Podcast Filosofie

Podcast Filosofie  /  30-11-2023

“Als we een boek ter hand nemen, over religie of metafysica bijvoorbeeld. Laten we ons dan afvragen: bevat het enig abstract denken over kwantiteit of cijfers? Nee. Bevat het experimenteel redeneren over feiten en het bestaan? Nee. Vertrouw het dan toe aan de vlammen, want het kan niets anders bev...

Podcast Filosofie  /  16-11-2023

“[Klassiek burgerschap is] de verbinding van het particuliere en het algemene: Elke burger moet zich vanuit zijn eigen standpunt het standpunt van het geheel eigen maken. Maar in de nieuwe gestalte die zich aftekent, krijgt de scheiding de overhand: iedereen moet zijn particulariteit laten gelden...

Podcast Filosofie  /  02-11-2023

“’Maar’, zei Filosofie, ‘dit moment vraagt eerder om therapie dan om een klaagzang.’ Toen keer ze me strak en indringend aan en zei ze: ‘Ben jij echt de man die ooit mijn melk dronk, mijn voeding tot zich nam om uit te groeien tot volwassen geestkracht? Ik heb je toch van krachtige wapen...

Podcast Filosofie  /  19-10-2023

“Ik is een ander” Deze woorden uit 1871 van de Franse dichter Arthur Rimbaud zijn symbool komen te staan voor de ongrijpbaarheid van het individu. Toch zijn we vandaag de dag geobsedeerd met het vinden of verdedigen van ons “authentieke ik”. Waarom is “jezelf zijn” tot een van de belan...

Podcast Filosofie  /  19-06-2023

 Deze bonusaflevering van de Podcast Filosofie verschijnt ter gelegenheid van de 400e geboortedag van Blaise Pascal. In je podcastfeed vind je een reguliere aflevering over deze wiskundige, natuurkundige, theoloog en filosoof, met als gast Hanna Vandenbussche. Hierin zet zij, zoals je van ons gewen...

Podcast Filosofie  /  19-06-2023

“Wat een hersenschim is de mens. Wat een nieuw wezen, wat een monster, wat een chaos, wat een vat van tegenstrijdigheden, wat een wonder! Rechter over alle dingen, stomme aardworm; drager van de waarheid, beerput van onzekerheid en dwaling; glorie en uitvaagsel van het heelal” Op deze manier dr...

Podcast Filosofie  /  08-06-2023

“Goed is wat ons vitale verlangen bevredigt, en kwaad is wat het niet bevredigt.” Op deze manier drukte de Spaanse filosoof Miguel de Unamuno uit dat in de filosofie niet het verlangen naar kennis, maar het verlangen naar het leven leidend moet zijn. Waarom wordt Unamuno de Spaanse Kierkegaard...

Podcast Filosofie  /  25-05-2023

“De fuik bestaat omwille van de vis. Als de vis gevangen is, kun je de fuik vergeten (..). Woorden bestaan vanwege hun betekenis. En als je de betekenis gevangen hebt, dan kun je de woorden vergeten. Waar zal ik iemand vinden die de woorden vergeten is, zodat ik een woordje met hem kan spreken?”...

Podcast Filosofie  /  11-05-2023

“Het ter-sprake-komen van wat in de overlevering gezegd is, maakt het eigenlijke hermeneutische gebeuren uit, dat toe-eigening en uitleg tegelijk is” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Hans-Georg Gadamer uit dat de betekenis  van een tekst of kunstwerk niet statisch is, maar mede door het...

Podcast Filosofie  /  27-04-2023

‘Ze hebben grote ijskasten met bevroren voedsel. Ze hebben tientallen kranten en tijdschriften die dezelfde idealen omarmen. Ze hebben ontelbare keuzes, ontelbare soortgelijke gadgets die hen bezighouden en hun aandacht afleiden van de werkelijke kwestie, namelijk het bewustzijn dat ze zowel minde...

Podcast Filosofie  /  13-04-2023

“Door de aderen van het kennende subject, dat (…) Kant construeerde, vloeit niet echt bloed, maar enkel het verdunde sap van de rede als denkactiviteit.”  Op deze manier drukte Wilhelm Dilthey uit dat het leven in de Verlichtingsfilosofie te veel uit beeld was geraakt.  Op welke manier pro...

Podcast Filosofie  /  30-03-2023

“Ethiek moet praktisch zijn, of het is geen ethiek”  Met dit als motto heeft de Australische filosoof Peter Singer aan de wieg gestaan van de toegepast ethiek.  Wat is het verschil tussen hedonistisch utilisme en voorkeursutilisme? Wat bedoelt hij met specicisme en waarom is dat verkeerd? ...

Podcast Filosofie  /  16-03-2023

“Het doet ertoe welke gedachten gedachten denken” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Donna Haraway uit dat we, ook in wetenschap, geen neutrale positie kunnen innemen.  Waarom zijn de grenzen waarmee we het individu afbakenen, zowel biologisch als op betekenisniveau kunstmatig? Waa...

Podcast Filosofie  /  02-03-2023

“De mens is werkelijk een verbazend ongrijpbaar, gevarieerd, en onbestendig wezen. Het is moeilijk zich een vast en onveranderlijk oordeel over hem te vormen.” Op deze manier drukte de Franse filosoof en essayist Michel de Montaigne de complexiteit van de mensheid en de moeilijkheid van de filos...

Podcast Filosofie  /  16-02-2023

“Er bestaat maar een werkelijk ernstig filosofisch probleem: de zelfmoord” Op deze manier bracht de Franse filosoof en schrijver Albert Camus de filosofie terug tot de wezenlijk vraag of het leven waard is om geleefd te worden. Welke rol speelt het absurde bij Camus en waarom is dat wat anders...

Podcast Filosofie  /  02-02-2023

“Om een goed mens te zijn, moet je een bepaalde openheid hebben naar de wereld; een vermogen om onzekere zaken die buiten je controle liggen te vertrouwen.” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum uit dat kwetsbaarheid een onlosmakelijk onderdeel is van het menselijk bestaan...

Podcast Filosofie  /  19-01-2023

“Sociale en economische ongelijkheden dienen zo te worden georganiseerd dat ze het meest ten goede komen aan de minstbedeelden.” Volgens de Amerikaanse politiek filosoof John Rawls zou een redelijke en rechtvaardige samenleving naar dit verschilprincipe moeten worden ingericht. Op welke manier z...

Podcast Filosofie  /  05-01-2023

“Negatief Platonisme geeft mensen de mogelijkheid zich toe te vertrouwen aan een waarheid die niet relatief is, ook al kan ze niet positief in inhoudelijke termen worden geformuleerd.” Op deze manier zocht de Tsjechische filosoof en politiek dissident Jan Patočka de spanning op tussen objectiv...

Podcast Filosofie  /  22-12-2022

“Ik ging naar de bossen, omdat ik weloverwogen wilde leven; om mij enkel tot de essentiële feiten van het leven te verhouden; om te zien of ik niet kon leren wat het leven te leren had; en om niet op mijn sterfbed te ontdekken dat ik niet geleefd had.” Op deze manier bekritiseerde filosoof en e...

Podcast Filosofie  /  15-12-2022

“De wil van de liefde en die van de grond worden één, juist doordat ze gescheiden zijn, en juist doordat vanaf het allereerste begin ieder voor zich werkt.” Op deze manier drukte de Duitse filosoof Friedrich Schelling de centrale paradox van zijn denken uit, namelijk dat de eenheid alleen tot...

Podcast Filosofie  /  01-12-2022

“Sekse is dus niet simpelweg iets wat je hebt, noch een statische beschrijving van wat je bent: het is daarentegen een van de normen waardoor je pas levensvatbaar wordt” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Judith Butler uit dat het binnen de samenleving moeilijk is om buiten de bestaand...

Podcast Filosofie  /  17-11-2022

“De mens wenst goed te leven, met en voor anderen, in rechtvaardige instituties” Dit is volgens de twintigste-eeuwse Franse filosoof Paul Ricoeur het streven van het menselijk handelen. Wie bedoelde Ricoeur met de meesters van het wantrouwen en hoe beoordeelde hij hen? Hoe keek hij aan tegen dat...

Podcast Filosofie  /  03-11-2022

“Filosofie kan zich niet tevredenstellen met het analyseren van de individuele vormen van menselijke cultuur. Het zoekt een universele synthetische blik, die alle individuele vormen omvat.” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Ernst Cassirer uit dat het steeds dezelfde symbolen zijn, die toch...

Podcast Filosofie  /  20-10-2022

“Zuivere wiskunde is één van de hoogste kunstvormen; zij bezit een unieke sublimiteit, en een immense waardigheid die voortkomt uit het feit dat haar wereld vrijgesteld is van verandering en tijd. Wiskunde is het enige dat we kennen dat in staat is tot perfectie; wanneer we nadenken over wiskund...

Podcast Filosofie  /  06-10-2022

“Wie weet dat er tussen de differentiaalrekening en het dynastieke staatsprincipe ten tijde van Lodewijk XIV, tussen de antieke staatsvorm van de polis en de euclidische meetkunde, tussen het ruimteperspectief van de westerse schilderkunst en de overwinning van de ruimte door spoorwegen, radio en...

Podcast Filosofie  /  22-09-2022

“Er is niets buiten de tekst” Op deze manier drukte de Franse filosoof Jacques Derrida uit dat de betekenis nooit absoluut vast staat, maar altijd afhankelijk is van de context. Wat is deconstructie? Waarom ben je als schrijver niet de meester over je tekst, maar heeft de tekst zelf de teugels i...

Podcast Filosofie  /  08-09-2022

"De ontmaskering [van al die illusoire constructies] is geen bevrijding, omdat het verlangen naar die [...] constructies, niet verdwijnt doordat we nu zien dat het om illusies gaat" Zo stelt Paul van Tongeren dat het niet eenvoudig is om zonder waarheid, werkelijk nihilistisch, te leven. Wat is het...

Podcast Filosofie  /  16-08-2022

We zijn volop bezig met seizoen 5 van de Podcast Filosofie. En we beginnen dit keer met iets bijzonders: een live-event. We nemen vrijdag 2 september in het Literatuurhuis in Utrecht de eerste aflevering van het nieuwe seizoen op. Te gast is Marc de Kesel en we gaan het hebben over postnihilisme. En...

Podcast Filosofie  /  09-06-2022

“De kennis die je hebt over wat je intentioneel doet, is de kennis, die je ontkent te hebben op het moment dat iemand je vraagt “waarom laat je die bel gaan?”, waarop je antwoordt met: “mijn hemel, ik wist niet dat ík het was, die hem liet afgaan”. Op deze manier drukte de Elizabeth Ansco...

Podcast Filosofie  /  26-05-2022

“De soevereine mens is een mens wiens leven een feest “zonder grond” is - een lach, een dans, een orgie, die zich nooit ondergeschikt maakt.” Op deze manier drukte de Franse twintigste filosoof George Bataille uit dat al onze nutsoverwegingen en doelstellingen doorspekt zijn een verspillende...

Podcast Filosofie  /  12-05-2022

“Solidariteit wordt niet bereikt door onderzoek, maar door verbeelding. De verbeeldingskracht om vreemden te zien als mensen die eveneens lijden. Solidariteit wordt niet ontdekt door reflectie, maar gecreëerd.”Op deze manier drukte de Amerikaanse filosoof Richard Rorty uit dat je dat wat rechtv...

Podcast Filosofie  /  28-04-2022

“Het natuurlijke objectieve in de wereld leven, is slechts een bijzondere modus van het transcendentale leven, dat voortdurend de wereld constitueert.” Op deze manier drukte de Duitse fenomenoloog Edmund Husserl uit dat de wereld bestaat bij de gratie van het bewustzijn. Waarom is het volgens Hu...

Podcast Filosofie  /  14-04-2022

“Al heeft de mens zijn grond niet zelf gelegd, maar zich die als zijn erfdeel eigen gemaakt, dan nog is hij vrij om zijn houding ten opzichte van deze grond te bepalen.” Op deze manier geeft de Zwitserse psychoanalyticus Ludwig Binswanger aan dat aan de oorsprong van ieders bestaan niet een trau...

Podcast Filosofie  /  31-03-2022

“Het christendom spoort aan om weg te geven wat van jezelf is. Het socialisme spoort aan om te nemen wat van anderen is.” Op deze manier drukte de negentiende-eeuwse Russische filosoof Vladimir Solovjov uit dat denken dat alleen gebaseerd is op materialisme, zonder spirituele lading, uiteindelij...

Podcast Filosofie  /  17-03-2022

“Hoop is de verwisseling van de wens dat iets zal gebeuren, met de waarschijnlijkheid ervan” Hiermee geeft Schopenhauer een krachtige illustratie van zijn pessimistische denken: dat de vervulling van verlangens op niets uitloopt. Wat houdt Schopenhauers metafysica van de wil in? Op welke manier...

Podcast Filosofie  /  03-03-2022

“Een persoon wordt gekend in de mate waarin hij wordt liefgehad” Op deze manier legde Noord-Afrikaanse denker Augustinus uit dat liefde ook een kenweg is. Waarom is Augustinus het scharnierpunt tussen het Griekse en het christelijke denken? Hoe verbindt hij zijn autobiografische zoektocht met zi...

Podcast Filosofie  /  17-02-2022

“Ken uzelf” Deze woorden van het orakel van Delphi vormen de kern van de beweging die de Atheense filosoof Socrates inzette. Op welke manier heeft de filosofie na Socrates zich weer afgekeerd van deze beweging van Socrates? Waarom draagt het feit dat hij zelf nooit iets geschreven heeft, juist b...

Podcast Filosofie  /  03-02-2022

“Als we zouden stoppen met het begeren van wat van onze naaste is, dan zouden we nooit meer doodslaan, overspel plegen, stelen of een valse getuigenis afleggen. Als we het tiende gebod zouden respecteren, zouden de vier die eraan voorafgaan overbodig zijn.” Op deze manier geeft de Frans-Amerikaa...

Podcast Filosofie  /  20-01-2022

“De kindertjes, ze horen het niet graag als de aangeboren neiging van de mens tot het ‘kwaad’, tot agressie, destructie en daarmee ook tot wreedheid ter sprake wordt gebracht. God heeft hen immers geschapen naar het evenbeeld van zijn eigen volmaaktheid. Men wil er niet aan herinnerd worden ho...

Podcast Filosofie  /  06-01-2022

“De stelling dat elk aspect van ieder gepaard fenomeen onafhankelijk bestaat van het andere, is tegenstrijdig met de natuurlijke realiteit en de menselijke ervaring.” Op deze manier drukt de Nigeriaanse filosoof Sophie Oluwole uit dat we niet moeten denken in binaire opposities, maar in binaire...

Podcast Filosofie  /  23-12-2021

“Alleen de regels die aanvaard (zouden kunnen) worden door alle betrokkenen als deelnemer aan een open en vrij debat, kunnen geldigheid claimen.” Op deze manier drukt de hedendaagse filosoof Jürgen Habermas uit dat het door middel van het deliberatieve gesprek, mogelijk is om tot universele waa...

Podcast Filosofie  /  09-12-2021

“Realisme is de hoogste vorm van idealisme” Op deze manier stelt Niccolò Machiavelli dat het algemeen belang niets heeft aan tandeloze deugdzaamheid. Waarom was Machiavelli geen Machiavellist? Hoe kan je vrij lijken, maar niet werkelijk vrij zijn. En hoe kan een individueel streven naar roem he...

Podcast Filosofie  /  25-11-2021

“Het hele bestaan van de wilde is publiek, geregeerd door de wetten van zijn stam. Beschaving is het proces om de mens van mensen te bevrijden.” Op deze manier drukte de Russische-Amerikaanse filosoof en schrijver Ayn Rand uit dat de mens zichzelf moet verwezenlijken, zonder rekening te houden m...

Podcast Filosofie  /  11-11-2021

“De poëtische taal is de plaats waar het genot niet via de sociale code plaatsvindt” Op deze manier geeft de hedendaags filosoof Julia Kristeva aandacht aan datgene wat aan de taal voorafgaat. Wat kan de filosofie leren van de poëzie? Wat is de chora, en waarom is deze zowel walgelijk en aantr...

Podcast Filosofie  /  28-10-2021

"De mens wordt vrij geboren en overal ligt hij in ketenen." Met deze woorden begint Jean-Jacques Rousseau zijn zoektocht naar hoe de mens onderdeel kan zijn van een samenleving én toch vrij kan zijn. Hoe dacht Rousseau over vrijheid? Waarin verschilt de algemene wil van de wil van de meerderheid en...

Podcast Filosofie  /  14-10-2021

“Een oorzaak van iets is onzin, of het nu bestaat of niet. Iets dat bestaat heeft geen oorzaak nodig, iets dat niet bestaat ook niet.” Op deze manier geeft de 2e eeuwse Indiaase filosoof Nāgārjuna aan dat er geen ontologie mogelijk is. Waarom kan je volgens Nāgārjuna geen logische stellingen...

Podcast Filosofie  /  30-09-2021

“Toen ik de filosofie verworven en begrepen had, wist ik dat de filosofie ook niet kon voldoen aan mijn doelstelling om de waarheid op het spoor te komen.”Op deze manier beschrijft de 11e eeuwse filosoof Ghazali de grenzen van wetenschap en rationaliteit.In welk opzichte was Ghazali in  zijn de...

Podcast Filosofie  /  16-09-2021

Podcast Filosofie  Centre Erasme         16 SEP 2021Denker: Slavoj Žižek (° Ljubljana, 21 maart 1949) Gast:  Marc de Kesel (bijzonder hoogleraar Theologie, mystiek en moderniteit (Univ Nijmegen) Podcast inleiding: “Ideologie is precies hierom sterk, omdat het niet langer als ideologie...

Podcast Filosofie  /  02-09-2021

“Vrijheid, gelijkheid, Bentham” Met deze ironische variatie op het motto van de Franse Revolutie, onthult Karl Marx dat vrijheid slechts een holle ideologie is, als je er wel over spreekt, maar het geen materiële werkelijkheid laat worden. Hoe denkt Marx over vrijheid en natuur? Wat is de vervr...

Podcast Filosofie  /  10-06-2021

“Er is een voortdurende dialectiek tussen de pure verwondering en de redenerende en systematiserende verwerking ervan. In deze dialectiek speelt het filosofisch denken zich af.” Op deze manier drukte de Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven uit dat de verwondering over dát iets er is niet ove...

Podcast Filosofie  /  27-05-2021

“De ecologie noodzaakt ons tot een herbezinning op de wetenschap en politiek. We drukken dit uit met de term Parlement van de Dingen. Het legt rekenschap af van wat al onder ons bestaat: de hybriden die nu zo talrijk zijn geworden dat de zuiveringsautoriteiten – de wetenschap, de politiek – zi...

Podcast Filosofie  /  13-05-2021

"Dat wat in zichzelf noodzakelijk bestaat heeft geen oorzaak; terwijl dat wat in zichzelf mogelijk bestaat, wel een oorzaak heeft.” Vanuit deze redenering bouwde de islamitisch filosoof Ibn Sina of Avicenna de gehele kosmos op. Waarom is Avicenna zo’n waterscheiding in de islamitische filosofie?...

Podcast Filosofie  /  29-04-2021

"Elke eenvoudig substantie heeft relaties die alle andere substanties uitdrukken en daarom is elke eenvoudig substantie een levende, eeuwige spiegel van het universum.” Op deze manier drukte de Duitse filosoof Gottfried Wilhelm Leibniz uit dat het universum niet bestaat uit ontzielde materie en ve...

Podcast Filosofie  /  15-04-2021

"De menselijke natuur is geen machine die men naar een model kan bouwen en precies dat werk kan laten doen waarvoor hij gemaakt is, maar een boom, die naar alle kanten moet kunnen uitgroeien en zich moet kunnen uitbreiden, in overeenstemming met de innerlijke krachten die er een levend ding van make...

Podcast Filosofie  /  01-04-2021

“Het collectieve onbewuste is de geweldige geestelijke erfenis van de ontwikkeling van de mensheid, die wordt wedergeboren in iedere individuele hersenstructuur. Het bewustzijn is slechts een kortstondig verschijnsel. Het onbewuste daarentegen is de bron van alle stuwende psychische krachten.” Z...

Podcast Filosofie  /  18-03-2021

“Het zijn dezelfde rivieren waar wij instappen en het zijn niet dezelfde. Wij zijn het en wij zijn het niet” Zo drukte de Griekse filosoof Herakleitos uit dat alles in wording is en er toch orde is. Op welke manier ontketende Herakleitos een revolutie in de geschiedenis van het denken? Hoe brak...

Podcast Filosofie  /  04-03-2021

"Vrijheid voor de wolven, is meestal de dood voor de schapen." Op deze manier drukte Isaiah Berlin uit dat de mate van vrijheid van een mens om zo te leven als hij wil, moet worden afgedwongen tegenover andere waarden als gelijkheid en rechtvaardigheid. Waarom verzette Berlin zich tegen het monisme...

Podcast Filosofie  /  18-02-2021

“Midden in de nacht, toen alle dingen in stilte zwegen; toen werd in mij geboren, een verborgen woord.” Zo gaf de Duitse filosoof Meister Eckhart aan dat we niet moeten leven vanuit controle en beheersing, maar vanuit een houding van ontvankelijkheid. Wat bedoelt Eckhart met dat denken aan het z...

Podcast Filosofie  /  04-02-2021

“De mens is een zelf. Maar wat is het zelf? (..) Een zelf is een verhouding die zich tot zichzelf verhoudt, en die zich in deze verhouding tot zichzelf, tot iets anders verhoudt.” Zo drukte Søren Kierkegaard uit dat de mens zichzelf een opgave is. Hoe ziet hij de spanning in de mens tussen vrij...

Podcast Filosofie  /  21-01-2021

“De menselijke conditie is er een van moreel falen, gecombineerd met een opmerkelijke, voortdurende terugkeer naar een idee van goedheid als uniek en absoluut.” Zo drukte Iris Murdoch de spanning uit tussen het ideaal van het goede en de rommeligheid van het alledaagse leven. Op welke manier pro...

Podcast Filosofie  /  07-01-2021

“De mens heeft de vaardigheid talen te bouwen, waarmee zich elke betekenis laat uitdrukken, zonder er enig idee van te hebben, hoe en wat elk woord beduidt. – Zoals men ook spreekt, zonder te weten, hoe de afzonderlijke geluiden voortgebracht worden. De omgangstaal is een deel van het menselijk...

Podcast Filosofie  /  10-12-2020

“Er is een onbekende bedrieger, uiterst machtig en uiterst slim, die mij opzettelijk bedriegt. Zonder twijfel ben ik er dan ook, als hij mij bedriegt. En laat hij me bedriegen, zoveel als hij kan; hij zal het nooit gedaan krijgen dat ik niets ben, zolang ik zal denken dat ik iets ben.” Zo drukte...

Podcast Filosofie  /  26-11-2020

“Alles wat we van de waarheid weten, is dat de absolute waarheid buiten ons bereikt ligt” Zo drukte de middeleeuwse filosoof Nicolaus Cusanus uit dat elk begrip van de werkelijkheid begint vanuit het menselijk perspectief. Op welke manier is Cusanus een brug tussen middeleeuwen en moderniteit en...

Podcast Filosofie  /  12-11-2020

“Mijn doel was niet om mij bezig te houden met het probleem van de waarheid, maar met het probleem van degene die de waarheid spreekt of met waarheidspreken als activiteit.” Wat bedoelde Michel Foucault met waarheid spreken? Op welke manier geeft hij stem aan gemarginaliseerden? Is post-truth te...

Podcast Filosofie  /  29-10-2020

“Het doel van het leven is het leven in overeenstemming. Dat is het leven volgens één rede en het harmonische leven. Want zij die in strijd leven met de rede, zij zijn ongelukkig.” Dit drukt de kern uit van het denken van Zeno van Citium, grondlegger van de Stoa. Op welke manier probeerde Zeno...

Podcast Filosofie  /  15-10-2020

“De mens is geordend tot God, als tot een doel dat het bevattingsvermogen van zijn rede overstijgt.” Op deze manier drukte de middeleeuwse filosoof Thomas van Aquino dat theologie én filosofie nodig zijn om de vraag naar de bestemming van de mens te beantwoorden. Op welke manier verbond hij Gri...

Podcast Filosofie  /  01-10-2020

“Als we de grip van technologie op ons leven willen aanvechten, kunnen we dat alleen doen door ons te engageren.” Zo drukte de Duits-Amerikaanse filosoof Albert Borgmann uit dat technologie geen neutraal gegeven is, maar ons vormt. Welke grip heeft technologie op ons leven? Hoe past de Wok to Go...

Podcast Filosofie  /  24-09-2020

“Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt het.“ Op deze manier drukte de Franse filosofe Simone de Beauvoir uit dat de mens door niets bepaald is en zichzelf vanuit vrijheid heeft te denken. Wat zag De Beauvoir als het “vrouwenprobleem”? Hoe verhouden sekse en identiteit zich tot elkaar? En...

Podcast Filosofie  /  10-09-2020

“Het bewustzijn is oorspronkelijk geen 'ik denk', maar een 'ik kan'". Zo drukte Maurice Merleau-Ponty uit dat je de wereld niet in eerste instantie met het denken tegemoet treedt, maar door middel van de mogelijkheden van het lichaam. Wat was de kritiek van Merleau-Ponty op Descartes? Hoe kan kuns...

Podcast Filosofie  /  03-09-2020

“De steegjes van competitie zijn smal;         elke stap terug is een stap naar        meer ruimte en evenwichtigheid.De smaak van weelde beklijft kort;        elk stukje soberheid is een beetje       meer kalmte en gemoedsrust.”Dit is een van de vele aforismen die de Chinese f...

Podcast Filosofie  /  25-06-2020

“Het was eenvoudiger voor het liberalisme het volk uit te vinden dan het te bestuderen. Liberalen construeerden hun volk a priori, schiepen het uit herinneringen aan dingen die het eens gelezen had, kleedden het in Romeinse toga of met de mantel van een schaapshoeder. Niemand dacht aan echte mense...

Podcast Filosofie  /  16-06-2020

“Rechtvaardigheid en verstandige gematigdheid moeten aanwezig zijn in wie gelukkig wil zijn. Hij mag niet toestaan dat zijn begeerten teugelloos zijn, hij mag niet proberen die te verzadigen door een roversleven te leiden." Zo drukte Plato het belang van de deugden uit voor het goede leven. Waarom...

Podcast Filosofie  /  28-05-2020

“Aan de mensen laten zien wat ze moeten doen om aan de tirannie en de ontaarding te ontsnappen, wanneer de samenleving zich van een aristocratie richting een democratie ontwikkelt.” Dat was volgens Alexis de Tocqueville het kernidee van zijn beroemde werk "Over de democratie in Amerika". Welke s...

Podcast Filosofie  /  30-04-2020

“Als wij God liefhebben, overwegende dat hij niet bestaat, dan zal hij zijn bestaan openbaren.” Zo ging de Franse filosofe Simone Weil in op de plek van God, religie en het ik in de moderne tijd. Hoe bracht zij haar politiek-maatschappij engagement in praktijk? Hoe verbond zij de socialistische...

Podcast Filosofie  /  16-04-2020

“Net zoals we zeggen dat een lichaam in beweging is en niet beweging in een lichaam, zo moeten we zeggen dat wij in denken zijn en niet dat denken in ons is.” Met deze woorden geeft Charles Peirce aan dat denken en materie niet gescheiden kunnen worden. Hoe wordt dit uitgedrukt in zijn pragmatis...

Podcast Filosofie  /  02-04-2020

In 1947 verscheen De Pest van Albert Camus. Het werd direct een bestseller en ook nu staat het boek wereldwijd weer hoog op de boekenlijstjes door het Coronavirus. We gaan in deze speciale aflevering van de Podcast Filosofie in gesprek met Ruud Welten over deze nog altijd actuele klassieker.

Podcast Filosofie  /  19-03-2020

“Bomen kunnen wellicht opschieten als bomen, ook al blijken ze onvruchtbaar of dragen ze wilde vruchten; paarden worden als paard geboren, ook al kun je er niets mee aanvangen. Mensen echter, neem dat van mij aan, worden niet geboren, maar gevormd.” Hiermee drukt Desiderius Erasmus het belang va...

Podcast Filosofie  /  05-03-2020

“Aan mijn gymleraren, aan mijn trainers, aan mijn berggidsen, die mij hebben leren denken." Zo drukt Michel Serres uit dat we voelen, waarnemen en denken met ons lichaam. Wat bedoelt hij met “denken op alle plaatsen”? Wat is de waarde van ruis voor onze communicatie? En wat heeft zijn filosofi...

Podcast Filosofie  /  20-02-2020

“Reeds de mythe is Verlichting, en; Verlichting slaat om in mythologie.” Zo drukte de Duitse filosoof Theodor Adorno uit dat de Verlichting zelf kan uitmonden in een totalitair systeem. Wat bedoelde Adorno met het niet-identiteit? Waarom was hij kritisch op de cultuurindustrie? En waarom is hij...

Podcast Filosofie  /  06-02-2020

"De geschiedenis in een notendop. De meest serieuze parodie die ik ooit hoorde is deze: 'In den beginne was de onzin. En de onzin was, bij God. En God (goddelijk) was de onzin.'" Met deze woorden drukte Friedrich Nietzsche uit dat onzin het eerste of het laatste woord is over de werkelijkheid. Wat b...

Podcast Filosofie  /  23-01-2020

“In het bijzonder wil ik onderstrepen dat noch het pad dat de uitgesproken fans aanbevelen, noch hetgeen de regelrechte criticasters voorstaan, juist is.” Zo houdt de hedendaagse Canadese filosoof Charles Taylor een pleidooi voor openheid en een blijvende kritische beschouwing van uitersten. Wat...

Podcast Filosofie  /  09-01-2020

“Hebben we tegenwoordig een antwoord op de vraag wat we eigenlijk bedoelen met het woord ‘zijnd’? Allerminst. En dus is het zaak de vraag naar de zin van zijn opnieuw te stellen.” Zo drukte de Duitse filosoof Martin Heidegger uit dat in de filosofie de vraag naar het zijn vergeten is. Wat le...

Podcast Filosofie  /  19-12-2019

“Niettemin bestaat de moeilijkheid hierin: blijk te geven van de positieve kracht van de schizofrenie en op haar, als positiviteit, niet het brandmerk te drukken van tekortkoming of van vernieling die zij in de persoon aanricht” Zo drukte filosoof Gilles Deleuze uit dat we waanzin en verlangen n...

Podcast Filosofie  /  05-12-2019

“Het belang van mijn hele rede is verenigd in deze drie vragen: 1. wat kan ik weten? 2. wat moet ik doen? 3. waarop mag ik hopen?” Het antwoord op deze vragen is volgens Immanuel Kant het antwoord op de vraag: wat is een mens? Welke antwoorden gaf Kant op deze vragen? Wat bedoelde hij met de nou...

Podcast Filosofie  /  21-11-2019

“De rede moet rechter zijn in alles, in zowel politieke, natuurwetenschappelijke, als godsdienstige zaken.” Zo drukte de zeventiende-eeuwse filosoof Adriaan Koerbagh uit dat de rede de sleutel is tot kennis, geluk en vrede. Waarom hecht hij zo’n belang aan de rede? Waarom introduceerde hij de...

Podcast Filosofie  /  07-11-2019

“We herkennen de moderne democratische revolutie het best aan de volgende omwenteling: geen enkele macht is aan een lichaam verbonden. De macht verschijnt als een lege plaats en zij die haar uitoefenen als eenvoudige stervelingen die haar slechts tijdelijk bezetten. (...) De democratie luidt de er...

Podcast Filosofie  /  24-10-2019

“Het meest radicale onderscheid dat men bij de menselijke soort kan maken, is het onderscheid tussen twee typen schepsels: degenen die hoge eisen stellen aan zichzelf, met alle moeilijkheden en verplichtingen van dien, en anderzijds degenen die niets speciaals van zichzelf vragen, voor wie het lev...

Podcast Filosofie  /  10-10-2019

“Wat andere levende wezens kunnen of vermogen, hangt af van hun potentialiteit: ze kunnen dit of dat. Mensen zijn daarentegen de dieren die in staat zijn tot hun impotentialiteit.” Met deze woorden geeft de hedendaagse filosoof Agamben aan dat het in onze samenleving niet alleen gaat om kunnen,...

Podcast Filosofie  /  26-06-2019

"Alleen het absolute is waar en alleen het ware is absoluut". Dit is een van de vele hersenkrakers van de Duitse filosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel. Hij wordt gezien als een van de meest complexe filosofen allertijden, die meende dat we we de absolute waarheid kunnen kennen. Dat gaat een hoop vr...

Podcast Filosofie  /  12-06-2019

"Gehoor geven aan de ellende die om gerechtigheid schreeuwt, bestaat er niet in zich een beeld voor te stellen, maar zich verantwoordelijk te stellen, tegelijk als meer en als minder dan het zijnde dat zich aandient in het gelaat.” Met deze woorden drukt Levinas uit dat het niet alleen om het ik,...

Podcast Filosofie  /  29-05-2019

“God oftewel de natuur” Zo zag de Nederlandse filosoof Baruch Spinoza de werkelijkheid: dat alles bestaat uit één substantie en dat die substantie gelijk is dus aan God en aan de natuur. Wat zijn de consequenties van deze gedachte? Waarom vond Spinoza de ratio zo belangrijk? En wat betekent di...

Podcast Filosofie  /  15-05-2019

“Wat ik beoog is heel eenvoudig. Het pretendeert niet meer te zijn, dan een nadenken over wat wij doen.” Deze woorden schreef Hannah Arendt aan het begin van haar boek De Menselijke Conditie uit 1958. Hoe dacht Arendt over wat wij doen? Waarom legt ze een nadruk op Vita Activa? En hoe kijkt ze a...

Podcast Filosofie  /  01-05-2019

"Wie ervan uitgaat dat er sprake is van een abnormale situatie (..) zal het probleem van politiek, moraal en recht anders oplossen dan wie overtuigd is van de principiële, slechts door kleine storingen vertroebelde normaliteit." Met deze woorden drukte de Duitse rechtsgeleerde en politiek filosoof...

Podcast Filosofie  /  17-04-2019

“Het verlangen van de mens is het verlangen van de ander.” Met deze woorden duidde de Franse psychoanalyticus Jacques Lacan de mens. Welke rol speelt het verlangen in het leven van de mens? Welke rol spelen anderen in het definieren van wie wij zelf zijn? En zullen we ooit bereiken wat we verlan...

Podcast Filosofie  /  06-04-2019

“Als je de relativiteitstheorie aanvaardt, dan moet je ook aanvaarden dat punten complexe en onderling verbonden entiteiten zijn. Het is deze implicatie die het fundamentele verschil maakt tussen het nieuwe en het oude wereldbeeld.” Met deze woorden drukte Alfred North Whitehead uit dat de relat...

Podcast Filosofie  /  20-03-2019

"De mens is het niet, dat denkt iets te zijn." Zo beschreef Jean-Paul Sartre in 1943 de mens. Wat betekent zijn idee, dat de mens een ‘niet’ is, dat zichzelf moet definiëren? Wat bedoelt hij met dat we “veroordeeld zijn tot de vrijheid?” En welke verantwoordelijkheid geeft ons dat? Te gast...

Podcast Filosofie  /  08-03-2019

"Iedere kunst en ieder onderzoek en iedere handeling en iedere keuze, (..) is op een bepaald goed gericht; daarom heeft men wel met recht gezegd, dat het goede datgene is waarop alles is gericht" Met deze woorden start de Ethica van Aristoteles. Wat bedoelde hij met de doelmatigheid van het zijn? Wa...

Podcast Filosofie  /  07-02-2019

“Wat het individu, het subject, het zelf is, is eeuwig problematisch. De mens weet niet wat hij is.” Met deze opbeurende woorden omschreef Karl Jaspers in 1925 de staat waarin de mens zich bevindt. Wat zegt dit over het mensbeeld van Jaspers? Hoe verhield hij zich tot tijdgenoten als Heidegger,...