Het strijkkwartet

Het strijkkwartet  /  14-07-2024

Na de communistische machtsovername in Hongarije vluchtte György Ligeti het land uit en vestigde zich in Oostenrijk. In zijn Tweede strijkkwartet is van zijn Hongaar­se achtergrond nog maar weinig te horen, met uitzondering van de nachtelijke evocaties. Ligeti’s voormalige landgenoot György Kur...

Het strijkkwartet  /  07-07-2024

Een nieuwe stroming in de jaren zeventig was de Nieuwe Complexiteit. De componisten die zich hiertoe rekenden meenden dat muziek niet complex genoeg kan zijn, dat de notatie ervan niet precies en gedetailleerd genoeg kan zijn. De bijna onmogelijkheid deze muziek perfect uit te voeren levert op zich...

Het strijkkwartet  /  30-06-2024

Rond 1960 was ook de Pool Krzysztof Penderecki, evenals Ligeti, in de weer met dicht op elkaar gepakte klanken, met clusters, maar dan juist vanuit een sterk theatrale esthetiek. Witold Lutosławski behoorde in deze tijd eveneens tot de postseriële componisten. Hij paste met name geleide aleatoriek...

Het strijkkwartet  /  23-06-2024

In tegenstelling tot Pierre Boulez, had de Hongaar György Ligeti (1923-2006) weinig belangstelling voor seriële technieken. Voor hij in 1956 uit Hongarije vluchtte, componeerde hij een Eerste strijkkwartet ‘Métamorphoses nocturnes’ (1954), dat in veel opzichten een voortzetting is van de muzi...

Het strijkkwartet  /  16-06-2024

Pierre Boulez voltooide in 1949 enkele delen van het Livre pour quatuor (1949-1959), de eerste streng seriële muziek voor strijkkwartet. Zo er cerebrale muziek bestaat, dan is in deze kwartetmuziek daarvan de essentie vastgelegd. De Griekse-Franse componist Iannis Xenakis (1922-2001) meende in diez...

Het strijkkwartet  /  09-06-2024

Met Brett Dean en Nigel Westlake ronden we onze reis naar Australië af. Dean vergeleek zijn manier van componeren wel eens met het werk van een schilder, laagje voor laagje bouwt hij de klanken op. Soms met filmische effecten, soms met een politieke boodschap. Overigens heeft Nigel Westlake vooral...

Het strijkkwartet  /  02-06-2024

In de loop van de jaren zeventig en tachtig werden tal van Australische componisten ook in Europa en de Verenigde Staten steeds meer bekend. Onder hen was Peter Sculthorpe de meest ‘Australische’ door zijn gebruik van bijvoorbeeld de klankenwereld van de didgeridoo. Maar ook de nachtelijke gelui...

Het strijkkwartet  /  26-05-2024

Peter Sculthorpe, Don Banks en Carl Vine studeerden in Europa of de VS en ontwikkeleden een geheel eigen taal. Toch waren zij bovenal ook overduidelijk Australiërs door hun opvallend onconventionele toontaal. De dogmatische houding die in Europa ten aanzien van een ‘moderne’ muziek golden, spee...

Het strijkkwartet  /  19-05-2024

We ronden ons overzicht van de kwartetmuziek van Alfred Hill af met de twee laatste delen van diens Veertiende kwartet en besteden tevens aandacht aan een iets jongere tijdgenoot van hem, Margaret Sutherland, met twee van haar drie strijkkwartetten. Margaret Sutherland werd als zestienjarige pianost...

Het strijkkwartet  /  12-05-2024

Het Derde strijkkwartet in a kl.t. van Alfred Hill werd een jaar na het eerste voltooid. De toon is ondanks de titel ervan serieuzer en minder gebaseerd op volksmelodieën. Hill gaf het werk een verklarende titel mee: “Het carnaval of een student in Italië”. Het Elfde kwartet uit 1935 was een v...

Het strijkkwartet  /  05-05-2024

De eerste componisten van strijkkwartetten in Australië hebben hun voorbeelden in Europa gevonden. Zo sluit de muziek van 19e-eeuwse componist Charles Horsley direct aan op die van Duitse en Engelse voorgangers als Felix Mendelssohn en William Sterndale Bennett. De toon van zijn Eerste strijkkwarte...

Het strijkkwartet  /  28-04-2024

Op de overige twee delen van het Derde strijkkwartet, opus 30, de Fantasia Tropica, van Geza Frid volgt allereerst diens Vierde strijkkwartet uit 1956, het dramatische jaar van de Hongaarse opstand. De toon van dit kwartet is dan ook heftig en dramatisch. Het Vierde strijkkwartet van Henk Badings u...

Het strijkkwartet  /  21-04-2024

Daniel Belinfante liet ruim 100 composities na. Na de inval in mei 1940 van de Duitsers in ons land, dook Belinfante onder, maar werd vanuit het ondergronds verzet gearresteerd en kwam via kamp Westerbork in Auschwitz en tenslotte Fürstengrube terecht, van waar hij in januari 1945 bij een brand in...

Het strijkkwartet  /  14-04-2024

Terwijl tal van componisten ook in de naoorlogse decennia achteromkeken naar enig verleden, zochten Matthijs Vermeulen en Ton de Leeuw juist nadrukkelijk naar nieuwe wegen in het kwartetgenre. Het eerste strijkkwartet van Ton de Leeuw is vooral gebaseerd op de twaalftoontechnieken van Schönberg maa...

Het strijkkwartet  /  07-04-2024

Vandaag staan wederom kwartetten van Lex van Delden en Hendrik Andriessen op het programma, aangevuld met een werk van Louis Andriessen. Het Tweede strijkkwartet van Lex van Delden is een bewerking van diens Achtste symfonie voor strijkers. De twee kwartetten van Hendrik Andriessen zijn late werken,...

Het strijkkwartet  /  31-03-2024

We keren weer terug naar ons eigen land en pakken de draad na de tweede wereldoorlog weer op met kwartetten van Luctor Ponse, Lex van Delden en Hendrik Andriessen. Deze drie deelden met elkaar hun voorliefde voor klassieke structuren en lyrische expressiviteit. Daarbij keek Andriessen wat verder ach...

Het strijkkwartet  /  24-03-2024

Vandaag ronden we ons overzicht van Italiaanse strijkkwartetten rond de Tweede wereldoorlog af met de laatste twee kwartetten van Gian Francesco Malipiero, gecombineerd met twee van Giacinto Scelsi. Het verschil tussen de muziek van beide componisten is opvallend: Malipiero zocht nieuwe wegen vanuit...

Het strijkkwartet  /  17-03-2024

In de jaren veertig en vijftig was de muziek van Scelsi nog nauwelijks bekend, en die van Maderna en Berio werd in de jaren vijftig algemeen tot de voorhoede van de Italiaanse avantgarde gerekend en bereikte dus een zeer klein publiek. Giacinto Scelsi was in alle opzichten wat de Duitsers een ‘Ein...

Het strijkkwartet  /  10-03-2024

Ondanks de opleving van de instrumentale muziek na 1920 in Italië, bleef het strijkkwartet als genre minder populair dan de vocale muziek. Daarom zijn de acht strijkkwartetten van Gian Francesco Malipiero een bijzonder fenomeen, ook door hun beknopte, originele en in essentie ééndelige opzet. Ter...

Het strijkkwartet  /  03-03-2024

Alfredo Casella studeerde al op jonge leeftijd in Parijs bij onder meer Fauré, ontwikkelde zich als een heuse eclecticus, met in zijn vroege werken verwijzingen naar de Franse impressionisten, de klankwereld van Richard Strauss en daarna Stravinsky, Bartók en tenslotte Schönberg. Zo is zijn eerst...