Op Winterreise met Oliemans en Groenteman

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Voordat onze Winterreise begint, eerst uitgebreid de ruimte voor inleidende bespiegelingen. Want aan zo’n Winterreise begint men niet onvoorbereid. Wie was Schubert? Hoe kwam zijn Winterreise tot stand? Wat vonden zijn vrienden ervan? Wie schreef de tekst? En hoe uniek is het dat Thomas Oliemans W...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

‘Goedenacht’; vaak is het een afsluiting, hier is het een begin. Het geweldige ‘openingsnummer’ van Winterreise. Waarin alle (muzikale) elementen die Winterreise kenmerken door Schubert aan de luisteraar worden gepresenteerd: de switch van majeur naar mineur, de kleine secunde, de doorgaande...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Onze held is aan zijn tocht begonnen. Vanaf het dak van het huis van zijn voormalig geliefde wordt hij, ingeruild voor een rijkere man, door de weerhaan belachelijk gemaakt. Althans, dat denkt hij in zijn wanen. Het resultaat is een lied met meer geluid dan muziek. Met een hoop frustratie: vraag me...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

De hoofdpersoon lijkt zijn gevoel voor de werkelijkheid steeds meer te verliezen. Er valt een bevroren traan van zijn wang af. Maar hoe dan? Hij was toch niet aan het huilen? En hoe kan het dat een warme traan bevriest? Plus aandacht voor de verschillende toonsoorten in Winterreise. En hoe ook de st...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

In de sneeuw zoekt de held tevergeefs naar de voetstappen van zijn geliefde. Een manische zoektocht, manisch verklankt in pianobegeleiding en zangmelodie. Bovendien betekent Erstarrung verstarring. Maar wat is er dan verstard in dit lied? Thomas Oliemans legt het uit. En Schubert sleutelt in Erstarr...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Het lied dat door Schuberts vrienden het meest werd gewaardeerd: Der Lindenbaum. Het eerste lied dat begint in een majeur-toonsoort. Een lied dat minder lijkt te 'zoeken’ dan de liederen hiervoor. Een lied ook dat nog altijd favoriet is bij heren-zangverenigingen. Die dan wel de verontrustende, do...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

De tranen van onze held zullen een rivier vormen die uiteindelijk het huis van zijn geliefde zal bereiken. Weer schrijft Schubert in Wasserflut niet het soort muziek dat je op basis van de titel zou verwachten. In Wasserflut geen overvloedig stromend water, maar juist een sobere, statische beweging....

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Nog meer (bevroren) watersymboliek in Auf dem Flusse. In het ijs op een bevroren stroompje kerft de held zijn naam, haar naam en de tijdstippen van hun ontmoeting en uiteengaan. Met daaromheen een gebroken cirkel... Een uitdagend lied om te zingen, vanwege de uitersten die van de stem gevraagd worde...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Ondanks de kou onder zijn voeten branden de zolen van onze held. Hij ontvlucht de stad waar hij ooit zo liefdevol werd ontvangen. Waar twee meisjesogen hem verwarmden... Maar nu is hij een buitenstaander. Een lied met opvallende invloeden uit de Balkan, wat betreft toonladders en ritmiek. Is dit Sch...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Uiteindelijk gaat alles zoals het gaat. Een dwaallicht begeleidt onze held op zijn weg. Een weg waarop maar één richting mogelijk is. Waarbij het gaat om het dwalen, want wat doet het er uiteindelijk allemaal toe? Elke rivier mondt uit in de zee, en alles leidt naar het graf. Schuberts verklanking...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Wie herkent dit niet: pas nu ik even niets doe, merk ik hoe moe ik ben. Het menselijke gezicht van Winterreise. Een lied met de typisch Winterreisiaanse beweging: een ‘Gehlied’ of 'Wanderlied’. Dus echt rust vindt de held niet, laat Schubert ons voortdurend horen.

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Dé andere tophit uit Winterreise: Frühlingstraum. Een heel andere wereld dan de liederen hiervoor. Een lied dat ons in verwarring brengt. Wat is waarheid? Wat is droom? Wat is herinnering? Wat is verzonnen? Wat is echt? Wat in íeder geval echt is, is het kraaien van de haan die de held uit zijn s...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Het einde van de oorspronkelijke 12-delige cyclus: Einsamkeit. Ach, als de lucht en de wereld maar niet zo helder en licht waren, dan had onze held zich niet zo ellendig gevoeld. Hier was het bij gebleven als Schubert niet had ontdekt dat Müllers Winterreise nog twaalf extra teksten bevatte. Vervol...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Het heerlijk frisse begin van het tweede deel van Winterreise. De posthoorn klinkt, de post arriveert! We horen de paarden van de postkoets en het schallen van de posthoorn. De post, dat betekent nieuws en hoop. Maar niet voor onze held. Want er zit geen brief voor hem bij, en zeker niet van zijn ge...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Na de opwinding van Die Post, volgt de verslagenheid van Der greise Kopf. Het is zovelen gegund om in één nacht grijze haren te krijgen. Hoe kan het dan dat het haar van onze held zwart blijft, en niet vergrijst? Terwijl hij zoveel ontberingen moet doorstaan?

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Weer een metafoor voor depressie en de dood: een kraai. Of juist voor verlossing? Sinds het vertrek uit de stad vergezelt de kraai onze held. Wat weet de kraai dat wij niet weten? En wat zegt het dat verborgen in de noten van Die Krähe al het onontkoombare einde van Winterreise, Der Leiermann, te h...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Laatste hoop, terwijl we weten dat we nog acht liederen te gaan hebben. Onze held hangt zijn hoop op aan het laatste blaadje dat in de winter nog aan een boom hangt. Als dat blaadje valt, valt ook onze held. We horen het vallen in de pianobegeleiding, en het trillen van het blaadje. Maar we horen oo...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Onze held komt langs een dorp, tijdens zijn Winterreise. Daar slapen en dromen de mensen, ratelen de kettingen van de honden... Die bewoonde wereld horen we in de muziek. Tegelijkertijd blijft de held een buitenstaander. Hij wil niets te maken hebben met de dromen van gewone mensen, dromen doen hem...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Weer een orenwasmoment. Je wordt van hot naar her gegooid als luisteraar van Winterreise. Vaak herkende onze held zich niet in de omstandigheden die hem vergezelden. Maar nu wel: de stormachtige ochtend valt helemaal samen met zijn gemoed. Een ochtend helemaal naar zijn zin!

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Op papier horen we hier weer de gezellige Schubert. In een Ländler (of een andere Tiroler muziekstijl). Wederom wordt onze held door een lichtje meegelokt. Naar een huis waar het warm, licht en liefdevol is. Maar het is allemaal bedrog, ook in de muziek. Het is allemaal een waanbeeld.

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Het begin van het einde van Winterreise. Weer een 'Gehlied’, weer een switch van mineur naar majeur, de gekende chromatiek. Onze held moet een weg gaan waar nog nooit iemand van terugkeerde. Waarom moet onze held andere mensen ontlopen, hij heeft toch niets gedaan? Hij zoekt rust maar vindt geen r...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Een lied met kerkelijke muziek in optima forma: een hymne. De titel Das Wirtshaus (de herberg) is bedrieglijk, het gaat niet om een bed in de herberg, maar om een plaatsje op het kerkhof. Maar is zelfs daar geen plaats voor hem? Hij moet door... De pianobegeleiding lijkt onze held te willen troosten...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Van het schijnbaar knapperende haardvuur van de herberg waar toch geen plek voor hem was, in één keer naar een totaal andere sfeer. Van verslagenheid naar moed. Van contemplatie naar militant. Een duw in je rug, moedig voorwaarts! Maar het is allemaal tevergeefs. Een kort verbindingslied dat eigen...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

Drie zonnen ziet onze held aan de hemel staan. Geloof, hoop en liefde? Of de échte zon en de ogen van zijn geliefde? Of iets anders? In ieder geval is het niet goed voor je ogen om lang in de zon te staren. Gingen die zonnen maar onder, dat zou onze held beter passen.

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  27-01-2022

En dat het dan uiteindelijk, na alle omzwervingen, hierop uitdraait: de holle kale kwint van Der Leiermann. Het eindstation... En wat dat betekent...? Wie is die ‘Leiermann’? Het eeuwige raadsel waar we in staren. Al lijken vraag en antwoord hier muzikaal samen te vallen, waarmee het raadsel zel...

Op Winterreise met Oliemans en Groenteman  /  26-01-2022

Journalist Gijs Groenteman en Concertgebouw-redacteur Thomas de Jonker praten 25 afleveringen lang met bariton Thomas Oliemans – gezeten achter de piano – over Schuberts Winterreise. Meer dan zes uur lang, in 25 afleveringen spelen, zingen en praten ze zich door de hele 24-delige cyclus. Een...