonlijk verhaal en het duurt niet zo heel lang. O ja, deze hebben we natuurlijk ook al eerder genoemd, maar die wil ik toch nog weer eventjes noemen: Stil Leven. De documentaire van Rowan Blijd over de doodgeboorte van haar zoon Amari. Dat is niet vrolijk om mee af te sluiten, maar die wilde ik toch nog eventjes genoemd hebben. Nou, dan heb ik toch nog, ook niet vrolijk om mee af te sluiten, twee dingen die ik met terugwerkende kracht nog even wil noemen. De documentaireseries Klassen en Schuldig zijn echt even de moeite waard om te zien als je ze nog niet gezien hebt. Daar hoort dan ook nog de serie Nablijven bij. Dat is een gesprek in de studio met gasten en Schuldig wordt ook nog een podcast, een jaar later gaan ze weer naar al die hoofdrolspelers terug. Dat wil ik toch nog eventjes tippen.
Zoë
Jullie hebben huiswerk. (lacht)
One'sy
Ja en laat ons ook weten wat je ervan vindt en of jij nog tips hebt. Altijd welkom.
Zoë
Zeker. Dank voor het luisteren iedereen, ook dit jaar weer 2022. En weer heerlijk komen we vlot en babbelig tot jullie vanuit de studio. Dat is toch heel gezellig. We zijn er volgend jaar weer; dan hopen we toch wat vaker gasten te kunnen uitnodigen. We zullen ook weer in de studio zijn. One'sy, het was weer een eer en een gezelligheid om het dit jaar met jou weer allemaal vol te lullen deze podcast.
One'sy
Ja en alvast een Happy New Year!
Zoë
Happy New Year!
One'sy
Dit was onze eindejaarsspecial van Bonte Was Podcast.
Zoë
Abonneer je op onze podcast via Spotify, Apple Podcast of een andere podcastapp en laat dan ook een recensie achter. Dat maakt het voor anderen makkelijker om Bonte Was Podcast te vinden.
One'sy
Heb je ook voorbeelden van missers of opstekers in de media? Of wil je meer weten over Bonte Was Podcast? Volg ons dan op Twitter of Instagram via @bontewaspodcast.
Zoë
En word vriend van onze podcast door eenmalig of vaker te doneren via www.vriendvandeshow.nl/bontewaspodcast.