Levert de gemeente 'fatsoenlijke zorg'? Dat heeft Willemijn van der Zwaard onderzocht. Als bestuurskundige liep zij mee met Utrechtse buurtteammedewerkers in hun dagelijks werk voor inwoners die hulp nodig hebben, binnen een context van beleidsambities, bureaucratie en bezuiniging. Ze keek hoe dat werk uitpakt voor inwoners.

Het zou zo maar een cynisch verhaal kunnen worden over regeldruk en zo. Maar haar boek Omwille van fatsoen. De staat van menswaardige zorg  is dat helemaal niet. Ook ons gesprek was praktisch en hoopvol. En dat terwijl grote thema's als 'institutionele vernedering en 'normen over wat een menswaardig bestaan is' en de bijbehorende filosofen gewoon onderdeel van het gesprek waren.

Ze onderzocht welke normen over 'goed leven' de staat en mensen die namens die staat zorg verlenen, eigenlijk hanteren rond de decentralisaties van zorg van 2015. Ze schrijft:  "Aan de extra zorgtaken die de Nederlandse gemeenten toen kregen, waren niet alleen bezuinigingen, maar ook normatieve opvattingen over ‘goed leven’ gekoppeld. Namelijk: de mens die zichzelf redt, actief meedoet en niet onnodig medicaliseert. "  

Onze recente roep om 'de menselijke maat' is dus verre van nieuw. 
 
Willemijn  schrijft dat wij in Nederlands altijd worstelden met die paradox van de rol van de staat in de verzorgingsstaat. Wij zijn, zo concludeert zij, altijd bezig geweest te voorkomen dat zorg 'minder persoonlijk' werd. Terwijl zorg leveren aan iedereen, 'zonder aanziens des persoons', en dus minder persoonlijk, een van de fundamenten is onder die verzorgingsstaat. 

Boeiend is het om haar te horen vertellen over het werk van die buurtteammedewerkers binnen die paradox van 'zonder én met aanziens des persoons'.  

Ze beschrijft hoe allerlei "beleidstaal" doorsijpelt in ontmoetingen tussen mensen met een hulpvraag en mensen die ‘namens’ de gemeente zorg en ondersteuning verlenen. In die beleidstaal zit een norm opgesloten. Kun je daar in de praktijk wel mee uit de voeten? 

Willemijn laat zien dat dat heel ingewikkeld is, maar lukt.  En ze trekt er conclusies uit voor beslissers, bestuurders en toezichthouders. Die zouden wel eens wat bescheidener en geduldiger kunnen stilstaan bij de complexe werkelijkheid.


Het boek van Willemijn Omwille van fatsoen. De staat van menswaardige zorg (2021), te koop bij je favo boekhandel op de hoekArtikel van Willemijn over haar eigen onderzoek op Sociale Vraagstukken.nl'Werk eens wat vaker met aanziens des persoons', Binnenlands Bestuur over het onderzoek van WillemijnDe website van de Buurtteams Utrecht.Uitgebreide boekbespreking van 'De fatsoenlijke samenleving' van Avishai Margalit waar Willemijn veel over vertelt (Sociologische Gids, 2003)Interview met Ruud Koole (Sociale Vraagstukken, 2006) waarin hij ingaat op het begrip  'fatsoenlijk' in het beginselprogramma van de PvdA, met in het intro de vraag: 'Sinds wanneer slaat de PvdA aan het moraliseren?'