Wetenschap Vandaag | BNR

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-07-2024

Astronomen hebben met James Webb een planeet gezien die zes keer zoveel massa heeft als gasreus Jupiter. De planeet draait om een ster relatief dicht bij de zon en hij is extreem koud. Sterker nog: als de data klopt zou het de oudste en koudste planeet ooit vastgelegd zijn.  Meestal detecteren astr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-07-2024

30 liter drinkwater spoelen we hier per persoon per dag door onze toilet. Niet meer van deze tijd, waarschuwen onderzoekers al langer. Maar waarom stoppen we er dan nog steeds niet mee? Ik ga in gesprek met onderzoekers Bas van Vliet, Annemieke ter Heijne en Nora Sutton van de universiteit van Wagen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-07-2024

Op veel festivals heb je tegenwoordig flink wat ruimte voor wetenschap. Het geeft onderzoekers op een bijzondere manier een inkijkje in het leven van duizenden mensen. Ook op de Zwarte Cross werd dit jaar onderzoek gedaan. Onder andere door Hogeschool Saxion. Wouter Barewijk en Anne Pasman van Saxio...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-07-2024

Bomen produceren zuurstof, algen doen het, maar nu zeggen onderzoekers een nieuwe zuurstofbron te hebben ontdekt, in de vorm van zware mineralen. Gedacht werd, dat alleen organismen die gebruik maken van fotosynthese zuurstof kunnen produceren. Maar deze mineralenbollen vind je zo'n 4000 meter diep,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-07-2024

Voor het eerst hebben onderzoekers vastgelegd hoe mannetjesolifanten hun kudde in beweging krijgen als ze willen vertrekken na bijvoorbeeld een drinkpauze. Het is meestal het meest dominante mannetje, en een gewaardeerd groepslid, dat het seintje ‘laten we gaan’ geeft aan de rest. Het is leuk om...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-07-2024

In Diergaarde Blijdorp is een nieuw Afrikaans vogelverblijf geopend. Eén van de hoofdbewoners: de grijze roodstaartpapegaai. Toen de volière nog in aanbouw was, sprak ik met natuurbehoudseducator Oscar Vissers over deze inmiddels bedreigde vogelsoort, die helaas nog regelmatig als huisdier eindigt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-07-2024

Onderzoekers hebben een nieuw AI-model ontwikkeld, waarmee ze ongebruikelijk grote golven op zee kunnen voorspellen. Monstergolven, of rogue waves, worden ze genoemd. Het model zou het mogelijk maken om mensen op schepen of olieplatformen een seintje te geven voordat de golven ontstaan. Het algoritm...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-07-2024

Een groep piepkleine zoetwater diertjes heeft een uitzonderlijke manier gevonden om zichzelf te beschermen tegen infecties: ze zetten genen aan die ze gestolen hebben van bacteriën en mogelijk ook planten. De diertjes die in dit onderzoek zijn bestudeerd zijn niet groter dan de dikte van een haar,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-07-2024

De werkende stoffen uit verschillende soorten drugs lijken veelbelovend als behandeling van bijvoorbeeld depressie en ADHD. Hoe ver zijn we van deze middelen als goedgekeurde medicijnen? Wat weten we wel zeker over hun werking en wat nog niet? Ik ga langs bij onderzoeker Kim Kuypers van de Universit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-07-2024

Wetenschappers analyseerden data uit 51 langlopende onderzoeken, waarin onder andere is gekeken naar het niveau van narcisme bij zo'n 37.000 mannen en vrouwen tussen de 8 en 77 jaar uit verschillende - vooral Westerse - landen over tientallen jaren. Ze hoopten iets te kunnen zeggen over hoe hardnekk...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-07-2024

Het is een hot topic in een steeds hetere wereld: geo-engineering. Het bewust ingrijpen in de natuurlijke systemen van de aarde, met als doel om onder andere de negatieve gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan of af te remmen. Het is voer voor een heleboel complottheorieën, maar ook voor dis...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-07-2024

Ergens tussen een zwart gaatje en een superzwaar zwart gat, moet een soort medium maat zwart gat bestaan. Maar bewijs hiervoor is er amper. Nu zeggen astronomen dat een analyse van een cluster van snel bewegende sterren daar weleens verandering in zou kunnen brengen.   Je hebt zwarte gaten die voor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-07-2024

Als een soort op hol geslagen vuurtoren zwiept hij elke 5,75 milliseconde een bundel radio- en röntgenstraling richting de aarde: pulsar PSR J0437. Een ronddraaiende neutronenster, 150 lichtjaar van ons af. Deze neutronenster is de dichtstbijzijnde millisecondepulsar die we kennen, draait 174 keer...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-07-2024

Tot laat opblijven en laat opstaan: de nachtbrakers onder ons weten dat dit niet altijd - afhankelijk van je werkveld natuurlijk - als iets positiefs wordt gezien door de rest van de wereld.  Hardwerkende mensen staan vroeg op, zijn meteen klaar voor de dag en zorgen dat ze op tijd weer klaar zijn...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-07-2024

DNA-materiaal kan ontzettend lang bewaard blijven, mits de omstandigheden precies goed zijn. De meest intacte vondsten worden bijvoorbeeld vaak gedaan op plekken waar het materiaal lange tijd onverstoord in extreme kou bewaard is gebleven. Als het goed genoeg bewaard is gebleven kan dat materiaal ie...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-07-2024

Stranden en duinen raken in de knel, zeegrasvelden en oesterbanken hebben steeds meer moeite met herstellen: onze kust heeft het zwaar. Bij het NIOZ op Texel – het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee – weten ze dat maar al te goed. Eén van de mensen die daar zoekt naar oplossingen is ku...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-07-2024

Onderzoekers hebben de atmosfeer van planeet HD 189733 b nader bestudeerd en deden daar een aantal interessante ontdekkingen.  De metingen werden gedaan door de James Webb ruimtetelescoop. Daaraan was te zien dat in de atmosfeer veel waterstofsulfide zit. En dat zegt meteen iets over hoe een bezoek...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-07-2024

Onderzoekers zijn aan de slag gegaan met een enorme dataset van 1500 zoogdieren met daarin gegevens over hun hersen- en lichaamsgrootte. Want is het nou wel of niet zo dat evolutionair gezien geldt: de grootste dieren hebben in verhouding ook het grootste brein. Er werd lang gedacht dat dit lineair...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-07-2024

Met onze oren horen we een woord natuurlijk al, maar pas in onze hersenen wordt er betekenis aan gegeven. In vorige onderzoeken is dit mechanisme bestudeerd door naar de bloedtoevoer te kijken. Dat geeft een idee van waar hersenactiviteit kan zijn. Daarmee lukte het al om delen van de hersenen aan t...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-07-2024

Hoe weten trekvogels welke routes ze moeten nemen? Over die vraag buigen wetenschappers zich al heel lang, maar een team van Nederlandse en Zwitserse onderzoekers heeft voor één soort een nieuw antwoord: jonge, onervaren spreeuwen vinden zelfstandig de weg naar hun overwinteringsgebied. Ze kijken...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-07-2024

In een grot op het Indonesische eiland Sulawesi is een figuratieve grottekening gevonden die ten minste 51.200 jaar oud moet zijn. Dat maakt hem zo'n 5000 jaar ouder dan de vorige recordhouder. Het gaat om een tekening van drie mensachtige figuren naast wat een wild varken moet zijn. Het grootste po...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-07-2024

In de vorige aflevering hoorde je hoe Diergaarde Blijdorp omgaat met het fokken van bedreigde diersoorten. Nu ga ik langs bij de Universiteit Utrecht, waar ze zich bezighouden met het fokken van gezonde en sociale gezelschapsdieren. Jeffrey de Gier van de faculteit Diergeneeskunde vertelt mij in het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-07-2024

Het fokken van dieren, dat doen wij mensen al ontzettend lang, maar we hebben het niet altijd gedaan met een focus op het welzijn van het dier. Inmiddels zijn er gelukkig een stuk meer regels, maar het kan nóg beter. Ik ga langs op twee plekken waar ze hiernaar kijken: de faculteit Diergeneeskunde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-07-2024

Insecten en planten, ze kunnen elkaar helpen, maar ze kunnen elkaar ook kapot maken. Zo houden zuidelijke groene schildwantsen nogal van tomaten, komkommers en paprika. Maar hierdoor zijn ze verantwoordelijk voor wel 40 procent van het oogstverlies van deze gewassen. Uit onderzoek blijkt nu dat de s...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-07-2024

Tast en aanraking zijn ontzettend belangrijk voor ons mensen. Net als voor de meeste primaten overigens. Zonder aanrakingen, denk maar weer even aan die covid-periode, maken we onder andere meer stresshormonen aan.   Prettige aanrakingen zorgen dan weer voor stofjes die ons een goed gevoel geven. E...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-07-2024

Ik kan me de straat waarin ik woonde tot ik drie was nog zo voor me zien. Zonder dat ik daar ergens foto's van heb. De meeste mensen hebben er ook wel een paar: van die hele vroege herinneringen die zijn blijven hangen. Maar hoe onthouden we die zo lang? Ja er is nieuwe kennis over de link tussen ge...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-06-2024

De meeste bergkammen zijn ontstaan doordat twee aardplaten op elkaar botsen. Ze duwen elkaar dan omhoog. Diepe geulen in de oceaanbodem kunnen weer vormen als de ene plaat onder de andere schuift.   Veel van deze oppervlaktestructuren zijn dus te vinden aan de grenzen van platen. Maar dat geldt nie...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-06-2024

10.000 jaar geleden wandelden ze nog rond: wolharige mammoeten. De laatst levende groep van deze dieren was te vinden op Wrangel Island, vlakbij de kust van Siberië. Een eiland dat werd afgesneden van de wal toen de zeespiegel steeg. Daar leefden de dieren nog zo'n 6000 jaar.  Zo geïsoleerd leven...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-06-2024

Mannelijke zoogdieren geven geen melk. Nou ja, behalve als je de zeldzame Dayak vleermuis bent, die voorkomt in het regenwoud in Zuidoost-Azië. Dit dier doet het, en meer zoogdierenmannetjes zouden het kunnen, maar doen het niet. De verklaring hiervoor was lang als volgt: een mannetje is nooit zeke...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-06-2024

Drie jaar geleden werd het eerste bewoonbare 3D-betongeprinte huis van Europa in Eindhoven neergezet. Daarna werd het even wat stiller rondom het 3D-betonprinten. Maar de bedenkers van deze techniek hebben achter de schermen niet stilgezeten. Daarover ga ik het hebben met hoogleraar Theo Salet, van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-06-2024

Bottransplantaties vinden vaak plaats met patiënt-eigen botmateriaal. Maar uit onderzoek uitgevoerd door meerdere medische centra in Nederland blijkt nu dat - in ieder geval bij een specifieke ingreep in de rug - een nieuw afbreekbaar kunstmatig alternatief mogelijk nog beter werkt.  Onderzoeker H...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-06-2024

Inmiddels is de AI-spraaktechniek zo ver, dat we het verschil met een echte mensenstem nog maar slecht kunnen horen. Toch lijken onze hersenen nog wel een verschil op te merken, suggereert nieuw onderzoek. 43 mensen luisterden naar zowel AI-stemmen als menselijke stemmen. Ze moesten detecteren welke...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-06-2024

Onderzoekers hebben in muizen ontdekt dat specifieke sensorische zenuwcellen op de clitoris en penis verantwoordelijk zijn voor het detecteren van vibraties. Dat zorgt er vervolgens voor dat deze cellen geactiveerd worden en er zoiets als een erectie kan ontstaan. De hoop is dat met de nieuwe kennis...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-06-2024

Afhankelijk van het bodemtype, kunnen planten zichzelf zo aanpassen dat ze specifiek voor die ondergrond optimaal ingesteld zijn om zoveel mogelijk voedingsstoffen binnen te krijgen. Dat zorgt ervoor dat één plantensoort er op een andere plek weer net anders uit kan zien en ook net anders kan werk...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-06-2024

Onderzoekers hebben, in het noorden van Montana, vlakbij de grens tussen de VS en Canada, een nieuw soort dinosaurus ontdekt. Lokiceratops rangiformis heet het enorme dier, dat vooral indruk maakt met zijn bizar grote schedel vol puntige attributen.  Het dier behoort tot een grotere groep gehoornde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-06-2024

Een orkaan kan een spoor van verwoesting achterlaten, maar waar het weerfenomeen ook een effect op blijkt te hebben, is de sociale structuur van een apengemeenschap. Hiervoor moeten we even terug naar orkaan Maria, die in 2017 in Puerto Rico meer dan 3000 mensenlevens kostte en op één van de eilan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-06-2024

Ik heb het regelmatig over onderzoek waarin dierproeven zijn gebruikt. Daar ben ik me heel erg bewust van, want ik ben absoluut tegen dierenleed. De meeste onderzoekers zijn daar ook heus niet voor, maar soms lijkt het gewoon nog niet anders te kunnen. Dit jaar investeerde het Nationaal Groeifonds e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-06-2024

Eind 2019 lichtte een daarvoor vrij nietszeggend sterrenstelsel ineens fel op, waardoor het de interesse wekte van onderzoekers. Want de dramatische manier waarop het oplichtte was niet eerder op deze manier waargenomen. Met behulp van meerdere telescopen, zowel in de ruimte als op aarde, concludere...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-06-2024

De antennes op de kop van mieren hebben verschillende functies. Ze detecteren er feromonen mee die ze wat vertellen over gevaar, routes en sociale context. Maar wanneer zijn mieren dit op deze manier gaan doen? Dankzij een 100 miljoen jaar oud fossiel van een inmiddels uitgestorven mierensoort, wete...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-06-2024

Er is een link tussen slaap en geheugen, maar dit mechanisme begrijpen we nog lang niet goed genoeg. Nu hebben onderzoekers ontdekt dat een cruciaal hersensignaal dat een rol speelt in ons lange termijn geheugen, niet goed werkt wanneer we te weinig slaap hebben gehad.   Neuronen in het brein vorme...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-06-2024

In de afgelopen 20 tot 30 jaar zijn de grijze walvissen die hun zomers doorbrengen langs de noordwestkust in de grote oceaan 13 procent korter geworden.  Het gaat om een subgroep van 200 dieren die in de zomer dichter bij de kust blijven dan de rest van de 14.500 tellende populatie in dit deel van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-06-2024

We raken maar niet uitgepraat over beerdiertjes. En dat is niet zo gek gezien het feit dat sommige soorten de meest extreme omstandigheden, zoals bijvoorbeeld de ruimte, of bevriezing, kunnen overleven.  Wetenschappers proberen al jaren achter de genetische geheimen van die halve millimeter lange d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-06-2024

Hittegolven zijn op allerlei manieren van invloed op ons mensen en de planeet waarop we leven. Nu hebben onderzoekers in die lijn iets geobserveerd wat nogal opmerkelijk is: hoge temperaturen leiden tot ander taalgebruik van politici.  Ze kwamen tot deze conclusie door 7 miljoen politieke toesprake...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-06-2024

Er is nog genoeg wat we niet weten over onze buren. Zoals: wanneer was er nou precies water op Mars? Het antwoord op die vraag zit - onder andere - in het oppervlakte van de planeet gesleten, maar moet dan wel op de juiste manier worden afgelezen.  Nou zijn er onderzoekers die zich precies daarmee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-06-2024

Ziekmakende gramnegatieve bacteriën, zoals E. coli, kunnen zich goed verdedigen tegen antibiotica en ontwikkelen vaak resistentie. De verschillende soorten bacteriën in deze groep kunnen ziektes veroorzaken als salmonella en cholera.   Er zijn behandelingen die werken, maar veel van die medicijne...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-06-2024

Niet elk organisme heeft dezelfde hoeveelheid DNA. Nu blijkt een vrij onwaarschijnlijke kandidaat het meeste te hebben van alle levende organismen op aarde: een piepkleine varen, die voorkomt op de eilanden van Nieuw-Caledonië.  Het genetisch materiaal van dit plantje, dat tot een groep behoort di...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-06-2024

De schijven waarin planeten ontstaan kunnen sterk van elkaar verschillen. Schijven rond lichte jonge sterren bevatten hele andere moleculen dan schijven rond zon-achtige sterren, ontdekten astronomen met behulp van de James Webb-ruimtetelescoop.  De interesse in dit soort jonge sterren is er onder...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-06-2024

Hittegolven zijn voor veel biologische processen en organismen over het algemeen niet bepaald goed. Omdat de verwachting is dat ze nog vaker voor zullen komen dan ze nu doen wordt er veel onderzoek gedaan naar het effect daarvan.   Zo hebben wetenschappers recent de hulp ingeschakeld van de kastanj...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-06-2024

Een millimeter zeewater kan wel een half miljoen cellen bevatten. Dat is een enorme hoeveelheid verschillende microben in een minuscuul druppeltje.  Blauwalgen zijn bijvoorbeeld veelvoorkomend: bacteriën die zonlicht nodig hebben om energie te produceren. Met maar twee soorten zijn ze verantwoorde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-06-2024

Onderzoeker Elly Hol van het UMC Utrecht bestudeert onder andere wat er nou voor zorgt dat ziekmakende tumorcellen zich zo succesvol kunnen verspreiden door het brein. Ze legt uit met welke innovatieve technieken het lukt om dit tot in detail te bekijken.  Ook gaan we in deze aflevering langs in he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-06-2024

Hersenziektes zijn vaak enorm ingrijpend voor de mensen die ermee te maken krijgen. Ook zijn ze vaak moeilijk te behandelen, het brein is immers een extreem complex orgaan.   Maar er zijn technieken in ontwikkeling waarmee het lukt om in hele moeilijke gevallen toch in te grijpen. Tijd om daar meer...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-06-2024

In een nieuw onderzoek zagen wetenschappers hoe embryonale cellen in een vroeg stadium kiezen of ze zich in gaan zetten voor de foetus, of ze gaan bijdragen aan de dooierzak. Die zorgt ervoor dat het embryo alle voedingsstoffen krijgt, maakt rode bloedcellen aan en helpt hij bij het vormen van de na...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-06-2024

Steeds vaker lukt het om op een andere manier een ziekte vast te stellen dan met een biopt: wat het afnemen van een stukje weefsel uit het lichaam is. Het verwijderen van zo'n stukje weefsel kan, zeker als het om een plek dieper in het lichaam gaat, een pijnlijke ingreep zijn die niet ongevaarlijk i...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-06-2024

We begrepen nog helemaal niet goed hoe onze hersenen omgaan met ontkenningen zoals: ‘niet heet’, of ‘niet goed’. Eerder onderzoek suggereert dat dit soort combinaties langzamer door de hersenen worden verwerkt dan bevestigende zinsconstructies. En dat het vaker voor verwerkingsproblemen zorg...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-06-2024

Met de James Webb Space Telescope is een klein maar helder sterrenstelsel ontdekt dat nu de nieuwe recordhouder is van verste en vroegste sterrenstelsel ooit.  He stelsel - JADES-GS-z14-0 - werd vorig jaar al ontdekt door één van de instrumenten aan boord van de telescoop, om te bepalen hoe ver h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-06-2024

Het is fascinerend en een beetje tragisch tegelijk: de voorplantingsmethode van de zwarte bamboe. In 1905 gebeurde het voor het laatst dat hij bloeide. Een zeldzaam fenomeen dus, dat helaas ook meteen het einde van de plant betekent. En laat het nou net de lievelingssnack zijn van sommige pandasoort...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-05-2024

Epigenetische instructies bepalen in ons lichaam welke genen ‘aan’ of ‘uit’ staan. En dat stuurt weer hoe onze cellen geprogrammeerd worden voor hun taak in het lichaam, zoals het worden van een hersencel of een spiercel. Hierbij volgt elk gen een specifiek aan-uit ritme. Als we dat mechanis...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-05-2024

We weten steeds meer over onze genen, maar echt nog lang niet alles. Zo deed onderzoeker Thijn Brummelkamp van het Nederlands Kanker Instituut met zijn team recent nog een verrassende ontdekking over een heel specifiek gen. Een gen dat een rol blijkt te spelen bij hoe kankercellen doodgaan. Deze ont...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-05-2024

Laat iemand een spraakfragment en een stukje muziek horen en het zal geen uitdaging zijn om te bepalen wat wat is. Maar wat er in ons brein precies gebeurt om dit onderscheid te maken, dat was nog niet helemaal duidelijk.  In experimenten uitgevoerd door een internationaal team van onderzoekers lui...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-05-2024

Wij mensen hebben ongelooflijk veel taaluitingen die iets te maken hebben met zicht. Niet zo gek, want als je ons als diersoort vergelijkt met andere dieren, dan vertrouwen wij flink op onze ogen.   Ook als het aankomt op sociale interacties. Om beter uit te zoeken wat er op zulke momenten precies...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-05-2024

Meten hoe snel een zwart gat draait, dat is niet makkelijk gebleken. Astronomen is het nu toch gelukt, door de wiebelige schijf rondom het zwarte gat te bestuderen.   De methode maakt gebruik van een verstoring getijdenkracht rondom een zwart gat. Wanneer een ster binnen het bereik van een zwart ga...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-05-2024

In de regeneratieve geneeskunde wordt geprobeerd om beschadigde weefsels en organen te repareren of vervangen door gebruik te maken van lichaamseigen herstelprocessen.   Vaak worden hierbij implantaten gebruikt gemaakt van slimme, soms levensechte of zelfs levende materialen die het lichaam kunnen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-05-2024

Alle levensvormen bestaan uit cellen, en alle cellen bestaan uit moleculen. Maar die moleculen leven niet, terwijl de cel als geheel dat wel doet.  Dus hoe ontstaat zo'n levende cel nou uit een hoopje levenloze moleculen?  Een multidisciplinair team van Nederlandse wetenschappers gaat proberen een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-05-2024

In de vorige aflevering hoorden we meer over de verschillende manieren waarop gekeken wordt naar biodiversiteitsherstel in het landelijk gebied. Rosa Boone van de Radboud Universiteit vertelde vanuit het lab hoe ze kijkt of ze met een elektronische neus kan detecteren hoe het met verschillende typen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-05-2024

Hoe kunnen we zorgen voor biodiversiteitsherstel in het landelijk gebied? Om dat te kunnen bepalen, maar ook om in de toekomst te kunnen testen of maatregelen echt werken, is het belangrijk om eerst goed te weten hoe het met de bodem gaat en wat voor organismen er allemaal in te vinden zijn.   Rosa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-05-2024

Tijd doorbrengen in de natuur is goed voor onze (geestelijke) gezondheid, maar hoe komt dat nou precies? In veel onderzoeken is gekeken naar het effect van het zien van natuur, maar veel minder is er gekeken naar de rol van onze neus. Een grote groep onderzoekers uit allerlei landen en disciplines...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-05-2024

Misschien heb je ze weleens gezien: de baobab-boom, ook wel up side down tree genoemd. Waarbij het lijkt of op de bovenkant van de vaak gigantische stam een wortelnetwerk prijkt, in plaats van een kroon van takken en bladeren.   Maar het is niet alleen het uiterlijk van deze boom dat tot de verbeel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-05-2024

Terwijl veel muizensoorten er een nogal losbandige levensstijl op nahouden, is er één klein muisje dat in de VS in Florida en Georgia voorkomt, dat verrassend monogaam is.   Bij de grotere, vaker voorkomende hertmuis kan een nestje jongen wel vier verschillende vaders hebben, maar de kleinere old...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-05-2024

Niet geweld, maar de patriarchische clanstructuren uit de Bronstijd zorgden ervoor dat er weinig genetische variatie zat op het mannelijke y-chromosoom.  Ongeveer 3000 tot 5000 jaar geleden was er heel weinig genetische variatie op het y-chromosoom. Wetenschappers vragen zich al jaren af hoe dat ko...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-05-2024

Wij mensen kunnen mentaal tijdreizen. Dat wil zeggen: we kunnen ons dingen herinneren, zelfs als we daar op het moment zelf niet echt op hebben gelet. Door sommige wetenschappers werd gedacht dat dit episodisch geheugen uniek is in de dierenwereld. Alleen mensen zouden het kunnen.  Maar nu bewijst...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-05-2024

In de vorige aflevering hoorden we hoe onderzoekers onder andere ammoniak proberen terug te winnen uit waterreststromen. Lot van der Graaf, van de TU Delft, kijkt in haar onderzoek weer naar een heel ander soort reststroom en een andere techniek. Ze bestudeert hoe bacteriën ingezet kunnen worden o...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-05-2024

We doen in Nederland al een heleboel slimme dingen met water. Toch halen we er nog lang niet alles uit. Dat geldt bijvoorbeeld voor sommige belangrijke grondstoffen.  Zonde vindt ook Jules van Lier van de TU Delft, onderzoeker op het gebied van milieu en technologie. Hij vertelt wat ze daar op dit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-05-2024

Vitamine B12 is een essentieel stofje voor veel organismen, maar het is ook behoorlijk schaars. Kijken we in de oceanen, dan is het zo dat de helft van alle algensoorten niet zou kunnen overleven zonder deze vitamine.  Maar net als mensen kunnen deze dieren dit stofje niet zelf produceren. Bepaalde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-05-2024

Veel plantensoorten zijn afhankelijk van dieren voor hun voortbestaan. Dat geldt voor bestuivers, maar ook voor de dieren die zaden eten. Die zorgen ervoor dat de zaden, wanneer verteerd en weer uitgepoept, op nieuwe plekken terechtkomen.  Nou is er voor elk zaadformaat wel een dier. Sommige grote...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-05-2024

Als wordt gezocht naar de oorzaak van aardbevingen en het voorspellen ervan, dan ligt de focus meestal onder de grond. Bij de beweging van platen en de activiteit rondom breuklijnen. Maar MIT-onderzoekers suggereren nu dat ook het weer een rol speelt bij het ontstaan van sommige bevingen.  Ze base...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-05-2024

Astronomen hebben met de James Webb Telescope mogelijk een atmosfeer gedetecteerd rondom een rotsachtige planeet buiten ons zonnestelsel.  Er zijn in de afgelopen twintig jaar tekenen van een atmosfeer gevonden rond tientallen exoplaneten. Maar niet elke atmosfeer is even makkelijk te zien. Sommige...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-05-2024

Het menselijke brein is een ontzettend complex orgaan dat moeilijk te bestuderen is. Zeker als het aankomt op de allerkleinste structuren.  Verstoringen in die microcellulaire structuren en netwerken van neuronen spelen een belangrijke rol bij verschillende hersenziektes, maar om dit goed genoeg te...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-05-2024

In de vorige aflevering van Afdeling Wetenschap hoorden we al een heleboel over het recyclen van elektronica en het verlengen van de levensduur van deze apparaten en onderdelen. We bespraken nieuwe regelgeving, onderzoek naar corrosie en hoe beter voorspelt kan worden hoe lang elektronica meegaat. M...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-05-2024

Ik lever altijd keurig mijn kapotte elektronische apparaten in, maar wordt er dan ook echt wat mee gedaan? In een tijd van schaarse materialen zou je hopen van wel, maar het recyclen van dit soort producten is behoorlijk ingewikkeld. Wereldwijd lukt dat maar voor zo'n 20 procent van de producten. In...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-05-2024

Eiwitten zijn cruciaal voor het leven op aarde. Zonder zouden dieren, planten en mensen niet kunnen bestaan. Om te begrijpen hoe eiwitten werken is het belangrijk om hun structuur zo goed mogelijk in kaart te brengen.  Nou is dat door heel veel hard werk van onderzoekers gelukt voor meer dan 100.00...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-05-2024

Veel apparaten, waaronder pacemakers, defibrillatoren, radarsystemen en elektrische voertuigen, kunnen niet zonder een condensator.   Dat is een elektrisch component waarmee stroom opgeslagen en heel snel vrijgelaten kan worden. In een pacemaker zorgt dit onderdeel er bijvoorbeeld voor dat elektris...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-05-2024

Onder leiding van Leidse sterrenkundigen is het een internationaal team van onderzoekers gelukt om met een nieuwe kalibratietechniek de verstoringen van de aardatmosfeer te omzeilen.  Daarmee wordt het mogelijk om bijvoorbeeld uitbarstende zwarte gaten beter te bestuderen. Met de nieuwe techniek lu...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-05-2024

Er zijn verschillende golven geweest in de geschiedenis van onze planeet waarin het leven op aarde ineens complexer en gevarieerder werd. Maar wat daar precies voor heeft gezorgd dat weten onderzoekers nog niet zo goed als ze zouden willen.  Nou is het in veel gevallen waarschijnlijk een combinatie...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-05-2024

Exoplaneet WASP-43b is qua grootte en massa vergelijkbaar met Jupiter, maar lijkt absoluut niet op de bekende gasreus.   De planeet draait extreem dicht om zijn ster, wat ervoor zorgt dat het op de ene kant permanent dag is en op de andere kant permanent nacht. Een jaar op de planeet, dus de tijd w...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-05-2024

Hoe staat het ervoor met onze binnenlucht? In een uitgebreid onderzoek bestuderen wetenschappers Lidwien Smit en Esmée Janssen van de Universiteit Utrecht hoe we de lucht in schoolklassen zo gezond mogelijk kunnen krijgen.  We horen vanuit welke gedachte dit onderzoek is gestart en gaan langs in d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-05-2024

We gaan langs bij onderzoeker Roel Vermeulen van de Universiteit Utrecht en bespreken hoe het ervoor staat met onze buitenlucht en het onderzoek dat daarnaar gedaan wordt.  Wat staat er bijvoorbeeld in de nieuwe richtlijnen voor de uitstoot van fijnstof en stikstofdioxide? Gaan we dat in Nederland...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-05-2024

Hoi! Even een berichtje van mij. Wie vaak luistert heeft al gemerkt dat er wat dingen aan het veranderen zijn. De rubriek zit niet langer in het middagnieuwsprogramma op zender.  Dat vind ik heel jammer, maar er komt wel wat voor terug: een langer wekelijks wetenschapsprogramma, Afdeling Wetenschap...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-05-2024

Goed nieuws voor iedereen die weleens z'n sleutels vergeet: volgens een nieuw boek is dat volkomen normaal en hoeft dat niet aan je geheugen te liggen.  Het opslaan en terughalen van informatie is een ontzettend complex proces. Sommige mensen, bijvoorbeeld diegene met een fotografisch geheugen, zij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-04-2024

Wat gebeurt er in het lichaam precies allemaal wanneer we honger hebben en eten zien of ruiken? Het aanmaken van speeksel is een bekende, maar een groot deel van het proces is nog onbekend. Als we dat wel beter begrijpen zou die informatie kunnen zorgen voor een betere behandeling van bijvoorbeeld d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-04-2024

Drugs als morfine en cocaïne doen gekke dingen met het beloningssysteem in ons lichaam. We willen er steeds meer van, wat onze behoefte om te eten en drinken zelfs kan overschaduwen.   Tegelijk weten we al een tijdje dat het bevredigen van de behoefte aan voedsel, seks, sociale interactie, maar oo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-04-2024

Het modelwormpje C Elegans, dat in veel wetenschappelijke onderzoeken wordt gebruikt, heeft niet bepaald een goed geheugen. Na een paar uur is nieuwe informatie verdwenen alsof het er nooit is geweest. Behalve, als je zo'n wormpje heel snel heel koud maakt, of het lithium geeft.  Nou suggereren de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-04-2024

Wat zouden we het graag weten: als er leven op andere planeten is, hoe ziet dat er dan uit? Inmiddels zien we in bijvoorbeeld films al veel creatievere afbeeldingen van ruimtewezens dan de groene poppetjes van lang geleden, maar het blijft een hardnekkig beeld.  Nou zijn er een aantal astronomen di...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-04-2024

Wat kun je nou het beste doen wanneer iets je heel erg boos maakt en je snel van die woede af wilt komen? In een kussen schreeuwen? Iets kapot gooien? Alles eruit sporten? Volgens dit onderzoek beter van niet.   Wetenschappers legden meer dan 150 studies naast elkaar om erachter te komen wat nou he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-04-2024

In het regenwoud van West-Afrika groeit een plant die op het eerste gezicht vrij onschuldig lijkt. Oké de stronk kan een indrukwekkende 60 meter de hoogte in groeien, maar daarboven doet de plant gewoon wat de gemiddelde andere plant ook doet.  Behalve.. als er een tekort aan fosfaat is tijdens he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-04-2024

Het leven van een rups zit vol bedreigingen. Ze worden door veel andere dieren als lekkernij gezien en planten hebben allerlei strategieën en stofjes om de altijd hongerige rupsen te weren.   Als rups is het dus noodzaak om tijdens al dat eten, tegelijk ook de omgeving goed in de gaten te houden....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-04-2024

Een powernap zorgt voor meer creativiteit. Dat blijkt uit onderzoek van de Sorbonne Universiteit in Parijs. Wetenschappers lieten proefpersonen rijen met ingewikkelde cijferreeksen oplossen om hun creativiteit te meten. Iedereen die het niet lukte om de hack gelijk te vinden mocht even slapen en het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-04-2024

Het Nederlandse onderzoeksinstituut voor radiosterrenkunde bestaat vandaag 75 jaar. Honderden ontdekkingen en wetenschappelijke publicaties kwamen in die jaren voorbij en nog steeds doen ze mee in de wereldtop.  Maar wat is er in die tijd allemaal ontdekt? Hoofdastronoom bij ASTRON, Jason Hessels,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-04-2024

Als grote sterren sterven, dan doen ze dat vaak met nogal wat bombarie. De explosie die dan plaatsvindt kan onder andere zorgen voor een enorme verplaatsing van gas.   Gas met daarin allerlei chemische elementen die een rol spelen bij de vorming van nieuwe sterren, maar die ook zorgen voor een soor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-04-2024

Microscopie wordt in een heleboel verschillende onderzoek gebruikt, om iets te kunnen zeggen over bijvoorbeeld het effect van medicijnen of ziektes. Maar er is eigenlijk al decennia lang een probleem met dit soort microscopische metingen. Onder een lichtmicroscoop kan zo'n biologisch preparaat platt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-04-2024

Onderzoekers uit Osaka hebben aangetoond dat het vermogen van de hersenen om actie te onderdrukken, en dus ook om juist niet te passen, heel belangrijk is in het voetbal.  De wetenschappers lieten profs en niet-getrainde voetballers met foto’s een inschatting maken van of ze een bal tussen twee v...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-04-2024

Het magnetisch veld van de aarde is ontzettend belangrijk. Het beschermt ons tegen ruimtestraling en tegen de geladen deeltjes die van de zon komen. Maar het magnetisch veld, en dus ook de bescherming, is niet constant.  Het magnetische noorden is bijvoorbeeld in beweging, waarbij het steeds verder...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-04-2024

Als een slok water het verkeerde keelgat in schiet - richting je longen in plaats van je maag - dan beginnen de meeste mensen flink te hoesten.   Dat komt doordat de bovenste luchtwegen detecteren dat er water binnenkomt, waardoor razendsnel een signaaltje naar het brein wordt gestuurd om hier iets...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-04-2024

Onderzoekers hebben de fossiele overblijfselen van een gigantisch kaakbot van meer dan twee meter gevonden op een strand in Somerset, Engeland.   Volgens experts gaat het om een nieuw soort Ichthyosaurus, een enorm prehistorisch reptiel dat in zee leefde. Als de schattingen kloppen dan moet het die...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-04-2024

Je kan het gerust een pandemie noemen: de schimmel die op vrijwel alle continenten padden en kikkers doodt. Om te voorkomen dat hele soorten uitsterven, zoeken onderzoekers al een tijdje naar een oplossing. En die lijken ze nu te hebben gevonden.  De schimmel, atrachochytrium dendrobatidis, valt ee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-04-2024

Eliane Neuteboom van de Universiteit van Nederland vertelt dat wetenschappers uit Eindhoven werken aan een zoutbatterij. Met zo'n apparaat kun je energie opslaan en afgeven. Volgens onderzoeker Joey Aarts is het een kwestie van tijd voordat iedereen straks zo’n ding in zijn of haar huis heeft staa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-04-2024

Wij mensen willen altijd meer, meer, meer. En daar maken bedrijven dankbaar gebruik van. Maar uniek in het dierenrijk zijn we wat dit betreft niet. In het boek Gewoontedieren van de Deense moleculair bioloog Nicklas Brendborg lees je hoe het een tijd terug bij vogels al werd gezien: leg een groter e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-04-2024

Een Europees team van astronomen heeft het grootste stellaire zwarte gat van onze Melkweg ontdekt. Het is meer dan dertig keer zo zwaar als de zon en bevindt zich in het sterrenbeeld Arend.   Het was een toevallige ontdekking die werd gedaan terwijl de vierde datarelease van ESA's ruimtetelescoop G...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-04-2024

Niemand heeft volledig de controle over hoe dingen in het leven bij elkaar komen. Over de enorme complexiteit van ons bestaan. Maar dat betekent niet dat we de chaos, of het toeval, niet in ons voordeel kunnen gebruiken, meent filosoof Jeroen Hopster van de Universiteit Utrecht.  Hij is één van d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-04-2024

Onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut hebben in kaart gebracht welke bacteriën er graag in uitzaaiingen leven. Ze analyseerden hiervoor 4000 tumoren van 26 kankersoorten en zagen hoe ontzettend divers deze groep bacteriële medebewoners is.  Voor darmkanker was dit al grotendeels bekend...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-04-2024

De FSC-certificatie voor tropische bossen, heeft dat nou de gewenste effecten of niet? Na uitgebreid onderzoek in Afrika, uitgevoerd door Joeri Zwerts van de Universiteit Utrecht, is daar wat betreft het behoud van diersoorten goed nieuws over. De dieren die zo ontzettend belangrijk zijn voor de tro...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-04-2024

Ze zijn binnen: de eerste beelden van klimaatsatelliet PACE. First light, noem je dat officieel. Dat betekent dat alles het naar behoren doet en de onderzoeken kunnen beginnen. Jeroen Rietjens, instrument scientist bij SRON vertelt wat de instrumenten aan boord van PACE ook alweer gaan bestuderen, w...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-04-2024

De Europese onderzoeksraad heeft vandaag een aantal flinke subsidies uitgedeeld. Onder de ontvangers van de prestigieuze beurs zitten ook Nederlandse wetenschappers. Waaronder Jos Malda van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht. Hij kijkt in zijn onderzoek hoe we de geheimen van kraakbeen kunne...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-04-2024

De EU kondigde in 2021 strengere richtlijnen aan voor het beperken van de illegale ivoorhandel, maar uit een nieuw rapport van het IFAW blijkt dat de nieuwe regelgeving nog niet het gewenste effect heeft.   Ook in Nederland zet het probleem door. Sabine Zwiers van het IFAW vertelt meer over hoe het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-04-2024

Na de Tweede Wereldoorlog had de boerensector een heel andere crisis. Te veel jonge boeren en te weinig land. Het platteland raakte overbevolkt en er was te weinig werk. Van de oplossing die toen gezocht werd, plukken we nu de wrange vruchten, zegt historicus Erik van der Vleuten verbonden aan de TU...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-04-2024

In 1959 vond de laatste Nederlandse expeditie plaats. Een onderneming naar Het Sterrengebergte in wat toen Nederlands-, nu Papua Nieuw Guinea heette. Nederland stond onder zware internationale druk om haar koloniën op te geven, men wilde met deze expeditie laten zien dat ze wel degelijk iets te zo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-04-2024

Het is weer tijd voor de Insect van het jaar-verkiezing! Net als vorige keer stellen we graag de opmerkelijke finalisten aan je voor.  Jan Wieringa van Naturalis deelt met ons de bizarre en vaak uiterst efficiënte eigenschappen en trucjes van de vijf genomineerden en vertelt waarom de wedstrijd ü...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-04-2024

De totale zonsverduistering die hopelijk later vandaag in Canada, de VS en Mexico te zien is, geeft wetenschappers een unieke kans om onderzoek te doen.  In dierentuinen staan ze klaar om opmerkelijk dierengedrag te observeren, maar ook naar de zon zelf wordt gekeken. Of ten minste naar de corona:...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-04-2024

Romeyka is een duizenden jaren oude versie van het Grieks. De taal wordt nog maar door weinig, vooral oude mensen gesproken in het noordoosten van Turkije en kent geen geschreven variant, wat ervoor zorgt dat de taal nu voor altijd dreigt te verdwijnen.  Dat willen wetenschappers heel graag voorkom...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-04-2024

Harvard onderzoekers hebben een vloeistof gemaakt die van veerkracht en vloeibaarheid kan veranderen, en die zelfs optische eigenschappen heeft.   Dit wordt mogelijk dankzij een heleboel piepkleine met lucht gevulde balletjes van speciale polymeren in een silicone gel. Die balletjes zakken onder dr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-04-2024

TNO heeft een flexibele pleister ontwikkeld waarmee organen te monitoren zijn. Deze pleister werkt doordat op een hele dunne plastic folie speciale structuren worden geprint die geluidsgolven kunnen uitzenden en ontvangen.   Als je veel van deze structuren op een groot genoeg oppervlak print, iets...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-04-2024

Onderzoekers uit Delft werken aan een belangrijke verbetering in het productieproces van chips. Het is namelijk zo dat de dunne schijven waarop die chips worden opgebouwd nu nog mechanisch verplaatst worden door de productiemachine.  Het nadeel daarvan is dat bij dat contact beschadigingen ontstaan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-04-2024

Jongen die snel groot en sterk zijn, dat kan voor een hele soort voordelig zijn. Het idee is dan ook dat hetzelfde moet gelden voor dino's die 252 tot 66 miljoen jaar geleden leefden. Hun groeisnelheid moet hebben bijgedragen aan hun wereldwijde succes wordt gedacht. Maar is dat ook echt zo?   Onde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-04-2024

Wat je waarneemt wordt voor het grootste deel ingevuld door je hersenen. Tot wel 90 procent. Gebaseerd op ervaringen uit het verleden. En gestuurd door suggesties. Je zou zelfs kunnen zeggen dat je niet kijkt om te zien, maar om te controleren of het klopt wat je verwacht te zullen zien. Iedere woen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-04-2024

Nederlandse onderzoekers hebben een helemaal nieuw materiaal ontwikkeld waarmee sensoren in de toekomst weleens vele malen gevoeliger zouden kunnen worden.  Stel je een nanochip voor met daarop piepkleine trilhaartjes. Die haartjes, of snaartjes kunnen van alles voelen: een molecuul die langskomt b...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-04-2024

Met een nieuwe techniek is het onderzoekers gelukt om het zuurstoftransport door de hersenen in beeld te brengen. En dat heeft nu al belangrijke implicaties voor onderzoek naar onder andere Alzheimer.   Zuurstof is essentieel voor een functionerend brein, maar tijdens een hartaanval of een hersenbl...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-04-2024

Eerder zou uit onderzoek al blijken dat we met het oppompen van grondwater de kanteling van de aarde hebben beïnvloed, nu zouden we met klimaatverandering ook de rotatiesnelheid van onze planeet hebben veranderd.    Door de stijgende temperaturen, zeggen onderzoekers in Nature, smelten meer ijspl...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-03-2024

Je jonger voelen dan je bent wordt in onderzoeken gelinkt aan een gezonder en langer leven. Zo zouden bijvoorbeeld de hersenen minder tekenen van veroudering vertonen bij mensen die zich een stuk jonger voelen dan hun biologische leeftijd.   Nou waren onderzoekers van de universiteit van Stockholm...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-03-2024

Een aantal jaren geleden kregen wetenschappers het al voor elkaar om glow in the dark plantjes te maken die voor ons zichtbaar oplichten. Maar eigenlijk wordt hier al sinds de jaren 80 aan gewerkt.  Oorspronkelijk vanuit de interesse voor genexpressie: wat gebeurt er als je een gen van een ander or...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-03-2024

Om kanker te bestrijden wordt meestal gezocht naar manieren om kankercellen tegen te werken en te remmen, maar onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek hebben nu juist het tegenovergestelde gedaan.  Veel van de huidige geneesmiddelen zijn erop gericht om het delen van kankercellen tegen te gaan,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-03-2024

Een groep onderzoekers gaat maar liefst tien jaar twee piepkleine eiwitjes bestuderen, met de hoop dat ze een aantal hardnekkige ziektes daarna beter kunnen behandelen. De keuze voor juist deze twee eiwitten heeft een goede reden: ze spelen een belangrijke rol in de ziekte Cystic fibrosis (CF) en Pa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-03-2024

Een bezige bij, zo noemen we iemand die veel en hard werkt. Nou is het juist deze werkethiek die voor problemen zorgt onder de echte bezige bijen. Door langere periodes van gunstig weer, maken ze namelijk overuren, waar ze eigenlijk de energie niet voor hebben.   Elke keer als een bij erop uittrekt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-03-2024

Eén op de drie mensen heeft weleens een koortslip. En als jij er één van bent, dan weet je ook dat hij af en toe terugkomt. Dat kan na een paar maanden zijn, of na een paar jaar. Maar het komt terug. Dat heeft te maken met de bijzondere strategie van het herpesvirus: verstoppertje spelen. Elke wo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-03-2024

Plantencellen krijgen te maken met allerlei mechanische krachten. Er wordt continue getrokken, geduwd en binnengedrongen en de druk in zo'n cel is vergelijkbaar met die in een champagnefles. Toch is deze kant van de plantenbiologie lange tijd onderbelicht geweest. Zouden we dit proces beter begrijpe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-03-2024

In Nederland hebben we er al moeite mee om ons medemens netjes te laten uitstappen uit een trein voor we onszelf erin proppen. In sommige andere landen zijn ze daar een stuk beter in en wacht men keurig in de rij.   Bijvoorbeeld in Japan. Nou blijkt dit niet alleen te gelden voor de menselijke inwo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-03-2024

Blindheid heeft een enorme impact op een mensenleven en er is maar zelden een behandeling voor. Een team van onderzoekers heeft nu een flinke subsidie gekregen om dat toch voor elkaar te krijgen: het behandelen van blindheid.  Professor Caroline Klaver van het Radboudumc en het Erasmus MC vertelt h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-03-2024

Zo'n 16 miljoen jaar geleden moet het dier hebben geleefd: een enorme rivierdolfijn, die wel 3,5 meter in lengte kon worden. Onderzoekers vonden een fossiel van de schedel van deze nieuwe soort, die Pebanista yacuruna is genoemd in Peru.   Ze ontdekten het enorme dier tijdens een wandelingetje en z...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-03-2024

Je zou verwachten dat er nogal wat nodig is om sporen van leven op andere planeten of manen te vinden. Een sample van de bodem bijvoorbeeld, of het uitgebreid scannen van het oppervlak van dichtbij. Nu denken onderzoekers dat zelfs een korreltje ijs in de lucht al genoeg informatie zou moeten geven....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-03-2024

De mens verplaatste zich vooral als er, door de juiste klimaatomstandigheden, zogeheten ‘groene snelwegen’ ontstonden, was lang het idee. Dat wil zeggen: wanneer er genoeg water en volop eten was en de populatie groeide en verspreide in gelijke stap met de bloeiende natuur.   Nou zijn er meerde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-03-2024

Turbulentie is meestal niet iets waar je op zit te wachten, maar er zijn onderzoekers die er vrijwillig jarenlang in zijn gedoken. Waarom? Omdat we die wervelende stromen van lucht en vloeistof nog helemaal niet goed begrijpen. Er waren miljoenen uren aan berekeningen op een supercomputer voor nodig...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-03-2024

Sommige wilde dieren kunnen moeiteloos overleven in extreme weersomstandigheden waarin wij mensen geen kans maken. Nou ja, in ieder geval zonder kleren niet. Onderzoekers zijn nu diep in de vacht van wilde dieren gedoken om erachter te komen hoe ze dit precies voor elkaar krijgen.  Je hebt het vast...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-03-2024

Wat eet een ster? Vraag je je dat weleens af? Uit nieuw onderzoek zou blijken dat ten minste één op de 12 sterren het liefst een flinke hap uit een planeet neemt.   Een internationaal team onderzoekers kwam hierachter toen ze met verschillende grote telescopen 91 ster-tweelingen bestudeerden. Ze...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-03-2024

Nederland is een echt fietsland. Maar wat doe je nou eigenlijk als je fietst? Elke woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Eliane Neuteboom.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-03-2024

Omalizumab blijkt na onderzoek ook allergische reacties bij kinderen met een voedselallergie te verminderen. Het medicijn wordt al langer gebruikt voor allergische astma. Maar nu blijkt ook dat het helpt bij mensen met allergieën voor pinda’s, eieren, melk, tarwe en andere noten. Na behandeling m...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-03-2024

De handel in illegaal gekapte bomen is wereldwijd een groot probleem. Het vormt een bedreiging voor sommige van de belangrijkste ecosystemen ter wereld.   Vandaar dat wetenschappers steeds betere manieren proberen te vinden om dit tegen te gaan. Een nieuwe manier van het analyseren van hout, moet h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-03-2024

De komende maanden is het zover, een ster die nu nog niet zichtbaar is met het blote oog, schittert straks net zo helder aan de hemel als de Poolster. Het gaat om de T Coronae Borealis, een dubbelstersysteem dat zich op zo’n 3000 lichtjaar afstand van de aarde bevindt, ook wel afgekort naar T CrB....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-03-2024

In een gezond koraalrif is het allesbehalve stil, naar onderwater standaarden dan. Gekras van schaaldieren, geklik, geveeg en geknabbel: er is van alles te horen.   Maar in een stervend of dood koraalrif is het ijzig stil. Uit eerder onderzoek was al bekend deze geluiden een effect hebben op de kor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-03-2024

We kennen allemaal wel iemand die iets traumatisch heeft meegemaakt. Of misschien geldt dit wel voor jezelf. Sommige mensen herstellen makkelijker van de wond die dat achterlaat dan anderen. Bij de meeste mensen nemen de klachten, waaronder slecht slapen, angstgevoelens en maar blijven denken a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-03-2024

Zodra een eitje bevrucht wordt door een zaadcel, sluit de wand van het eitje zich om te voorkomen dat meerdere zaadcellen binnen kunnen komen. Want zou dat gebeuren, dan is het einde oefening.  Hoe dat proces precies in zijn werk gaat laten onderzoekers nu zien in nieuw onderzoek. En dat zou kunnen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-03-2024

Het is vandaag Pi-dag. Daar heb je vast weleens van gehoord. Maar wat misschien niet iedereen weet is dat er nog steeds heel veel wetenschappers onderzoek doen naar dit getal.  We spraken Mike Daas, wiskundige aan de Universiteit Leiden, over de geschiedenis van het getal, wat we al wel en wat we n...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-03-2024

Het werd ontdekt in een rotsformatie vlakbij een zomerkamp in Somerset, Engeland: een gefossiliseerd woud dat mogelijk het oudste ter wereld is.   De gefossiliseerde bomen komen uit de familie van Calamopython. Een palmachtige boomsoort die niet hoger werd dan een meter of vier, een dunne stam had...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-03-2024

Kunnen monsters ons inspireren om het goede te doen? Spoiler: ja, dat kan! Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs, met het antwoord op een vraag waarvan je niet wist dat je hem had. Vandaag in de studio: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-03-2024

De gebarentaal kent een moeizaam verleden, waarvan de nasleep nog altijd te merken is voor de dovengemeenschap. Toch weten maar weinig (horende) mensen wat er allemaal is gebeurd.  We bespreken het uitgebreid met Richard Cokart van het Nederlandse Gebarencentrum. Hij vertelt meer over het 100-jarig...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-03-2024

Het InScience Film Festival in Nijmegen heeft dit jaar als thema 'taal'. Er is onder andere aandacht voor de geschiedenis van gebarentaal. Want hoeveel weten we daar als land nou écht over? Richard Cokart van het Nederlandse Gebarencentrum vertelt meer over het 100-jarige verbod dat er ooit was op...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-03-2024

In 2014 werden in Papua New Guinea geluidsgolven opgevangen die mogelijk afkomstig waren van een vurige meteoriet die op dat moment de atmosfeer in knalde.  Met een hoop bombarie werd vorig jaar bekend gemaakt dat er stukjes van de meteoriet uit het water waren gevist. Niet zomaar stukjes ruimtero...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-03-2024

Bestaat 'goed opvoeden' eigenlijk wel? En als het al bestaat, hoe zou dat er dan uitzien? Volgens hoogleraar pedagogiek Micha de Winter van de Universiteit Utrecht kan het zeker en zit het hem niet zozeer in alle technieken en trucjes die we aan elkaar doorsturen, maar zouden we meer bezig moeten zi...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-03-2024

Het zou niet misstaan om ze een wereldwonder te noemen: de gigantische stervormige zandduinen die je tegen kunt komen in woestijnen op aarde, maar ook op Mars en Titan, de grootste maan van Saturnus.  Bekijk je ze vanaf de grond dan hebben ze wat weg van een piramide, maar zou je van boven kijken d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-03-2024

Het in het lab kweken van mini-orgaantjes gemaakt van onze eigen cellen is niet nieuw, maar onderzoekers hebben er nu een paar laten groeien van cellen uit de baarmoeder die afkomstig zijn van de foetus.   Daarmee kunnen ze straks hopelijk meer zeggen over problemen bij de ontwikkeling van baby's t...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-03-2024

We weten dat het wereldwijd niet goed gaat met alle zeven soorten zeeschildpadden. Plastic in zee, minder geschikte broedstranden, visnetten en temperatuurtoename: het is nogal wat waar ze mee te maken krijgen. Eén van de oplossingen waar naar wordt gekeken is het beter beschermen van bestaand broe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-03-2024

Wanneer we naar muziek luisteren lijkt ons brein een voorkeur te hebben voor ritmes waarin gelijke pauzes zitten tussen de beats. Maar muziek klinkt natuurlijk niet overal ter wereld hetzelfde. Zou dat ook betekenen dat de voorkeur voor die gelijke pauzes afhangt van de cultuur waarin je opgroeit? ...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-03-2024

Smeltmeren op ijsplaten: dat klinkt misschien ver weg en vrij onschuldig, maar dat is zeker niet altijd het geval, weet onderzoeker Sophie de Roda Husman. Ze is met haar onderzoek op basis van jaren aan satellietdata één van de finalisten van de Best Climate Action and Energy Paper, een wedstrijd...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-03-2024

Zo'n vijf meter was het bizarre waterdier en het leefde ongeveer 240 miljoen jaar geleden. Wetenschappers hebben in kalksteen afzettingen in China een prachtig compleet fossiel gevonden van een Dinocephalosaurus orientalis. Van dit dier weten we sinds 2003 dat het heeft bestaan.   Vanwege de extree...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-03-2024

80 procent van de Nederlanders zegt gevoel voor ritme te hebben. En de andere 20 procent heeft het mis. Eigenlijk heeft iedereen ritmegevoel. Zelfs baby's van een paar dagen oud. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.See omnystudio.com/listener for pr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-03-2024

Er is nog veel onduidelijk over de manier waarop planeten in verschillende delen van ons sterrenstelsel ontstaan. Een deel van die ontbrekende kennis is nu gevonden, dankzij een groot en indrukwekkend onderzoek naar de kraamkamers van planeten. In deze audio hoor je Per-Gunnar Valegård, promovendu...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-03-2024

Er zijn problemen met de levering van choleravaccins. En dat op het moment dat de ziekte weer behoorlijk in het nieuws is: een verdachte uitbraak op een cruiseschip, een grote uitbraak in zuidelijk Afrika. In 15 landen zijn op dit moment uitbraken van de besmettelijke ziekte, ruim 40.000 gevallen en...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-03-2024

In sommige families worden mensen veel ouder dan gemiddeld. Zeker wanneer dit voor meerdere generaties geldt, wordt het interessant. Want waar komt dat door? Dat is de vraag waar Nederlandse onderzoekers al tientallen jaren naar kijken. Ze begonnen ooit in Leiden, maar nu is het tijd voor de rest va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-03-2024

Het was wetenschappers opgevallen dat giftige kikkers fanatieke tapdansers zijn. Alleen tikken ze dan alleen met hun middelste teen. Dat doen ze sneller dan de dubbele baspedalen in een metal nummer. Veel meer dan een veegje in de lucht zie je niet met het blote oog.  Onderzoekers vonden dit zo opm...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-03-2024

Maanlandingen zijn erg in het nieuws deze dagen. De gekantelde Amerikaanse commerciële maanlander ligt nog vers in het geheugen, en er is weer nieuws, over een andere lander, namelijk die van Japan.  Een maand geleden landde het op de evenaar van de maan en tegen alle verwachtingen in heeft het de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-03-2024

Oké, dit is natuurlijk een enorm luxeprobleem, maar in Frankrijk zorgde het voor een behoorlijke schok toen onderzoekers lieten weten dat twee van de bekendste Franse kazen misschien niet lang meer te leven hebben.  Ophef rond Franse kaas is niet nieuw. Die was er eerder onder andere al rondom dou...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-02-2024

Waarschijnlijk sta je er zelden bij stil, maar ooit heeft iemand het decimaalteken uitgevonden. Dat is die komma (in het Engels een punt) die je gebruikt voor 2,75 euro, 6,5 kilo, of 3,65 meter. Voor die tijd werd er alleen met hele getallen gerekend. En misschien een breuk hier en daar. Nou was het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-02-2024

Bij de één blijven negatieve gevoelens wat langer hanger dan bij de ander. Maar als je boosheid niet voedt, zou het binnen 90 seconden weg moeten trekken. Alleen is dat soms makkelijker gezegd dan gedaan. We horen meer over het onderzoek van Michael Vlerick, hij bestudeert geluksgevoel en hoe je w...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-02-2024

Eén van de kleinste vissen ter wereld, blijkt een geluid te kunnen produceren zo hard als een geweerschot. Het gaat om het mannetje van een karperachtige visje van maar 12 millimeter. Het diertje komt voor in de rivieren van Myanmar.   Daarvan zou je niet direct verwachten dat het voor veel geluid...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-02-2024

Wat gebeurt er in onze hersenen als we sociale keuzes maken? Wetenschappers zijn er in geslaagd om hier meer over te kunnen zeggen door in realtime naar twee hersenstofjes tegelijk te kijken. Dit deden ze in mensen, terwijl ze bij waren en een spelletje speelden.  Uiteindelijk hopen de onderzoekers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-02-2024

Hier zeg ik meteen even bij: dit onderzoek heeft zo zijn beperkingen. Daar zo meer over, eerst even wat ze denken te hebben gevonden: mensen die lang achter elkaar televisiekijken, moeten er 's nachts vaker uit om te plassen.  Dit onderzoek gedaan door Chinese wetenschappers kijkt naar data uit de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-02-2024

Baleinwalvissen - waar de grootste walvissen onder vallen die we kennen - blijken een uniek strottenhoofd te hebben ontwikkeld waarmee ze geluid produceren. Alleen kunnen ze daarmee één belangrijk probleem niet oplossen: zich verstaanbaar maken tussen onze luidruchtige scheepvaart. Onderzoeker Coe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-02-2024

Uit eerdere studies bleek al dat alleen sporten in het weekend even gezond is voor je hart als het verdelen over de week. Volgens nieuw onderzoek geldt hetzelfde voor afvallen.    Als je traint voor een specifiek sportdoel, of je wilt je spieren op een bepaalde manier opbouwen, dan zou een ander s...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-02-2024

Al twee jaar is het oorlog in Oekraïne. Hulporganisaties doen hun uiterste best om de miljoenen vluchtelingen te helpen. Maar daarmee kunnen ze niet voorkomen dat er nog elke dag mensen sterven. Maar het zijn niet alleen de mensen die hulp nodig hebben. Sommige reddingswerkers zijn juist die kant o...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-02-2024

De Europese ruimtevaartorganisatie heeft Nederland groen licht gegeven voor de bouw van twee nieuwe satellieten die wereldwijd uitstoot in kaart gaan brengen.   We zijn hier nogal goed in het bouwen van instrumenten voor klimaatmonitoring vanuit de ruimte. Zo spoort het Nederlandse satellietinstrum...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-02-2024

Met behulp van de Very Large Telescope in Chili hebben astronomen de helderste quasar in zijn soort waargenomen.   Quasars zijn de heldere kernen van verre sterrenstelsels. Ze worden van energie voorzien door superzware zwarte gaten. In dit geval is dat een zwart gat dat per dag een zonsmassa aanko...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-02-2024

Onderzoekers zijn erin geslaagd om met een slim horloge en een nieuw algoritme betrouwbaar te meten of de bloedsomloop stilvalt bij een patiënt, zoals ook gebeurt bij een hartstilstand. Technisch geneeskundige Roos Edgar en cardioloog Judith Bonnes van het Radboudumc vertellen in deze audio meer ov...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-02-2024

Microdoseren is het regelmatig innemen van hele kleine hoeveelheden psychedelica, zoals LSD, truffels of mescaline wat je in cactussen vindt. Dat is niet om te trippen, maar om net een beetje creatiever of gefocust te worden. Maar werkt dat wel? Elke woensdag komt de Universiteit van Nederland langs...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-02-2024

De hartslag en de ademhaling van te vroeg geboren baby's worden nu nog in de gaten gehouden met elektroden die op de huid worden geplakt, maar daar heeft een startup iets beters voor bedacht: een draadloze band.  Fabio Bambang Oetomo, CEO van Bambi Medical, vertelt meer over hoe de Bambi Belt werkt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-02-2024

Het zou zomaar eens kunnen dat je er een wandelingetje overheen hebt gemaakt: de bijna 400 ongelooflijk goed bewaard gebleven fossielen van 470 miljoen jaar oud die recent zijn ontdekt in het zuiden van Frankrijk in een dal van de Montagne Noire.   Ze werden gevonden door twee amateur paleontologen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-02-2024

Streektalen, die hoor je weinig op nationale radiozenders. Ook in het dagelijks leven neemt het gebruik ervan steeds verder af en daarmee ook onze algemene kennis over dit cultureel erfgoed. Daar hopen drie taalonderzoekers wat aan te doen. Met een bordspel dat iedereen kan spelen.  In deze audio h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-02-2024

Implantaten gemaakt van materiaal dat afbreekt, of dat zelfs bestaat uit levende cellen: onderzoekers van de TU Delft werken in verschillende labs aan de implantaten van de toekomst. Daarvoor zoomen ze onder andere in op hoe cellen en de moleculen in cellen reageren op verschillende soorten material...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-02-2024

Zelfs voor taal tot onze beschikking staat, halen we al plezier uit elkaar een beetje voor de gek houden, grapjes maken en plagen. Nu vroegen onderzoekers zich af of dat plaaggedrag - wat mensen al laten zien als ze nog piepjong zijn - ook voorkomt bij apen.  Grappen maken lijkt makkelijk, maar er...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-02-2024

Er wordt hard gewerkt aan eiwitrijke alternatieven voor dierlijk vlees. Denk aan producten gemaakt van insecten, of kweekvlees. Koreaanse onderzoekers komen nu met een wel heel bijzonder recept: rijstkorrels met kweekvlees erin.   Volgens de onderzoekers heeft de poreuze binnenkant van een rijstkor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-02-2024

Veel instrumenten die gebruikt worden om te opereren zijn ontzettend kostbaar, maar gaan toch na één keer gebruiken de prullenbak in. Dit moet anders als we de zorg willen verduurzamen en dat kan het ook, meent onderzoeker Tim Horeman van de TU Delft.  Hij laat het ons zien in zijn lab, waar de d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-02-2024

Als we met elkaar in gesprek zijn gebruiken we veel meer dan alleen woorden. Denk aan gezichtsuitdrukkingen, knikjes, het hoofd schudden, of handgebaren. Het help allemaal om de boodschap of onze reactie begrijpelijker te maken.  Tijdens zo'n gesprek zijn onze hersenen constant bezig met het voorsp...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-02-2024

Als je samen iets spannends meemaakt, word je sneller verliefd. Die wijsheid komt uit onderzoek uit de jaren '70. Maar zou dat nog steeds zo werken? Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-02-2024

We hebben het allemaal wel eens voorbij zien komen in een misdaadserie of -film: aan de hand van de beestjes op een lichaam wordt door een forensisch expert bepaald hoe lang geleden iemand is overleden.   Dankzij een nieuw onderzoek, waarbij wetenschappers voor het eerst een netwerk van zo'n 20 soo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-02-2024

Bij het ontwerpen van veel voorwerpen wordt nog onvoldoende rekening gehouden met kindveiligheid. Dat geldt zowel voor voorwerpen als fietshelmen, als voor bankjes in bushokjes en andere objecten in de openbare ruimte.  In veel gevallen zijn de maten die hiervoor worden gebruikt (als ze al worden g...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-02-2024

Sinds 2014 doen we in Nederland bevolkingsonderzoek naar darmkanker. Dat heeft er al voor gezorgd dat de ziekte vaker in een vroeg stadium al wordt opgespoord. Maar nu denken onderzoekers dat de test die hiervoor wordt gebruikt ook nog verbeterd kan worden. Zo'n 10 jaar werkten ze aan een nieuwe tes...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-02-2024

Veel mensen zien zichzelf graag als behulpzaam en vrijgevig. Maar zijn we dat eigenlijk wel echt? Linh Vu van de Universiteit van Amsterdam en haar collega's doen hier onderzoek naar. In hun laatste werk keken ze naar het doneren van geld aan kinderen in nood. Wat bleek: als we alle informatie hebbe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-02-2024

Laten we even vooropstellen dat je het beste een veilige beschutte plek kunt opzoeken als het onweert. Maar mocht je onverhoopt toch midden in een storm belanden, dan zou het weleens beter kunnen zijn om jezelf helemaal nat te laten regenen.  Er bestonden al wel wat theorieën hierover, er zijn - h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-02-2024

Hij stamt uit begin jaren zeventig: de Schaal van Saffir-Simpson. Daarmee worden sindsdien - aan de hand van windsnelheid, luchtdruk en stormvloed - orkanen ingedeeld in één van vijf categorieën.  Qua windsnelheid begint categorie één bij 119 kilometer per uur. Categorie vijf begint bij windsn...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-02-2024

Als je een blauwe bes perst, dan krijg je geen sap van dezelfde blauwe kleur. Daarin zie je eerder de dieprode pigmenten die schuilgaan in de schil terug. Dat moet betekenen, dachten onderzoekers, dat de kleur die wij zien ergens anders vandaan komt. Wat is hier aan de hand?    Na zorgvuldig onder...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-02-2024

In tegenstelling tot mensen zijn zebravissen ontzettend goed in het laten teruggroeien van beschadigd weefsel. Dit regeneratieve trucje willen we natuurlijk maar al te graag kopiëren, maar dan moeten we het eerst tot op de molecuul begrijpen. Dat doen we zeker nog niet helemaal, maar we komen wel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-02-2024

Kun je de honderd meter sprint volbrengen zonder te ademen? Ja, dat blijkt te kunnen. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs, met het antwoord op een vraag waarvan je niet wist dat je hem had. Vandaag in de studio: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-02-2024

Op het Isle of Skye in Schotland is een nieuw soort pterosaurus ontdekt. Onder deze soort vallen de grootste vliegende dieren die ooit op aarde zijn voorgekomen. Van het dier zijn delen van de schouders, vleugels, poten en ruggenwerf gevonden. Veel van de botten zitten volledig vast in steen en kun...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-02-2024

We snappen steeds beter hoe bacteriën zich op slimme manieren verstoppen voor ons immuunsysteem en voor medicatie. Een Leidse onderzoeker dook voor haar promotie in één van de trucjes die we nog niet zo goed begrijpen. Ze bestudeerde ongevaarlijke bodembacteriën die zonder celwand kunnen leven...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-02-2024

Morgenochtend zal vanaf het Kennedy Space Center in Florida - naar alle waarschijnlijkheid, zoals dat gaat - een nieuwe klimaatsatelliet gelanceerd worden. Met aan boord: een nogal indrukwekkend instrument van Nederlandse bodem.  We spreken SRON-onderzoeker Aaldert van Amerongen over de laatste voo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-02-2024

Langere ledematen: sterkere slagen. Voor sommige zwemkampioenen is dat zeker waar, maar hoe zit dat bij bacteriën? Net even anders, hebben onderzoekers ontdekt.   Zowel grote als kleine bacteriën gebruiken een piepklein zweepstaartje om zich voort te bewegen. Deze mini propellertjes helpen de bac...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-02-2024

Astronomen hebben ontdekt dat de sterren in de buitenwijken van onze Melkweg trager hun rondjes om het centrum draaien dan werd gedacht. Dat zou volgens de onderzoekers betekenen dat we nog eens even heel goed naar bestaande donkere materie-modellen moeten kijken.  Hoe sterren aan de buitenranden...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-02-2024

Met dank aan de fruitvlieg hebben onderzoekers nieuwe ontdekkingen gedaan over de evolutie van mannelijke geslachtsdelen.   Ze keken hier naar secundaire geslachtskenmerken, daaronder vallen bij ons: lichaamshaar, borsten, de adamsappel, maar ook het mannelijke geslachtsdeel zelf. Eigenlijk alles w...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-02-2024

Anemoonvissen, zoals kleine Nemo en zijn vader, hebben dankzij Pixar een vrij schattige reputatie. Maar eigenlijk zijn de diertjes behoorlijk fel. Met veel overgave verdedigen ze hun woonplekken in zeeanemonen tegen indringers. Met name als het om indringers van hun eigen soort gaat.  Maar hoe wete...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-02-2024

De wat oudere mensen onder ons zullen het vast herkennen: de pijntjes nemen met de jaren toe. Maar is het simpelweg slijtage? Of zit het hem bijvoorbeeld ook in hoe onze hersenen pijn verwerken? En hoe zit het met de verschillen tussen mannen en vrouwen?  Vooral naar dat laatste hebben onderzoeker...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-01-2024

Een boycot kan werken. Maar dan moet hij wel aan een aantal eisen voldoen. Welke, hoor je van historicus Peter van Dam van de Universiteit van Amsterdam. Elke woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-01-2024

Wetenschappers hebben een robotische sensor ontwikkeld die, mede dankzij kunstmatige intelligentie, twee keer zo snel braille kan lezen als een mens. 315 woorden per minuut met een nauwkeurigheid van bijna 90 procent.   Nou is het niet zo dat deze robot is ontwikkeld om mensen met slecht of geen zi...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-01-2024

Genoeg boeken en cursussen die zeggen dat het kan: jezelf charismatischer maken. Of in ieder geval: zo overkomen op anderen. Maar wat zegt een persoonlijkheidsonderzoeker daarover?  In dit artikel van BBC Science Focus wordt met expert Ryne Sherman besproken of de verschillende facetten van charism...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-01-2024

Wetenschappers hebben een methode ontwikkeld waarmee voor het eerst razendsnel de bewegingen van meerdere eiwitdeeltjes in een bacteriële cel tegelijk gevolgd kunnen worden. De methode is interessant voor allerlei onderzoeken en toepassingen waarin processen in cellen een rol spelen. Zelf bestudeer...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-01-2024

Veel mensen zijn inmiddels gewend om notities, berichtjes aan anderen, agendapunten, boodschappenlijstjes en hersenspinsels in hun telefoon of laptop te tikken.   Maar daar moeten we misschien toch weer een beetje op terugkomen, menen onderzoekers. Schrijven met de hand zou namelijk veel beter zij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-01-2024

Van de noordelijke witte neushoorn bestaan nog maar twee dieren. Twee vrouwtjes in Kenia die 24 uur per dag worden bewaakt. Beide kunnen ze geen jongen meer krijgen en dus is het einde voor deze soort in zicht.   Toch is er nog wel enige hoop. In de vorm van 30 embryo's. Als het lukt om een andere...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-01-2024

Marien bioloog Jeroen Hoekendijk onderzocht voor het NIOZ en de universiteit van Wageningen of het mogelijk is om het tellen van zeehonden met de computer te doen, in plaats van met de hand.  Dat op zich zou het onderzoekers al veel makkelijker maken, maar als dit ook nog eens lukt met satellietbee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-01-2024

Een miezerig invasief miertje zal je niet direct zien als een waardige vijand voor een machtige Afrikaanse leeuw. Toch blijkt uit nieuw onderzoek dat mieren het de leeuwen in Oost-Afrika behoorlijk moeilijk maken. Ze zijn zelfs van invloed op het dieet van de grote katten.  Tientallen jaren bestude...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-01-2024

Nederlandse onderzoekers hebben een nieuwe methode ontwikkeld om biokoolstof te produceren voor diverse toepassingen. Het zou onder andere heel geschikt zijn om veen mee te vervangen in potgrond. Ook wordt gekeken of het uiteindelijk fossiele koolstof in batterijen, in de staalindustrie, in de water...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-01-2024

Een Nederlands satellietinstrument heeft voor het eerst succesvol data via een laser naar de aarde verstuurd. De geslaagde test is een belangrijke mijlpaal voor de ruimtevaartindustrie in ons land. Dick de Bruijn van TNO legt uit wat de techniek ook alweer inhoudt, wat ze nu precies is gelukt en wat...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-01-2024

Hij was gigantisch en angstaanjagend en... slank? Uit nieuw onderzoek zou blijken dat de enorme prehistorische Megalodon haai een stuk minder bonkig was dan eerder werd gedacht.   We zijn natuurlijk constant onze ideeën over uitgestorven dieren aan het bijschaven, onder andere omdat we met elke te...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-01-2024

Er wordt al jaren hard gewerkt aan een bloedtest voor het diagnosticeren van Alzheimer. Onderzoekers van een Zweedse Universiteit hebben één van de reeds ontwikkelde testen nu nader onderzocht. Hun conclusie: dit werkt evengoed als een ruggenprik of hersenscan. Omdat een ruggenprik invasief en onp...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-01-2024

Japan is sinds afgelopen vrijdag het vijfde land op de maan. Wel is het nog onduidelijk hoe het precies gaat aflopen met hun maanlander SLIM. De zonnepanelen doen het niet en na een paar uur waren de batterijen leeg. Maar terwijl alle ogen en schotels gericht waren op SLIM, keken ze bij de radiotele...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-01-2024

De mens heeft een enorme invloed gehad op hoe dieren, vooral huisdieren, er nu uitzien. Zo heeft de manier waarop we honden hebben gefokt er waarschijnlijk voor gezorgd dat ze nu voornamelijk bruine ogen hebben.   Nu denken onderzoekers dat we ook van invloed zijn geweest op hoe ze kwispelen. Vanda...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-01-2024

Potvissen: ze kunnen 15 meter lang worden, 45.000 kilo wegen en wel twee uur duiken op zoek naar eten. En, weten we nu: ze leven in gigantische sociale groepen van wel 20.000 individuen. Voornamelijk vrouwen en kinderen.   Voor het onderzoek werden geluidsopnames en dronebeelden gebruikt. Zo konden...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-01-2024

Onderzoekers hebben de James Webb telescoop gericht op het oudste heelal dat eerder is gevonden door de Hubbletelescoop. In het binnenste van dat heelal ontdekten ze iets indrukwekkends: een superzwaar zwart gat. Het is het oudste zwarte gat dat ooit is gedetecteerd.  Dat er zo vroeg in het univers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-01-2024

15 jaar geleden werden tijdens de onbemande Mars Express-missie indrukwekkende afzettingen ontdekt op de evenaar van de planeet. Het was alleen niet duidelijk waar de formatie uit bestond. Misschien stof en as, mogelijk iets anders.   Die duidelijkheid lijkt er nu wel te zijn: het moet gaan om een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-01-2024

Het Uruguayaanse Ministerie van Milieu heeft het Nederlandse TNO ingeschakeld om te helpen bij het beter in kaart brengen van de luchtvervuiling in het land.  Daar gaan ze verschillende technieken voor inzetten. Anton Leemhuis van TNO vertelt meer over wat er precies gemeten gaat worden, hoe ze dat...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-01-2024

Het gaat enorm slecht met het koraal in het Caribisch gebied. Er wordt dan ook van alles geprobeerd om hier nog wat aan te veranderen. Eén van de mogelijke oplossingen komt uit een dierentuin in Rotterdam.  We spreken Sander van Lopik van Diergaarde Blijdorp, oprichter van het RoffaReefs-project....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-01-2024

Sportzweet en angstzweet hebben een heel andere samenstelling. Niet zo gek, want ze hebben ook een heel ander doel. En belangrijk: deo helpt niet tegen angstzweet. Elke woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Eliane Neuteboom.See omnystudio.com/listener for privacy informatio...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-01-2024

We weten al dat het gebeurt sinds de jaren zestig: Bdellovibrio bacterivorous is een rovende bacteriesoort die in staat is om andere soorten op te sporen en te doden.   Dat doet de bacterie door de cel binnen te dringen en die van binnenuit op te eten, om vervolgens naar buiten te barsten.  Maar o...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-01-2024

Waarschijnlijk heeft er honderden miljoenen jaren lang water gestroomd door de riviervalleien van de planeet Mars. Veel langer dan eerder werd gedacht. Maar dat stromende water werd wel afgewisseld met lange droge periodes.  Lees hier meer over het onderzoek: Water May Have Flowed Intermittently in...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-01-2024

Veel en vaak verhalen lezen zorgt voor sterkere sociaal-cognitieve vaardigheden, zoals empathie. Bij zowel kinderen als volwassenen. En dat zorgt er weer voor dat we ons tijdens het lezen beter en sneller kunnen inleven in personages. Dat blijkt uit onderzoek van taalwetenschapper Lynn Eekhof van de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-01-2024

Onderzoekers hebben dankzij oeroud genetisch materiaal een beter beeld gekregen van hoe sommige genetische aanpassingen hun weg naar Europa hebben gevonden. Eén daarvan is een verhoogd risico op de ziekte MS.   De oorspronkelijke dragers zijn in drie golven naar ons continent gekomen. De eerste go...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-01-2024

Zo'n drie meter lang en tegen de 300 kilo was ie waarschijnlijk: de grootste aapachtige die ooit over de aarde liep. Onderzoekers weten nu iets beter waarom andere soorten het wel hebben gered, maar deze reus, Gigantopithecus blacki, het niet heeft gehaald.  Antropoloog Ralph von Koenigswald was de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-01-2024

Een heleboel fossiele materialen kunnen tegenwoordig vervangen worden door biomaterialen. Denk bijvoorbeeld aan plastic of kleding gemaakt van plantenmateriaal. Het idee hierachter is natuurlijk dat dit beter is voor het milieu.   Maar in hoeverre is dat ook zo? Onderzoekers van de Radboud Universi...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-01-2024

Terwijl kleinere voertuigen steeds vaker elektrisch zijn, is dat voor het massatransport - denk vliegtuigen en schepen - een stuk moeilijker te realiseren. Daarom wordt er hard gewerkt om dan in ieder geval alvast de brandstoffen die ze nu nog nodig hebben te verduurzamen.   Zo maakt een Engels bed...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-01-2024

Onderzoekers hebben in een grot een gefossiliseerd stukje van de buitenste laag van de huid van een oeroud reptiel ontdekt. Het is het oudste huidfossiel dat tot nu toe is gevonden. 21 miljoen jaar ouder dan de vorige recordhouder.  Met het geribbelde oppervlak lijkt het een beetje op de huid van e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-01-2024

Het meer dan honderd jaar oude BCG-vaccin blijkt bij sommige mensen 'slapende' immuuncellen wakker te maken. Het begrijpen van dit mechanisme en weten waarom het vaccin niet bij iedereen hetzelfde effect heeft is heel belangrijk voor de ontwikkeling van nieuwe, betere vaccins tegen infectieziektes a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-01-2024

Vingerafdrukken zijn nog altijd een belangrijk onderdeel van forensisch onderzoek. In veel zaken gaven ze de doorslag en linkten ze een dader aan een wapen of plaats delict. Maar stel die dader doet op twee locaties iets misdadigs. Op de ene laat diegene een vingerafdruk van de duim achter en op de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-01-2024

19 januari 2038, om veertien minuten en zeven seconden na vier uur 's nachts is de tijd op. In elk geval voor computers. Logisch, want dat is 2.147.483.648 seconden na middernacht 1 januari 1970. Gelukkig kunnen we makkelijk tijd bij maken. Elke woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-01-2024

Onder het vernieuwde plein bij de oude ingang van Diergaarde Blijdorp vind je tegenwoordig 5000 - deels holle - betonnen bufferblokken. Daarmee zijn de zakkende straatstenen verhoogd, maar ze zitten er ook zodat regenwater kan worden opgeslagen. Regenwater dat na zorgvuldig zuiveren weer kan worden...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-01-2024

In een stad kun je als onderzoeker niet zomaar alles testen. Zelfs op een universiteitscampus kan het lang niet allemaal. Wetenschappers uit Delft hebben daar al een tijdje een mooie oplossing voor: ze doen hun experimenten eerst tussen de olifanten en zeeleeuwen.  Lindsey Schwidder van het TU Delf...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-01-2024

Terwijl wij hier tijdens de jaarwisseling voor miljoenen aan vuurwerk omhoog zagen gaan, ging er in Antarctica iets heel anders de lucht in: een telescoop aan een ballon ter grootte van een voetbalveld. En met succes, weten we inmiddels.  We praten bij met onderzoeker Jose Silva van SRON. Hij was b...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-01-2024

Voor veel van ons geldt: als we ouder worden, werkt ons gehoor minder goed. Je kunt dan gehoorapparaatjes aanschaffen. Maar ondanks dat ze vandaag al een stuk minder opvallen dan vroeger, kiezen er toch nog altijd aardig wat mensen voor om zonder door het leven te gaan. Het gehoorverlies op de koop...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-01-2024

Een hydrothermale bron, je weet wel: zo'n eruptiekanaal in de zeebodem, klinkt nou niet echt als de beste plek om te gaan leven. Donker, hoge druk, bizarre wisselingen in temperatuur, zuur met veel methaan en zwavel: ik zou er als zeedier met een grote boog omheen zwemmen. Maar sommige zeekomkommers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-01-2024

In Noord-Groenland zijn de meer dan 518 miljoen jaar oude fossielen van een nieuwe diersoort gevonden. Het gaat om een grote worm met flinke kaken.   Het dier kreeg de naam Timorebestia, terror beest in Latijn. Nou is het met 30 centimeter misschien iets minder beestachtig dan je had verwacht, dest...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-01-2024

Aan het einde van dit nieuwe jaar is het zover, dan zal Nasa's Parker Solar Probe met een snelheid van 195 kilometer per seconde langs onze zon racen, dichter bij het oppervlak dan welk door mensen gemaakt object ooit eerder kwam.   We landen praktisch op de ster, zegt een betrokken onderzoeker. Ev...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-01-2024

Voor veel mensen met long-covid - ook wel post-covid - is het herkenbaar: een extreme vermoeidheid waardoor je bijna aan niets meer toekomt. Onderzoekers van het Amsterdam UMC tonen nu aan wat de lichamelijke oorzaak van die vermoeidheid is.  In deze audio hoor je Brent Appelman, arts-onderzoekers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-01-2024

Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt welk eiwit verantwoordelijk is voor de gele kleur in urine. Een vondst die onder andere kan helpen in onderzoek naar de link tussen de microben in ons spijsverteringsstelsel en verschillende ziektes.  Nou weten de meesten van ons wel dat de kleur van je pla...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-01-2024

Wetenschappers kunnen aan jouw tanden zien waar je vandaan komt. Dat werkt zo: in alles wat we eten zitten stoffen, zogeheten 'isotopen', die in je tandglazuur terechtkomen. Door die isotopen uit je tanden te halen en te analyseren, kunnen onderzoekers van alles te weten komen over waar jouw eten va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-01-2024

Niet alle vogels wachten tot het lente is met het leggen van een ei. We gingen langs bij ARTIS waar oppasser Job van Tol vertelt dat de Afrikaanse pinguïn en de vale gier daar al druk bezig zijn.  Ook bespreken we hoe het met deze vogelsoorten gaat in het wild en hoe ze hier als dierentuin bij pro...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-01-2024

Ja dat klinkt vies en ook een beetje onwerkelijk, maar scheikundigen uit Engeland hebben volgens de BBC kerosine gecreëerd van wat wij door de wc spoelen.   Natuurlijk gaat daar een heel bewerkingsproces aan vooraf, maar chemisch gezien is wat er uiteindelijk geproduceerd wordt bijna niet te onder...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-12-2023

Gerst blijkt gemiddeld 50 procent meer te groeien als het wortelsysteem van de plantjes elektrisch gestimuleerd wordt.   Het zou volgens de wetenschappers één van de oplossingen kunnen zijn in een tijd waar een groeiende populatie en klimaatverandering het moeilijk maken om voldoende voedsel voor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-12-2023

Ook in Nederland is overgewicht een groeiend probleem. Had in 1990 nog één op de drie volwassenen matig of ernstig overgewicht, in 2022 was dat al opgelopen tot de helft van alle volwassenen.  De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar medicijnen die - zeker bij obesitas - kunnen helpen. M...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-12-2023

Veel oeroude handafdrukken in grotten laten missende vingers zien. Er werd altijd gedacht dat dit of expres zo was afgebeeld, of dat de kunstenaars deze vingers waren kwijtgeraakt in de zware omstandigheden van toen.  Nu denken wetenschappers dat het nog weleens anders zou kunnen zitten. Vermoedeli...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-12-2023

Wat doet een zeehond in de Noordelijke IJszee om warm te blijven? Wat is de beste manier om te achterhalen of iemand liegt? Wat zijn wetenschappers dit jaar te weten gekomen over ochtendmensen? En welke aflevering van de rubriek is dit jaar het meest gedownload? Tijd om de kennis van onze presentato...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-12-2023

Voor rendieren in het Noordpoolgebied is het nu hartje winter. Geen probleem voor de dieren, mits ze zich in de zomer goed vol hebben gegeten.  Nou blijkt uit onderzoek dat rendieren iets heel bijzonders doen om in die zomermaanden zoveel mogelijk naar binnen te kunnen werken: ze eten en slapen teg...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-12-2023

Er blijkt een stofje in emotionele tranen te zitten dat agressie bij anderen vermindert. Hier kwamen onderzoekers achter tijdens een onderzoek waarin proefpersonen aan opgevangen tranen moesten ruiken.  De proefpersonen (allemaal man) moesten of aan een zoutoplossing of aan de tranen van vrouwen di...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-12-2023

Als er één zintuig is waar we op vertrouwen, dan is het wel ons zicht. Maar is dat eigenlijk wel terecht? Experimenteel psycholoog Surya Gayet is gefascineerd door de manier waarop onze hersenen visuele prikkels verwerken en interpreteren. Hoeveel zien we van de wereld om ons heen? En in hoeverre...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-12-2023

Ballontelescoop Gusto zal - als het weer het toelaat - één dezer dagen de lucht in gaan vanaf Antarctica. Onderzoeker Jose Silva van SRON vertelde vorige maand al meer over de voorbereidingen. We spreken hem nu weer, in de enorme hangar waar de telescoop staat te wachten op vertrek. Wat is er sind...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-12-2023

Het gaat niet goed met de insectenpopulaties wereldwijd en dat heeft een rimpeleffect op de rest van de natuur. Veel planten zijn afhankelijk van insecten voor bestuiving, dus je kunt je voorstellen wat het voor gevolgen heeft als die insecten er ineens minder of niet meer zijn.  Franse wetenschapp...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-12-2023

Het zou heel goed kunnen dat wij mensen er zelf voor hebben gezorgd dat de meeste honden nu bruine ogen hebben, zeggen onderzoekers.   Het is al wel langer bekend dat het selectief fokken van honden, waarmee we tienduizenden jaren geleden al zijn begonnen, invloed heeft gehad op hun karakter en uit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-12-2023

Panda's zijn misschien wel net zo bezig met social media als wijzelf. Alleen in hun geval gebruiken ze er geen telefoon, maar hun neus voor. Bomen met geursporen afgaan is hoe zij in de gaten houden wat hun vrienden en familie allemaal uitspoken.  Panda's vind je in het wild vaak in afgelegen dicht...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-12-2023

Een witte kerst is in ons land ver te zoeken dit jaar, toch is er zeker actueel sneeuwnieuws te melden. Onderzoekers hebben namelijk ontdekt dat sneeuwvlokjes - ondanks dat ze allemaal anders zijn - behoorlijk eensgezind uit de lucht vallen.  Of tenminste: wiskundig voorspelbaar. Met een flinke sta...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-12-2023

Het staat gewoon in de bijsluiter: op een dag mag je maximaal zes paracetamol innemen. Maar wat gebeurt er als je er zeven neemt? Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Tuur Verdonck.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-12-2023

Louise had haar zusje en neefje al 26 jaar niet gezien, maar het moment dat ze op een computerscherm voorbijkwamen herkende ze haar familieleden meteen. Dat zou al heel wat zijn voor een mens, maar al helemaal voor Louise, want Louise is een bonobo.   Het is een nieuwe ontdekking dat de meest met d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-12-2023

Het is onderzoekers gelukt om een biocomputertje gemaakt van hersencellen een vorm van spraakherkenning te laten uitvoeren.  De hersenorganoïde bestaande uit zo'n 100 miljoen zenuwcellen kreeg - verbonden aan een elektrisch circuit - honderden geluidsfragmenten van 8 verschillende mensen binnen in...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-12-2023

Zeehonden die leven in de Noordelijke IJszee hebben zich op allerlei manieren moeten aanpassen om met de extreem koude omstandigheden om te gaan.   Sommige aanpassingen, zoals een dikke vacht, liggen voor de hand. Anderen zie je misschien minder snel aankomen. Zoals de aangepaste botten in hun neus...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-12-2023

Welke gevolgen hebben jouw eigen keuzes voor anderen? Sommige mensen doen zoveel mogelijk hun best om hier rekening mee te houden. Maar soms houden we ons bewust van de domme, om zo zorgelozer egoïstische keuzes te kunnen maken.  Naar dat fenomeen doen Linh Vu van de Universiteit van Amsterdam en...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-12-2023

Genetisch materiaal van Neanderthalers zou weleens de oorzaak kunnen zijn voor het feit dat sommige, maar niet alle moderne mensen vroege vogels zijn, zeggen onderzoekers.   Het begon voor onze voorouders zo'n 300.000 jaar geleden in Afrika. Zo'n 70.000 jaar geleden trokken sommige van hen Eurazië...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-12-2023

Toen een professor dierkunde uit Nieuw-Zeeland op vakantie in Colombia gewezen werd op een opvallende groene suikervogel in de bosjes kon hij zijn ogen niet geloven. Vrouwtjes van deze vogelsoort zijn heldergroen en de mannetjes diepblauw, maar dit beestje was half groen en half blauw, met een keuri...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-12-2023

Zeven op de tien vrouwen heeft er last van: misselijkheid tijdens de zwangerschap. Bij sommige vrouwen is het zelfs zo erg dat ze opgenomen moeten worden in het ziekenhuis. Onderzoekers van onder andere de universiteit van Cambridge zijn er nu achter waardoor die misselijkheid ontstaat.  De boosdoe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-12-2023

Onderzoekers van de TU Delft hebben een techniek ontwikkeld waarmee zowel betere implantaten gemaakt kunnen worden, als sterkere telefoonopladers.  Amir Zadpoor, hoogleraar Biomaterialen en Weefselbiomechanica aan de TU Delft, vertelt er meer over. Meer informatie over het onderzoek: Optimalisatie...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-12-2023

Vijftig jaar geleden werd het voor het eerst gezien. Gijzelaars die een bijzondere band met hun ontvoerders ontwikkelden. Maar bestaat dat eigenlijk wel? Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-12-2023

Je denkt dat je het echt niet kan maken: afzeggen voor dat feestje waar je al ja tegen hebt gezegd. Want wat zal de host wel niet denken? Word je volgende keer dan niet meer gevraagd? Komt diegene dan misschien ook niet als jij een feestje geeft?  Het zijn maar een paar van de vele zorgen die mense...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-12-2023

Mannetjesvogels die niet elke dag oefenen met zingen, klinken anders en worden daardoor minder aantrekkelijk gevonden door vrouwtjesvogels, blijkt uit nieuw onderzoek. En je zou het misschien niet meteen denken, maar deze kennis is ook voor ons mensen van groot belang. In deze audio hoor je Coen Ele...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-12-2023

In Alberta, Canada, is het fossiel opgegraven van een Gorgosaurus, een voorouder van de Tyrannosaurus Rex. Het is een bijzondere vondst omdat de maaginhoud van de nog jonge dino nog aanwezig is: twee kleine, vogelachtige dinosaurussen.  Het is voor het eerst dat een dinosaurus met maaginhoud is gev...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-12-2023

Meer dan 45.000 jaar geleden werden ze in Indonesische grotten op de muur getekend: poppetjes, wilde varkens, mini bizons en handafdrukken. Sommige van deze tekeningen, waaronder een jachttafereel, zijn de oudste ooit gevonden.   Een onderzoeker heeft op één van de eilanden van Indonesië alleen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-12-2023

De vaak gebruikte temperatuurlimiet voor menselijk overleven bij extreme hitte moet naar beneden worden bijgesteld, zeggen wetenschappers van onder andere het Radboudumc.   Vooral bij oudere volwassenen en met name oudere vrouwen zou de limiet aanzienlijk lager liggen dan tot nu toe werd aangenomen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-12-2023

Met een opblaasbare antenne onderzoek doen naar de oerknal: dat klinkt vrij onmogelijk. Toch denkt een onderzoeker van de TU Eindhoven dat het kan.   Het opvouwbare lichtgewicht ontwerp dat hij maakte is inmiddels in het Engelse Sheffield aan een weerballon de lucht in gegaan. Rond de 20 kilometer...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-12-2023

Honingspeurders en honingjagers: het is niet zo gek dat deze twee goed samen kunnen leven. Maar de één is een wilde vogel en de ander een mens.   Toch werken ze in het noorden van Mozambique succesvol samen in hun zoektocht naar honing. De Afrikaanse vogel leidt de lokale bevolking naar wilde bij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-12-2023

NEMO Science Museum bestaat deze week 100 jaar. We spreken directeur Géke Roelink over onderzoek doen naar nieuwsgierigheid en de toekomst van het museum. En natuurlijk doen we samen ook even een (knallend) experimentje.  Lees hier meer over 100 jaar NEMO en wat er allemaal te doen is de komende t...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-12-2023

Elke woensdag schuift de Universiteit van Nederland aan met het antwoord op een vraag waarvan je niet wist dat je hem had. In deze aflevering hoor je van longarts Marijke Rutten van Maastricht UMC wat er bij koolmonoxidevergiftiging gebeurt in je lichaam en hoe je het kunt voorkomen. Deze aflevering...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-12-2023

De spiegeltest werd in 1970 voor het eerst gebruikt door een Amerikaanse psycholoog die onderzoek deed naar zelfherkenning bij chimpansees.   Het werkt als volgt: je markeert een dier - zonder dat die het doorheeft - met een stip op een zichtbare plek. Vervolgens laat je het in een spiegel kijken....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-12-2023

Onderzoekers van de Vrije Universiteit hebben ontdekt dat genetische aanleg zowel voor de werkhouding als de schoolprestaties van leerlingen bepalend is.  Ze weerleggen daarmee ook dat kinderen dóór die goede werkhouding betere cijfers halen. Beiden hebben een genetische achtergrond. Het onderzoe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-12-2023

Onderzoekers willen met behulp van DNA-materiaal uit de voetsporen van ijsberen in de sneeuw beter in kaart gaan brengen hoe het met de dieren gaat. De techniek die ze hiervoor gebruiken kan ook door de lokale bevolking in afgelegen gebieden worden gebruikt. Zo moet het beter lukken om te bepalen ho...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-12-2023

Kinderliedjes kunnen vervelend lang in je hoofd blijven zitten en niet iedereen zal met evenveel plezier dertig keer achter elkaar ‘Slaap kindje slaap’ inzetten op een avond.   Maar nu blijkt uit nieuw onderzoek van de Universiteit van Cambridge dat ritme en toonhoogte voor hele jonge kinderen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-12-2023

Astronomen hebben tot hun eigen verbazing een planeet ontdekt die veel te groot is voor de zon waar hij omheen draait. Het gaat om de zwaarste planeet in een baan rond een ultrakoele dwergster die ooit is gevonden. Meer dan dertien keer zo zwaar is als de aarde.  De vondst tart daarmee ook de model...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-12-2023

Sorry als je nog het veld op moet, maar ik heb slecht nieuws voor fanatieke voetballers die ervan houden om hun hoofd te gebruiken: koppen is slecht voor je hersenen. Er zijn al wel langer zorgen voor hersenbeschadigingen als gevolg van sportimpact. Dit geldt ook voor sporten als rugby, of American...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-12-2023

De stormbandpinguïn houdt er een bijzondere slaapstrategie op na. Het dier slaapt in totaal wel 11 uur op een dag. Alleen niet aan één stuk. Hij verdeelt het over zo'n 10.000 microdutjes van zo'n 4 seconden.   Onderzoekers kwamen hierachter door de pinguïns in het wild in Antarctica te bestuder...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-11-2023

Drie sterrenkundigen uit Nederland hebben voor het eerst een belangrijk onderdeel van de gaskringloop rond een superzwaar zwart gat aangetoond.  Ze laten zien hoe gas bij een superzwaar zwart gat eerst verwarmd wordt, hoe het vervolgens naar de buitenwijken van het sterrenstelsel stroomt, afkoelt e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-11-2023

Baby’s blijken vlak na hun geboorte al de beat in muziek te kunnen waarnemen. Dat bevestigen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam. Het onderzoek is een vervolg op eerder werk van 14 jaar geleden. We bespreken met onderzoeker Henkjan Honing, hoogleraar Muziekcognitie aan de UvA, hoe ze he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-11-2023

Het nut van sterrenbeelden is sowieso nooit aangetoond. Maar als je eraan doet wil je natuurlijk wel het juiste sterrenbeeld hebben. Helaas hebben zich grote verschuivingen voltrokken sinds de Babyloniërs er zo'n 3000 jaar geleden mee begonnen. Je hoort in deze aflevering sterrenkundige Annelotte D...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-11-2023

Het begint allemaal bij een cel, die zich deelt en dat blijft doen tot een complex organisme is ontstaan. Maar op een bepaald moment stopt die groei. Bij ons mensen gebeurt dat gedurende de pubertijd. Maar waarom dit eigenlijk dan gebeurt is nog behoorlijk onduidelijk.   Nou is het ook zo dat de pu...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-11-2023

Niet te veel fronzen, is vaak het advies. Want: daar krijg je rimpels van en het ziet er niet zo gezellig uit. Maar laat die frons nou in sommige gevallen één van de belangrijkste hulpmiddelen van taal zijn. Onderzoeker Naomi Nota - zij promoveert begin december aan de Radboud Universiteit op dit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-11-2023

Na 30 jaar vastgezeten te hebben is de grootste ijsberg ter wereld weer in beweging gekomen. En met groot bedoelen we ook echt groot. Met 4000 vierkante kilometer kun je de ijsberg - die ooit vastzat aan een nog veel grotere ijsberg - vergelijken met één van de grotere provincies van Nederland. En...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-11-2023

Op 27 mei 2021 botste een extreem energierijk kosmisch deeltje op de aarde. Het ging zelfs om zoveel energie dat het bijna het energierecord uit 1991 verbrak. Waar het deeltje vandaan kwam is nog onduidelijk.  Nou is het niet ongebruikelijk dat dit soort botsingen plaatsvinden. Onze planeet botst h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-11-2023

Al 200 jaar lukt het wetenschappers niet om het veelvoorkomend mineraal dolomiet - bekend van de bergketen - natuurgetrouw na te maken in het lab. Nu is het een team van onderzoekers toch gelukt.  Wanneer de meeste mineralen vormen, positioneren de atomen zich normaal gesproken geordend aan het ran...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-11-2023

Niet drinken tijdens je zwangerschap, is sinds de jaren 80 het advies aan vrouwen. Inmiddels wordt die waarschuwing onderbouwd door stapels wetenschappelijke artikelen. Maar, zeggen onderzoekers nu: vergeten we de vaders niet?  Drinken tijdens de zwangerschap kan zorgen voor foetaal-alcoholsyndroom...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-11-2023

We moeten het even hebben over het enorme geslachtsdeel van de laatvlieger vleermuis. Dankzij vele uren aan opnames die een Nederlander in een kerk van de dieren heeft gemaakt, hebben wetenschappers ontdekt dat het mannetje van deze soort zijn grote penis op een nogal bijzondere manier gebruikt.  B...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-11-2023

Neurobiologen hebben het ‘draadloze’ netwerk van de hersenen in kaart gebracht. Nog niet bij de mens, maar wel bij een wormpje. En dat geeft ons al hele belangrijke kennis. Hersencellen communiceren namelijk niet alleen door via synapsen signalen af te vuren naar elkaar. Ze informeren elkaar ook...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-11-2023

Misschien is het mogelijk om het gedrag aan te passen van mensen die in een opwelling gewelddadig werden. De oplossing zou kunnen zitten in hele kleine stroompjes die worden gegeven aan het brein. Gevangenen doen nu vrijwillig mee aan een onderzoek. Die stroompjes verstoren het hartritme een beetje....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-11-2023

Een serieuze zwemmer wil natuurlijk met zo min mogelijk weerstand door het water glijden. Gladgeschoren benen kunnen daar dan iets bij helpen. Maar garnaalachtigen moeten er niet aan denken om haarloos door het leven te gaan.   Want, zo blijkt uit nieuw onderzoek: hun harige ledematen helpen ze jui...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-11-2023

Het is weer tijd voor het Gala van de Wetenschap en Loes Segerink van de Universiteit van Twente is vanavond één van de wetenschappers op het podium. Ze is expert op het gebied van minilabjes op chips. In zo'n lab-on-a-chip kun je van alles meten: hoe zaadcellen of plantencellen zich gedragen, hoe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-11-2023

Het is een onderwerp waar je waarschijnlijk niet al te veel over hebt gehoord. Niet omdat het niet vaak voorkomt, maar omdat we het er liever niet over hebben: verzakkingen van de blaas, de baarmoeder of de darm, meestal als gevolg van een bevalling.   Het is iets waar ongeveer één op de vier vro...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-11-2023

Deze week worden de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award bekend gemaakt. Eén van de kanshebbers is Pepijn van Rutten van de VU, hij ontwikkelde een ademtest voor de detectie van lachgas. Onder andere na een ongeluk is het voor de politie heel belangrijk om net als bij alcohol snel te...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-11-2023

Deze week worden de winnaars van de Amsterdam Science Innovation Award bekend gemaakt. Eén van de kanshebbers is Lukas Helmbrecht, van de UvA en AMOLF. Hij heeft iets ontwikkeld waarmee loodvervuiling heel makkelijk en goedkoop gedetecteerd kan worden. We bespreken hoe groot het probleem met loodve...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-11-2023

Je hebt de palm, je hebt de varen en je hebt palmvarens. Deze planten, die overigens geen familie zijn van de palm en de varen, groeiden en bloeiden al toen ze nog als snack dienden voor grazende dino's. De meeste zijn, net als de dieren die ze ooit aten, zo'n 66 miljoen jaar geleden uitgestorven. ...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-11-2023

Een sensor in de vorm van een pil die je door kunt slikken en die er vanzelf weer uitkomt: daar hebben onderzoekers van onder andere MIT hard aan gewerkt. En met succes.  Er wordt al langer gebruikgemaakt van vergelijkbare toepassingen. Zo bestaan er cameraatjes ter grootte van een pil die iemand d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-11-2023

De één gooit meteen de benen uit het bed als de wekker afgaat, de ander - in die groep zit ik - drukt nog een paar keer de snooze-knop in en wikkelt zich nog even lekker in die warme deken. Maar is het één beter dan het ander?  Het uitstellen van het opstaan wordt vaak gezien als een slechte ge...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-11-2023

Er zijn maar weinig mensen of dieren die blij worden van iets bitters. En dat is om een goede reden: de wrange smaak zou een teken kunnen zijn van giftige stofjes. Het dient daarmee dus als een handige waarschuwing: eet dit niet op.   Maar wanneer is dit trucje ontstaan in het dierenrijk? Waarschij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-11-2023

Op een zeer ijle planeet genaamd de Candy Cotton Planet hebben wetenschappers met hulp van de James Webb Telescoop weersystemen van zand aangetoond. Op de planeet is het zo heet dat dat zand smelt en in de vorm van regen naar beneden valt.  We bespreken de bijzondere vondst met Michiel Min van SRO...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-11-2023

Je werkdag hoeft geen acht uur te duren. Als je werkgever je de flexibiliteit gunt om zelf je tijd in te delen, kan je dezelfde hoeveelheid werk in vier tot zes uur verrichten, blijkt uit onderzoek. Dan moet alleen wel de werkdruk hoog genoeg zijn. Een hoge werkdruk is dus niet per se een risico; he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-11-2023

Groene zeeschildpadden staan op de lijst van bedreigde diersoorten. Stropers, bootverkeer, verlies van leefomgeving en vissersnetten: het draagt allemaal bij aan de problemen. Klimaatverandering komt daar nog eens bij. Maar misschien niet op de manier die je zou verwachten.  Of deze schildpadsoort...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-11-2023

Vaak ontstaat borstkanker in één van de melkklieren in de borst. Als het daar blijft is het meestal goed te behandelen. Maar wanneer de kankercellen doorbreken en verspreiden, dan wordt het een stuk moeilijker.   Weten hoe borstkankercellen ontsnappen is dus enorm belangrijk. Eén manier waarop z...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-11-2023

Tot afgelopen week lag het enige bekende exemplaar in een la van Naturalis in Nederland, nu is er bewegend beeld van het dier in het wild: de langsnavelige mierenegel die de naam draagt van Sir David Attenborough blijkt niet uitgestorven te zijn. Een team wetenschappers uit Oxford was in de oerwoude...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-11-2023

Krijg je goed nieuws, dan wil je dat meestal zo snel mogelijk met iemand delen. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat je het misschien beter even geheim kunt houden. Lees hier meer over het onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Michael Slepian van Colombia University: When keeping secrets could brig...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-11-2023

Onderzoekers hebben een simpel zeediertje dat 450 miljoen jaar geleden leefde, de pleurocystitid, nagebouwd als robotje. Een klein blobje, met drie tentakeltjes, maar dan hight tech. Daarmee boren ze een heel nieuw vakgebied aan: dat van de paleobionics.  Het gebeurt natuurlijk vaker dat de natuur...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-11-2023

Onderzoekers hebben Seinfield-afleveringen gebruikt om te bepalen welke hersengebieden een rol spelen bij het genieten van en begrijpen van humor.   26 proefpersonen werden voor het onderzoek in een fMRI-scanner gelegd, terwijl ze onder andere stukjes van de sitcom Seinfield te zien kregen. Zo kond...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-11-2023

De kat krabt de krullen van de trap, achtentachtig achterdochtige doktersdochters, of wat dacht je van: hoor de kleine klompjes klepperen op de klinkers. Allemaal tongbrekers die al redelijk moeilijk zijn als je nuchter bent.  Laat staan dat het je in één keer lukt als je hebt gedronken. En daar...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-11-2023

Onderzoekers van onder andere de Universiteit Utrecht hebben slijtagesporen op de tanden van een gigantisch uitgestorven reptiel bestudeerd om erachter te komen wat de dieren miljoenen jaren geleden gegeten moeten hebben.  Femke Holwerda, paleontoloog aan de faculteit Geowetenschappen van de Univer...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-11-2023

Het antwoord op een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: hoe weet je of je een klik met iemand hebt? Is dat iets wat je ‘voelt’ of kan de wetenschap daar ook iets over zeggen? Gedragsbioloog Tom Roth (Universiteit Utrecht en Universiteit Leiden) onderzocht het raadsel van de liefde. ...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-11-2023

Ongeveer 4.5 miljard jaar geleden botste er een flinke planeet op de aarde. De impact was zo groot dat uit de brokstukken zich onze maan moet hebben gevormd. Maar twee enorme stukken van die niet-aardse planeet die ons geramd heeft, zijn mogelijk ook in onze eigen planeet terechtgekomen.   Die theo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-11-2023

ESA presenteerde deze middag vijf nieuwe indrukwekkende en haarscherpe astronomische beelden, gemaakt door ruimtetelescoop Euclid, die in juli werd gelanceerd. De plaatjes vol sterrenstelsels laten zien dat alles het goed doet en het echte werk kan beginnen. We bespreken wat er op de beelden is te...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-11-2023

Wetenschappers van de Radboud Universiteit hebben een methode ontwikkeld die het mogelijk maakt om kunsthuid te kweken met daarop de organismen die normaalgesproken op onze huid leven. Tot nu toe kon men alleen steriele kunsthuid maken, een imperfecte weergave van de werkelijkheid. Het team van Prof...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-11-2023

Een onderzoek uit 1902 liet het al zien: na intense sportactiviteit - denk aan een marathon - is er in het lichaam een piek aan witte bloedcellen (onderdeel van ons immuunsysteem) in het bloed te zien. Nu denken Harvard-onderzoekers eindelijk te weten waarom dit gebeurt en wat voor effect het heeft....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-11-2023

Ooit gehoord van dopamine dressing? Doe iets vrolijks aan en een goed humeur zal volgen, is het idee. Het zou zelfs voor de aanmaak van extra dopamine zorgen. Dat is één van de stofjes in onze hersenen die van invloed is op hoe we ons voelen. Vaak is daarbij wel sprake van een wisselwerking met an...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-11-2023

Spermacellen moeten een barre tocht afleggen voordat ze een eitje kunnen bevruchten. Dat vereist een topconditie, de perfect gevormde staart en - zo blijkt uit nieuw onderzoek - een flexibele zwemstijl. Om te voorkomen dat ziekmakers, maar ook niet-fitte spermacellen in de buurt van de eitjes komen,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-11-2023

Gigantische gassige planeten kunnen een nogal desastreuse invloed hebben op hun buren. In sommige planetenstelsels gaat het zelfs zo ver dat ze buurplaneten uit hun baan stoten, waardoor deze pechvogels zich niet meer in een zone bevinden waarin leven kan ontstaan. Bij ons is dat gelukkig anders. Ju...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-11-2023

Dankzij een nieuwe techniek lukt het onderzoekers van het Radboud UMC om straks nog meer zeldzame aandoeningen op te sporen dan we nu al doen. Ze vonden een manier om verborgen variaties zichtbaar te maken in bestaande genetische data. Nieuwe experimenten zijn voor deze methode dus niet nodig en het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-11-2023

Met de verkiezingen in aantocht, beantwoorden we de volgende vraag: moet iedereen gaan stemmen op zijn eigen verjaardag? Waarom dat een goed idee is hoor je onder meer van sociaal ontwerper Nynke Tromp van de TU Delft. Iedere woensdag komt de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-11-2023

Vergeet het teveel aan snufjes zout in onze maaltijden, door menselijk toedoen is ook de lucht, de bodem en het water van onze planeet te zout aan het worden.  Zout komt ook door natuurlijke processen naar het oppervlak vanuit de diepe aarde, maar door onze industriële bezigheden en bewerkingen va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-10-2023

Na een lange reis met veel tussenstops is ballontelescoop Gusto per vliegtuig aangekomen op Antarctica. We bespreken met onderzoeker Jose Silva van SRON wat de telescoop - met veel Nederlands apparatuur aan boord - precies gaat doen en hoe het gaat met de voorbereidingen. Lees hier meer over de mis...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-10-2023

Menopauze komt niet bij veel diersoorten voor. Bij de mens natuurlijk, bij sommige walvissen en nu blijkt het ook voor te komen onder wilde chimpansees. En dat is best bijzonder.   Onderzoekers kwamen tot de ontdekking nadat ze tientallen jaren wilde chimpansees in het westen van Uganda hadden gevo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-10-2023

We hebben al een heleboel weten te digitaliseren. Denk aan geluid en beeld. Maar als het aankomt op geur, wil het maar niet lukken. Waarom is dat zo moeilijk en wat zouden toepassingen kunnen zijn als het wel lukt? In deze audio hoor je Ilja Croijmans, expert op het gebied van taal en geur en Caro V...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-10-2023

Het is niet iets wat een gemiddeld persoon zich vaak zal afvragen, maar onderzoekers wilden het maar al te graag weten: hoeveel wegen alle cellen van een immuunsysteem bij elkaar opgeteld?   Het antwoord? Naar schatting zo'n 1.2 kilo bij een man van 73 kilo tussen de 20 en 30 jaar, 1 kilo bij een v...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-10-2023

Ze lagen 180 miljoen jaar verstopt in de zandstenen banken van Lake Powell en zijn volgens sommigen de belangrijkste vondst van uitgestorven gewervelde dieren in de VS van dit jaar: de schedels en tanden van een groep middelgrootte zoogdierachtige planteneters genaamd Tritylodon.  In het Amazonegeb...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-10-2023

Het waterrad, de windmolen: in Nederland weten we wel raad met draaiende turbines. Zulke draaiende motoren, aangedreven door stroming, komen zelfs voor in onze biologische cellen.    Een voorbeeld daarvan is FoF1-ATP synthase, een rotatie-motoreiwit dat nodig is om de brandstof te produceren die c...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-10-2023

Slaat een behandeling aan of niet? Dat wil je in het geval van kanker natuurlijk zo snel mogelijk weten. Onderzoeker Sofie Tolmeijer van het Radboudumc heeft een nieuwe manier onderzocht om dat te bepalen. Eentje die mogelijk veel sneller laat zien of een therapie wel of niet werkt. In plaats van g...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-10-2023

Groene waterstof is één van de kanshebbers als het gaat om toekomstige duurzame energiedragers. Om deze optie betaalbaar genoeg te maken, moet alleen nog wel een lek worden gedicht in het productieproces. En dat lijkt onderzoekers van de TU Eindhoven nu te zijn gelukt. Het heeft alles te maken met...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-10-2023

Het antwoord op een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: zou je blij zijn als je alleen stipjes kon zien? Voor mensen met goed zicht zal het antwoord nee zijn, maar ben je blind dan geeft dit toch een mogelijkheid om je omgeving te 'zien'.  Wetenschappers werken aan implantaten in de her...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-10-2023

Meer dan 4 miljard jaar geleden, toen de piepjonge aarde nog aan het vormen was, botste onze planeet op een enorm object. Het grootste brokstuk dat daarbij loskwam, dat zou nu onze maan moeten zijn. Maar wanneer dit precies gebeurde en hoe, dat weten we niet.  Nu hebben onderzoekers maankristallen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-10-2023

Voor het eerst is het onderzoekers van de Universiteit Twente gelukt om twee magnetisch aangestuurde microrobots - niet groter dan één millimeter - met elkaar handelingen te laten uitvoeren.  Uiteindelijk zou dit zelfs in ons lichaam mogelijk moeten zijn. We bespreken het met onderzoekers Franco...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-10-2023

TNO heeft een go gekregen om hun super precieze laser-richtmechanisme voor de LISA-missie verder te testen en ontwikkelen.  Tijdens deze missie zal een driehoeksformatie van satellieten zwaartekrachtsgolven gaan meten in de ruimte. Daarvoor moeten lasers van de ene satelliet op de andere worden ger...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-10-2023

Aan de noordwestelijke rand van Australië brak 155 miljoen jaar geleden een stuk continent af van 5000 kilometer lang. Dat weten geologen omdat er diep onder het zeeoppervlak een leegte te zien. Een bekken waar eerst dit jonge continent, genaamd Argoland, moet hebben gezeten. Maar waar is het nu? ...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-10-2023

Boten, vliegtuigen, auto's, bussen, achtbanen en VR-brillen: als je snel last hebt van wagenziekte, of reisziekte, kan dat een heleboel situaties heel erg onprettig en sommige zelfs onmogelijk maken.   De sensatie van misselijkheid, duizeligheid en slaperigheid die iemand die hier last van heeft ka...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-10-2023

Soms zit je als vrouw gewoon niet zo te wachten op mannelijke aandacht. Voor kikkervrouwtjes is dat niet anders. Zij houden er alleen wel een vrij uitzonderlijk manier op na om daar mee om te gaan: ze doen net alsof ze dood zijn.   Voor de gewone Europese kikker geeft dit niet alleen een moment van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-10-2023

Een internationaal team van onderzoekers heeft radiopulsen uit het verre heelal ontdekt die slechts miljoensten van een seconde duren.    Snelle radioflitsen zijn onvoorspelbare, extreem korte flitsen van radiogolven ontstaan ver voorbij onze Melkweg. Ze worden mogelijk veroorzaakt door magnetisch...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-10-2023

Onderzoekers hebben een slim trucje ontdekt waarmee microalgen in de oceaan zich aanpassen aan het veranderende klimaat. En daar kunnen wij ook wat van leren.  Ze blijken een oplossing te hebben voor de verminderde hoeveelheid ijzer in het oppervlaktewater. Dat ijzer hebben ze normaal gesproken nod...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-10-2023

Een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: kun je mensen gelukkiger maken door ze onder stroom te zetten? Tuur Verdonck, redacteur bij de Universiteit van Nederland heeft het uitgezocht - door kleine stroomstootjes hebben tinnituspatiënten minder last van hun gehoorschade.  Vanaf nu komt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-10-2023

Voor het eerst is het volledige menselijke brein op celniveau in kaart gebracht. Een belangrijke stap bij het beter begrijpen van de werking van de hersenen die onder andere onderzoek naar cognitie en ziektes ten goede zal komen.   Deze atlas van het brein, die het werk is van honderden wetenschapp...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-10-2023

Ooit - en dit is geen prettige gedachte - meenden artsen dat pasgeboren baby's geen pijn voelden en dat je ze zonder verdoving gewoon kon opereren. Inmiddels weten we gelukkig wel beter. Die pijn, die voelen ze. Toch is het nog steeds lastig om precies te bepalen vanaf wanneer en op welke manier een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-10-2023

De maan ziet er, vergeleken veel andere hemellichamen, behoorlijk toegankelijk uit. Maar zonder lucht, water en mét temperaturen die uiteenlopen tussen de min 130 en plus 120 graden en een verminderde zwaartekracht, is het geen makkelijke plek om een basis te bouwen.  Het stof op het maanoppervlak...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-10-2023

Dat grootte en levenslengte met elkaar gelinkt zijn bij honden, dat was al wel langer bekend. Grote honden leven gemiddeld tot ze een jaar of zeven zijn en kleine honden tot een jaar of veertien. Ook was er al bekend dat rashonden, over het algemeen korter leven dan een mix-ras. Maar net als bij men...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-10-2023

Oorlog heeft voor de meeste mensen, zeker nu, een duidelijk gezicht. Vraag iemand om oorlog te tekenen en er zullen afbeeldingen van soldaten, wapens, verwoesting en slachtoffers op papier verschijnen. Maar hoe zit dat met vrede? Hoe beelden we ons dat in? Politicoloog Dagmar Punter van Tilburg Univ...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-10-2023

Als je voor een operatie niet kunt bepalen welk type tumor een patiënt heeft, dan wil je dat het liefst tijdens een ingreep wel kunnen doen. Maar ook dat is niet makkelijk.   In Nederland wordt jaarlijks bij 1400 volwassenen en 150 kinderen een tumor vastgesteld die ontstaat in de hersenen of het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-10-2023

De hersenen van voetbalkeepers lijken ervoor te zorgen dat ze anders naar de wereld kijken dan jij en ik. En zelfs dan hun teamgenoten op het veld.  Volgens onderzoek kan hun brein meerdere signalen die via verschillende zintuigen binnenkomen sneller verwerken, wat natuurlijk een voordeel is als he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-10-2023

Nieuw onderzoek bevestigt dat fossiele menselijke voetstappen in New Mexico hoogstwaarschijnlijk het oudste bewijs zijn van de komst van mensen naar Amerika.  En dat schopt nogal wat in de war. De voetafdrukken werden ontdekt in het White Sands National Park en moeten zo'n 21.000 tot 23.000 jaar ou...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-10-2023

Per toeval hebben sterrenkundigen een indrukwekkende puinwolk ontdekt die moet zijn ontstaan door een botsing van twee gigantische ijsplaneten. We bespreken het met Richelle van Capelleveen, één van de betrokken onderzoekers. Lees hier meer over de ontdekking: Puinwolk van twee botsende ijsplanete...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-10-2023

Sinds de eerste beelden van Mercurius, gemaakt in de jaren 70, weten we dat de kern van de planeet aan het afkoelen is en de planeet als geheel krimpt. Dat was destijds al te zien aan de korst die een beetje doet denken aan een verschrompelde appel.   Onderzoekers van de Open University in Engeland...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-10-2023

Een vraag waarvan je niet eens wist dat je hem had: hoe kun je iemand genezen door zijn of haar DNA te repareren? Loes van Langen, redacteur bij de Universiteit van Nederland heeft het uitgezocht - het is niet alleen maar sleutelen aan het DNA. Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nede...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-10-2023

Ruim één op de vijf Nederlanders zegt weleens een gebeurtenis te hebben meegemaakt die net iets te toevallig is. Soms wordt er zelfs gesproken over een wonder. We bespreken met religiewetenschapper Anne-Marie de Korte van de Universiteit Utrecht waarom mensen elkaar zo graag wonderverhalen vertell...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-10-2023

Door het veranderende klimaat, wordt de wereld onder water steeds lawaaiiger. Dat blijkt uit nieuw onderzoek. Dat heeft zowel met de chemische samenstelling als de stroming van het water te maken. We bespreken het Lennart de Nooijer, onderzoeker bij het NIOZ. Lees hier meer over het onderzoek: Klima...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-10-2023

Hormonen zorgen er bij muizenmoeders in de laatste fase van de zwangerschap voor dat neuronen andere verbindingen maken. En die veranderingen zijn mogelijk blijvend, zeggen onderzoekers.   Je zou het een beetje kunnen vergelijken met de melkproductie die alvast opgang komt; het is een voorbereiding...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-10-2023

Een Utrechtse geologe heeft een verrassende ontdekking gedaan. Zij vond tijdens haar onderzoek namelijk overblijfselen van een nog onontdekte tektonische plaat, die zo groot moet zijn geweest als een kwart van de stille oceaan.  In deze aflevering hoor je onderzoeker Suzanna van de Lagemaat van de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-10-2023

Liedjes, literatuur, schilderijen: kunstmatige intelligentie kan het allemaal. Begin dit jaar won een AI-gegenereerde foto zelfs een prestigieuze fotoprijs. Kunnen we echt nog van nep onderscheiden? Maakt dat uit? En denken we anders over een kunstwerk als we erachter komen dat het door AI is geprod...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-10-2023

Een toekomst waar mens en technologie steeds meer met elkaar versmelten komt snel dichterbij. Denk bijvoorbeeld aan implantaten die oplossen of opgaan in nieuw weefsel. Hoe accepteer je een implantaat als onderdeel van jezelf? En is dat anders als zo'n implantaat door de tijd heen verandert?  Medis...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-10-2023

Overmatig veel knipperen, een te starre blik, of juist snel wegkijken: wie liegt, toont afwijkend gedrag, denken we vaak. Is dat inderdaad zo? En kunnen we dat gedrag zelf wel goed herkennen? Op het Betweter Festival onderzoekt computerwetenschapper Ronald Poppe van de Universiteit Utrecht het vermo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-10-2023

Je zou het niet denken: maar zelfs eencellige organismen - zoals bacteriën - kunnen de toekomst voorspellen. Hoe goed ze daar precies in zijn, dat hebben onderzoekers nu uitgezocht.  In deze audio hoor je Age Tjalma van AMOLF. Lees hier meer over het onderzoek: Bacteria opt for the best price-to-q...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-10-2023

Het is een vraag die ons al eeuwen bezighoudt: wat was er eerder, de kip of het ei? Tuur Verdonck, redacteur bij de Universiteit van Nederland heeft het uitgezocht - hoewel hij erkent dat het op het eerste gezicht geen gemakkelijke vraag is om op te lossen. Vanaf nu komt iedere woensdag de Universi...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-10-2023

Perceptie- en robotonderzoeker Irene Kuling is benieuwd naar aanraking en hoe wij de wereld om ons heen ervaren. Op het Betweter Festival deed ze een experiment waarbij bezoekers zelf konden instellen hoe ze dachten dat een dier, of een voorwerp zou aanvoelen als ze het zouden aanraken. Zelfs als ze...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-10-2023

De Nobelprijs voor de Natuurkunde gaat dit jaar naar drie wetenschappers die met hun werk hebben bijgedragen aan een techniek met lichtpulsjes, waarmee supersnelle veranderingen in atomen en elektronen bekeken kunnen worden. Veranderingen die plaatsvinden in attosecondes. We spreken erover met Huib...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-10-2023

Cognitief psychologen Alex Hoogerbrugge en Andre Sahakian willen meer weten over hoe ons kortetermijngeheugen werkt. Op het Betweter Festival in Utrecht kon je als bezoeker meedoen aan hun geheugen-experiment om zo de wetenschap een handje te helpen.  In de radiostudio van Tivoli spraken we ze hier...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-10-2023

De Nobelprijs voor de Geneeskunde is dit jaar uitgereikt aan onderzoekers Katalin Karikó en Drew Weissman. Hun mRNA-modificaties zorgde ervoor dat de techniek daadwerkelijk als geneesmiddel kon worden gebruikt en was onmisbaar bij het ontwikkelen van de mRNA-vaccins tegen covid.  We spreken erover...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-10-2023

Er zijn veel mensen die denken dat je in bepaalde mate met microben in aanraking moet komen om gezond te blijven. Het zou bijvoorbeeld je immuunsysteem beter trainen en het risico op allergieën verminderen.  Dat er nu steeds meer mensen met allergieën rondlopen, zou binnen die theorie dan iets te...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-09-2023

Het was al bekend dat bij de ziekte van Parkinson de cellen in de hersenen die dopamine aanmaken langzaam verdwijnen. Maar waarom ervaart de ene persoon daarvan milde klachten, terwijl een ander veel meer symptomen heeft?  Dat hebben onderzoekers van het Radboudumc uitgezocht. Wat blijkt: onze hers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-09-2023

Je zou zeggen: iets kunnen leren, vereist denkkracht. Hoe geavanceerder de hersenen hoe makkelijker dit gaat. Maar nu laten onderzoekers zien, dat het zelfs helemaal zonder mogelijk is.   Een klein Caribisch kwalletje met een doorsnede van niet meer dan een centimeter, kan aangeleerd worden om vis...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-09-2023

Gooi een appel in de lucht en hij komt, met dank aan de zwaartekracht, weer naar beneden vallen. Maar wat zou er gebeuren als je dit niet met materie, maar met antimaterie zou doen?  Een experiment van onderzoeksinstituut CERN in Genève, eentje waar gigantisch veel werk achter zit, heeft het nu aa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-09-2023

De venusvliegenvanger is - zoals de naam al suggereert - een vleesetende plant. Zo eentje die dichtklapt als een nietsvermoedende prooi op de gevoelige haartjes van de bladeren landt.   Wat er op zo'n moment gebeurt is dat die supergevoelige haartjes een elektrisch signaal door de bladeren heen stu...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-09-2023

Heb je er wel eens over nagedacht waarom de tijd sneller lijkt te gaan als je ouder wordt? Het heeft onder andere te maken met het mee maken van nieuwe dingen en de afleveringen die je brein daarvan maakt. We horen meer van Wouter Kruijne, cognitief neurowetenschapper bij de Rijksuniversiteit Gronin...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-09-2023

Een gloednieuw dino-boek, geschreven door paleontoloog Melanie During, vertelt meer over de geschiedenis van dinosauriërs, de wereld waarin ze leefden en het onderzoek dat naar ze wordt gedaan. Dat laatste gaat niet altijd vanzelf, weet During uit eigen ervaring, maar in haar geval leverde het wel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-09-2023

Dieren gebruiken soms slimme trucjes om niet op te vallen, maar soms heeft het meer zin om juist wel op te vallen, alleen dan vermomd als iemand anders.   Zo hebben sommige dieren patronen of structuren op zich, waardoor ze lijken op een ander dier of object. Een ratelslang met een spinvormig aanha...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-09-2023

Vrijwel iedereen heeft weleens een nare gedachte over iemand anders. Maar kan het ook moreel verkeerd zijn om bepaalde dingen over een ander te denken? Moeten we - als we een rechtvaardige maatschappij willen creëren, zonder zaken als racisme en seksisme - niet verder gaan dan alleen letten op onze...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-09-2023

Grote grazers als olifanten, bizons, neushoorns en buffels, zouden weleens het perfecte natuurlijke wapen kunnen zijn tegen invasieve plantensoorten die de biodiversiteit bedreigen.  Het platstampen en fijnkauwen van die invasieve plantjes zorgt er - in ieder geval in India, waar dit is bestudeerd...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-09-2023

Ja, dit kun je dus ook onderzoeken. Wat helpt er tegen knoflookadem? Dat is wat onderzoekers in het lab hebben bestudeerd.   Ze zochten uit of volle yoghurt misschien de oplossing kon zijn. Daarbij keken ze naar het effect van het product als geheel, maar ook naar het effect van de individuele best...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-09-2023

Als je ooit borstvoeding hebt gegeven, dan herken je het misschien: je baby, of zelfs de baby van iemand anders begint te huilen en hop, je borsten beginnen acuut melk te produceren.  Een prachtig trucje van de natuur, maar hoe werkt het precies? Dat hebben onderzoekers bij muizen uitgezocht.   Ze...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-09-2023

Hoe is de mens eigenlijk uitgegroeid tot het slimste dier op aarde? Het is één van de vragen die voorbijkomt op het Betweter Festival in Utrecht volgende week en wij krijgen alvast een voorproefje van cognitief gedragsbioloog Jorg Massen van de Universiteit Utrecht. Meer informatie over zijn bijdr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-09-2023

Radioactief afval van kerncentrales is een veelbesproken onderwerp. Het kernafval kan gerecycled worden, maar of dat een goed idee is? Dat ligt er maar net aan, aan wie je het vraagt. We horen meer van energie-ethicus Behnam Taebi van de TU Delft.  Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-09-2023

Door satellietmetingen en machine-learning te combineren lukt het SRON-onderzoekers sinds kort om elke week openbaar te maken waar ter wereld de grootste bronnen van methaanuitstoot zitten. Maar waarom is het zo belangrijk om die bronnen zo precies in kaart te brengen? Hoe doen ze dat? En wat kan er...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-09-2023

De dagen worden weer korter en frisser en dat maakt het voor sommige mensen lastiger om in beweging te komen. Volgens een nieuw onderzoek zou één eiwit weleens kunnen bepalen of sporten in de kou je makkelijk afgaat of niet. Tenminste: als je een fruitvlieg bent.   Amerikaanse onderzoekers kwamen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-09-2023

De genetische code voor de energiefabriekjes van onze cellen wordt alleen door de moeder doorgegeven aan het nageslacht. Dat idee ligt er al langer, nu denken onderzoeker nieuw bewijs te hebben gevonden.   Eerder werd gedacht dat deze genetische code wel in spermacellen gevonden wordt, maar dat het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-09-2023

De meeste mensen herkennen ze vast wel: hardnekkig negatieve patronen die je in de weg kunnen zitten in het dagelijks leven. Misschien reageer je in jouw geval wat te heftig op kritiek, of cijfer je jezelf altijd weg, of ben je super wantrouwend.  Soms lukt het om zulke patronen zelf te doorbreken,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-09-2023

Stel je een bijennest voor. Waarschijnlijk zie je er nu eentje in een boom hangen, of aan een muur, of zie je hem voor je in een houten bijenkast. Maar veruit de meeste bijen leven onder de grond. En over deze bijennesten weten we nog amper iets.  Daar gaat nu wat aan veranderen. Zonder de nesten a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-09-2023

Amerikaanse onderzoekers waarschuwen na het bestuderen van de data van 50.000 mensen boven de 60 jaar voor een link tussen overmatig zitgedrag en een verhoogd risico op dementie.  De resultaten sluiten aan bij bevindingen in andere studies, al is meer onderzoek wel nodig om een causaal verband aan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-09-2023

Als je in een grote stad woont, moet je vaak omgaan met een chaotischere manier van leven. Meer mensen en verkeer, minder ruimte, veel geluid: het draagt niet echt bij aan een stressvrij bestaan.   Sommige mensen kunnen er bijzonder slecht mee omgaan. Veel stress kan dan ook zorgen voor agressie. D...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-09-2023

Als je naar weersvoorspellingen kijkt, dan geldt: hoe verder vooruit, hoe minder betrouwbaar. Maar hoe zit dat eigenlijk als je kijkt naar sterren, planeten en zwarte gaten? Valt er iets te zeggen over hoe die zich in de toekomst gaan gedragen? Is het universum voorspelbaar of niet?  Om hier iets o...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-09-2023

De James Web Telescoop heeft waarschijnlijk een bijzondere molecuul gedetecteerd op een exoplaneet negen keer zo groot als de aarde. Het gaat om dimethylsulfide: een organische zwavelverbinding. Op aarde wordt het alleen geproduceerd door leven, voornamelijk door fytoplankton.  Om het helemaal zeke...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-09-2023

Tandenknarsen is iets waarvan de meeste mensen denken dat het niet goed is, maar geloof het of niet: er zijn ook gezondheidsvoordelen. Het zou zelfs goed kunnen zijn voor je geheugen. We horen meer van Ghizlane Aarab, hoogleraar tandheelkunde aan de Universiteit van Amsterdam en tandarts. Vanaf nu k...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-09-2023

Wetenschappers hebben enorme hoeveelheden data verzameld en gebundeld over heel veel rivieren wereldwijd. Data over waterkwaliteit en klimaat-gebeurtenissen. Het blijkt dat klimaatverandering een negatieve impact heeft op de waterkwaliteit van rivieren. Dr. Michelle van Vliet vertelt over haar werk....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-09-2023

Tegenpolen trekken aan, we kennen hem allemaal. Maar heel veel bewijs is daar binnen onze relaties niet voor, zeggen onderzoekers. Sterker nog: wat betreft bepaalde kenmerken komen partners voor meer dan 80 procent overeen.   Van politieke standpunten, tot opleidingsniveau, geboortejaar, leefstijl...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-09-2023

Een kleine kraaiensoort blijkt nogal flexibel om te gaan met vriendschappen, als dat ze een voedselvoordeel oplevert. Maar als het aankomt op familie, is een beetje honger geen probleem. Engelse onderzoekers waren benieuwd naar het ontstaan van intelligentie. Ingewikkelde sociale constructies zouden...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-09-2023

Een astrofysicus aan de universiteit van Harvard claimt dat hij waarschijnlijk fragmenten van een buitenaards ruimteschip gevonden heeft. Professor Avi Loeb ligt onder vuur vanwege zijn beweringen maar zelf wijst hij alle kritiek van de hand als 'onwetenschappelijk'.See omnystudio.com/listener for p...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-09-2023

Vannacht gaat ie de lucht in: de XRISM satelliet. Deze kunstmaan, met aan boord Nederlands-Zwitserse apparatuur gaat röntgenfoto's maken van het heelal. Een paar weken geleden moest de lancering nog worden uitgesteld wegens een orkaan maar om kwart voor 1 vannacht is het zo ver. Projectleider Jan-W...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-09-2023

Zo'n 900 duizend jaar geleden stierf de mensheid bijna uit. Er waren destijds nog 1280 individuen over. Dat weten we dankzij DNA onderzoek. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-09-2023

Tranen zijn, dankzij nieuwe onderzoeksmethoden, een belangrijke manier om diagnoses te stellen. Dr. Marlies Gijs, universitair docent in Maastricht, ontdekte dat traanvocht ziektekiemen kan bevatten. Dat biedt belangrijke voordelen voor bijvoorbeeld patiënten wiens hersenvocht moet worden onderzoch...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-09-2023

Ouderdomsdoofheid wordt veroorzaakt door het minder flexibel worden van de haartjes in het oor. De flexibiliteit van die haartjes wordt onder andere geregeld door cortisol. Wetenschappers kregen het voor elkaar om muizen weer beter te laten horen door hun cortisol te verhogen. Mogelijk werkt dit uit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-09-2023

Met een nieuwe miscroscooptechniek kan weefselonderzoek in de toekomst veel sneller. Nu moeten artsen en patiënten in ieder geval 24 uur wachten voordat het weefsel kan worden bekeken. Met de Hoge harmonische generatie miscroscooptechniek kan het binnen 7 minuten, ontdekte Laura van Huizen, medisch...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-09-2023

Ouderen slapen het beste in een kamer die tussen de 20 en 25 graden Celsius is. Als de kamer warmer is, tussen de 25 en de 30 graden, dan vermindert de effectiviteit, lengte en rust van de slaap tot wel 10 procent. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-08-2023

Ban van Hooren is fanatiek hardloper en doet zijn promotieonderzoek naar hardloopblessures. Uit meta-analyses en empirische onderzoek ontdekte hij dat veel hardloperwijsheden helemaal niet bewezen effectief zijn: het type schoenen maakt niet zo gek veel uit, net als de ondergrond, de cooling down he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-08-2023

Wetenschappers zijn geïnspireerd door de manier waarop spinnen water vangen in hun web en in hun vacht. Ze hebben papier ontwikkeld dat net als een spinnenweb water uit de lucht kan vangen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-08-2023

Zoutwatermoerassen tegen de dijken kunnen helpen om de dijken te beschermen. Als de zogenaamde schorren succesvol zijn, en vol weerbarstige planten zitten, dan fungeren ze als golfbrekers. Bovendien zijn schorren in staat om stikstof en koolstof efficiënt te verwerken. Ecoloog en modelleur Jim van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-08-2023

Er is een nieuw antibioticum ontdekt: Clovibactine. Het stofje is met een schepje uit de Noord-Amerikaanse grond opgevist en met een speciale methode opgekweekt. Het middel grijpt zich vast aan de bacterie op drie punten. Een van die punten kan bijna niet muteren. Daardoor kunnen bacteriën niet res...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-08-2023

Archeologen hebben twee nieuwe dinosauriërs ontdekt. De Ajnabia odysseus en de Chenanisaurus barbaricus zijn verre neefjes van de Tyrannosaurus rex en ze leefden op de plek waar nu Casablanca ligt. En deze soorten vertellen ons meer over de omstandigheden waarin de dino's in het einde van het Krijt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-08-2023

Vragen van je kinderen tijdens het werk en werktelefoontjes tijdens het avondeten. Het is funest voor je productiviteit. Want mensen die vaak van rol moeten wisselen (van werknemer naar moeder of andersom) zijn moeier en daardoor minder productief. Onderzoeker Daantje Derks weet hoe je het beste kun...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-08-2023

We onthouden plaatjes makkelijker dan woorden. Uit recent onderzoek blijkt dat we symbolen beter onthouden dan woorden die hetzelfde betekenen. En dat geldt dus ook voor logo's - belangrijk nieuws voor marketeer dus. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-08-2023

Het lijkt erop dat koraal zich kan aanpassen aan klimaatverandering! Dat blijkt uit onderzoek van Newcastle University. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-08-2023

Onder katachtigen zijn er twee groepen. Grote katten zoals leeuwen brullen, kleine katten zoals huiskatten spinnen. Maar welk geluid maakte de sabeltandtijger? See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-08-2023

Scholieren krijgen al snel 2 toetsen per week voor hun kiezen. En dus ook twee cijfers per week. Wat doen al die cijfers met kinderen?  Ontwikkelingspsycholoog Astrid Poorthuis onderzoekt het effect van cijfers op het zelfbeeld van jongeren en ontdekte dat hoe jongeren over een goed cijfer denken b...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-08-2023

Als mensen uit 30 potjes jam kunnen kiezen, maken ze minder vaak een aankoop dan als ze uit 6 potjes jam kunnen kiezen. En na de aankoop zijn ze minder tevreden. Bij Tinder werkt het precies zo, ontdekte sociaal psycholoog Tila Pronk. Na 50 profielen accepteren vrouwen bijna niemand meer. Gelukkig h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-08-2023

Agenten kunnen de toekomst voorspellen met behulp van hun zesde zintuig. Dat toonde socioloog Laura Keesman aan in haar studie naar belichaming van het politievak. De van kleinste bewegingen weten de agenten al waartoe het kan leiden. Schreeuwen? Dat kan escalatie betekenen. Omdraaien? Deze verdacht...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-08-2023

Dat eerste nachtje in een hotel, op de camping of in een vakantiehuisje is altijd onwennig. En dat hebben honden ook. De eerste nachten in het asiel zijn ze vaak onrustig. Maar wordt het ooit hun thuis? Hoogleraar dierengedrag Saskia Arndt doet onderzoek naar dierenwelzijn en in een recente studie b...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-08-2023

De sterrenwacht in Utrecht heeft een radiotelescoop die het geluid van de zon kan ontvangen. Wetenschapsredacteur Sterre ten Houte de Lange ging erop af. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-08-2023

Atomen kennen we. Maar blijkbaar is er ook nog donkere materie en donkere energie. De 'yin en yang' van het heelal. Henk Hoekstra maakt foto's die antwoord moeten geven op de vraag wat die donkere materie en donkere energie is. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-08-2023

Er is water gevonden in de binnenste schijf rond een nieuwe ster. Het kan dat zijn dat daar leven gaat ontstaan. Maar het is honderden lichtjaren verderop. Hoe doe je onderzoek naar systemen die lichtjaren van ons af staan. Daar kan je niet met een emmertje en een schepje naartoe. Hoe doen ze onderz...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-08-2023

Ruimtevaart kost klauwen met geld. Maar dat hoeft niet altijd. De Gusto-telescoop-missie kost met zo'n 40 miljoen maar een vijfde van gebruikelijke satelliet-missies die al snel 200-300 miljoen kosten. Met een ballon gemaakt van boterhamzakjes laten wetenschappers deze ballon vanaf het NASA-onderzoe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-08-2023

Is er leven op Pluto? Kun je dansen op de maan? Is er een plaats tussen de sterren waar je heen kan gaan? Als het aan sterrenkundige Floris van der Tak ligt is het antwoord: ja!  Zelfs binnen ons eigen zonnestelsel, op onze 'eigen planeten' verwacht Floris leven. En buiten ons zonnestelsel is de k...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-08-2023

Wie dacht dat zwarte gaten dingen waren waarin alles verdwijnt, die heeft het mis. Zwarte gaten trekken inderdaad alles aan in hun omgeving, maar als ze teveel materie eten, gaan ze scheten laten. Hoogleraar sterrenkunde aan de Universiteit Leiden en is senior scientist bij SRON Jelle Kaastra doet o...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-08-2023

Wie afgelopen weekend een wens deed bij de vallende sterren, keek éigenlijk naar ruimtepuin dat met een rotsnelheid in onze atmosfeer opbrandde. De meeste meteorieten zijn maar klein, niet groter dan een tennisbal. Maar in juli vloog er een meteoriet zo groot als een flatgebouw rakelings langs de a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-08-2023

Hoe kan een hagedis zijn staart volledig laten teruggroeien, zonder littekenweefsel? Deze vraag houdt wetenschappers al tijden bezig, zeker binnen de regeneratieve geneeskunde.   Onderzoekers in Californië denken nu weer een stapje verder te zijn in het beantwoorden van die vraag. Twee celtypen bl...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-08-2023

Er zijn verschillende theorieën over hoe zoogdieren zo succesvol zijn geworden als ze nu zijn. Een evolutie van de tong, onder andere, maar ook een ander dieet. En welk dieet precies, dat denken onderzoekers nu te kunnen bevestigen.  Veel gewervelde dieren, waaronder vissen en reptielen, hebben ee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-08-2023

Cellen kweken in het lab is arbeidsintensief en luistert enorm nauw. Kunnen we dat proces niet veel beter door een robot laten doen? Dat is waar onderzoeker Sam van Beuningen van het UMC Utrecht aan heeft gewerkt. We gingen langs in het nieuwe celkweeklab om van dichtbij te zien hoe ver hij hiermee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-08-2023

Kunnen we leren hoe we beschadigd kraakbeen in de mens beter kunnen repareren, door heel goed naar de structuur van botten en kraakbeen in andere zoogdieren te kijken? Onderzoeker Jos Malda van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht denkt van wel. We gingen bij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-08-2023

Historicus Raf de Bont van de Universiteit Maastricht is gefascineerd door de relatie tussen mens en dier. Hij onderzoekt onder andere hoe wilde dieren in de afgelopen 150 jaar door ons mensen zijn verplaatst en wat dat voor effect heeft gehad. Met al die bemoeienis van ons mensen is de grotere vraa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-08-2023

Als je denkt dat het stof in jouw huis erg is, think again. In de luchtzuiveringsinstallatie van het International Space Station vind je veel ergere dingen.  Gek eigenlijk dat het niet eerder is gedaan. Maar in een nieuw onderzoek van de Universiteit van Birmingham in samenwerking met NASA zijn sam...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-08-2023

Het ‘alfa-gal’-syndroom is een aandoening waarbij patiënten na het eten van zoogdierenvlees, zuivel en sommige medicijnen een uitgestelde allergische reactie krijgen als gevolg van tekenbeten. De teek die dit veroorzaakt komt vooral voor in de VS, maar verspreidt zich inmiddels verder, dankzij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-08-2023

Kunnen we ook achter het gedrag komen van dieren die allang uitgestorven zijn? Dat vraagt bioloog Jimmy de Rooij van Naturalis zich af. Hij bestudeerde voor zijn promotieonderzoek een massagraf van Triceratopsen. Binnen het onderzoek bekeken ze zowel het sediment om de botten, als de botten zelf. En...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-08-2023

We gingen langs in dierentuin ARTIS. Niet voor de olifanten, of de gorilla's, maar om meer te horen over beestjes die je met het blote oog niet eens kunt zien. Laborant Loek van Buuren vertelt dat niet alleen wij, maar ook de dieren in Artis niet zonder microben kunnen. Wist je bijvoorbeeld dat ze e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-08-2023

Methaan is een broeikasgas dat een grote bijdrage levert aan klimaatverandering. Het is verantwoordelijk voor meer dan een derde van de opwarming van de aarde.   Er wordt dan ook veel onderzoek gedaan naar hoe we methaan-hotspots zo goed en snel mogelijk kunnen detecteren. Het Nederlandse instrumen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-08-2023

Stemmen kunnen steeds realistischer worden nagemaakt met behulp van kunstmatige intelligentie. Horen we straks het onderscheid nog wel? Nee, zeggen onderzoekers. Sterker nog: dat kunnen we nu al niet zo goed.   Het is niet het eerste onderzoek waarin hiernaar gekeken is, maar wel het eerste waarin...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-08-2023

De zwezerik of thymus is een orgaan achter het borstbeen. In de kindertijd speelt het een belangrijke rol bij de ontwikkeling van ons afweersysteem. De zwezerik maakt namelijk afweercellen en cellen die onthouden hoe we bepaalde afweerstoffen maken tegen allerlei bacteriën en virussen.  Als iemand...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-08-2023

In Nederland doen we graag dingen met zand. Sterker nog: we moeten wel als laag landje. We baggeren, we spuiten stranden op... maar wat is het effect daarvan op de beestjes in de bodem?  Onderzoeker Tjitske Kooistra van het NIOZ zoekt dat uit voor één specifiek diertje: de platte slijkgaper. We...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-08-2023

Een analyse van 1170 jaar aan Noord-Europese boomringdata geeft onderzoekers nieuwe kennis over het klimaat in de middeleeuwen. Het was waarschijnlijk een stuk kouder dan gedacht en dat is niet bepaald goed nieuws.  Tel de groeiringen van een boom en je weet hoe oud hij is. Maar uit die ringen kun...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-08-2023

Het is belangrijk om het smeltgedrag van de gletsjers in Groenland zo goed mogelijk te begrijpen en voorspellen. Dat gedrag kan per locatie alleen net weer anders zijn en dan zul je er toch echt heen moeten om erachter te komen hoe het precies zit.  Dat is bijvoorbeeld het geval in één specifieke...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-08-2023

Steeds vaker ontdekken we bacteriën met handige trucjes die we in ons voordeel kunnen gebruiken. Voor één soort - die zich al bewezen heeft als belangrijke schoonmaakhulp - heeft een onderzoeker bijzondere plannen. De anammox-bacterie, die begin jaren negentig is ontdekt, vind je al in meerdere a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-08-2023

Sommige dieren, waaronder enkele vogelsoorten, hagedissen en krokodillen, kunnen het van nature: zonder bevruchting van een mannetje toch zwanger worden van een jong.  Andere dieren, zoals de mens, maar evengoed de meeste fruitvliegjes, lukt dat niet. Laten we daar eens even verandering in brengen,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-07-2023

Het is al lange tijd een groot mysterie: hoe kan het dat aan weerszijden van een denkbeeldige lijn die door Indonesië loopt, totaal verschillende diersoorten te vinden zijn? Onderzoeker Lydian Boschman van de Universiteit Utrecht heeft voor ons het antwoord. Meer lezen over het onderzoek kan hier:...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-07-2023

Soms lijken sterren net te twinkelen, maar wat je in zo'n geval eigenlijk ziet is een beïnvloeding van het sterlicht terwijl het door de atmosfeer naar de aarde reist. Toch hebben sterren ook een aangeboren manier van twinkelen, die in gang wordt gezet door golvende gaststromen die door de ster hee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-07-2023

Geluiden zoals lachen hebben een belangrijke functie in speelgedrag. Als kinderen speel-vechten dan houden ze deze signalen ook in de gaten bij elkaar om te bepalen of ze door kunnen gaan of niet.  Achter het produceren van die geluiden tijdens spel moet haast wel een georganiseerd hersenmechanisme...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-07-2023

Ons immuunsysteem speelt bij veel grote ziektes een essentiële rol. De cellen die in het geval van ziekte aan de slag gaan - onze immuuncellen - worden aangemaakt in ons beenmerg. Wat nou als we daar de grootouders en ouders van die cellen kunnen helpen om sterkere kinderen te maken?  Onderzoeker...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-07-2023

Schade aan ons kraakbeen herstelt niet vanzelf. Wat nou als we straks gewoon een nieuw stukje kunnen printen? Op maat gemaakt. Van onze eigen cellen. We gingen langs bij onderzoeker Jos Malda van het UMC Utrecht om hier meer over te horen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-07-2023

Hoeveel weegt je hand? Volgens Engelse onderzoekers denken mensen dat hun handen veel lichter zijn dan daadwerkelijk het geval is. Sterker nog: ze zitten er 50 procent naast.  Om dit onderzoek te kunnen doen, moest eerst worden gekeken: hoe meet je hoe zwaar iemand denkt dat een hand is? Ze losten...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-07-2023

Onderzoeker Marek van Oostrom van het Hubrecht Instituut in Utrecht laat in schaaltjes in het lab kleine ruggengraatjes groeien. Waarom? Om erachter te komen hoe wervels nou precies ontstaan, wat voor rol de timing daarbij speelt en waar het allemaal mis kan gaan. Zo hoopt hij eerst het proces beter...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-07-2023

Het is tijd voor een nieuwe generatie implantaten. Implantaten die het lichaam niet in de weg zitten, maar het helpen om zelf te herstellen. We gingen langs bij de TU Eindhoven, om van twee onderzoekers te horen hoe ver ze hiermee zijn.  In deze audio hoor je onderzoekers Dan Jing Wu van start-up V...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-07-2023

Methaan is een broeikasgas dat een grote bijdrage levert aan klimaatverandering. Het is verantwoordelijk voor meer dan een derde van de opwarming van de aarde. De hoeveelheid methaan in de atmosfeer neemt nog altijd rap toe, waarbij de grootste toenames tot nu werden gemeten in 2020 en 2021. En het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-07-2023

Onderzoekers willen weten of er een link te vinden is tussen de bacteriën die in onze darmen leven en ons temperament. Om het antwoord op die vraag te vinden gaan ze onder andere tijdens Lowlands poepsamples verzamelen. Festivalgangers krijgen toegang tot een ruim en schoon toilet, waar ze zo lang...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-07-2023

De tropische neontetra - een kleine vissoort van zo'n 3 centimeter met felle kleurtjes die oorspronkelijk uit Zuid-Amerika komt - houdt er keurige manieren op na. Komt een school van deze visjes een smalle doorgang tegen, dan proberen ze niet met z'n allen als eerste er doorheen te persen, nee, ze v...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-07-2023

Met iedere celdeling neemt het risico op kanker toe. Een langlevende soort zoals de olifant zou dus vaker kanker moeten krijgen dan een kortlevende soort zoals de muis. Maar in 1975 bleek al dat dit niet zo is en dat er maar weinig variatie is in kankerrisico tussen diersoorten.   Tussen schimmelso...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-07-2023

Sport en beweging: ons lichaam kan niet zonder. Maar niet iedereen heeft tijd en energie om doordeweeks aan de bak te gaan. Ben jij iemand die alleen in het weekend sport, dan hebben onderzoekers uit de VS goed nieuws: voor je gezondheid is dat helemaal prima.  Als je nou aan het trainen bent voor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-07-2023

De James Webb Telescoop heeft weer eens wat bijzonders gespot: complexe stofdeeltjes in het hele vroege universum. Vergelijkbare deeltjes zijn al wel eens gevonden op veel latere momenten, maar nog nooit zo ver terug.  De stofdeeltjes zijn ook nog eens net even anders dan wat eerder is gezien, wat...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-07-2023

Het is een bekend experiment met kinderen: je legt een snoepje neer, zegt dat ze daar niet aan mogen zitten en verlaat vervolgens de kamer.   Hoe een kind daarop reageert, en of het toch het snoepje pakt, kan behoorlijk wat zeggen over karakter en zelfs - menen onderzoekers - over latere schoolpres...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-07-2023

Een 125 miljoen jaar oud fossiel - gevonden in China - laat een zoogdier zien dat een hap neemt uit een dinosaurus. Het is absoluut een unieke vondst, maar hoeveel kunnen de onderzoekers echt zeggen over deze versteende interactie?  We bespreken het met paleontologen Melanie During van de universit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-07-2023

De vijfjaarsoverleving van alle kinderen met acute lymfatische leukemie is gestegen naar 94 procent, blijkt uit onderzoek van het Prinses Máxima Centrum in Nederland.  De vijfjaarsoverlevingskans voor kinderen met deze vorm van kanker - de meest voorkomende kinderkankersoort in Nederland - is sind...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-07-2023

Al 3000 jaar bezoeken generaties van groene zeeschildpadden dezelfde zeegrasvelden om te voeden. Het is kennis die kan helpen bij het beschermen van de soort.   Dat zeeschildpadden hun helen leven migreren tussen broedgebieden en voedselgebieden, dat wisten we al. Maar dat velen generaties na elkaa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-07-2023

Als we met iemand praten passen we ons op allerlei manieren aan. Onze gezichtsuitdrukking kan veranderen, onze houding en zelfs de grootte van onze pupillen.  Ook de timing en toonhoogte van ons stemgeluid passen we aan. Onderzoekers waren benieuwd hoe dieren dit doen. Specifieker: hoe zangvogels d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-07-2023

Het komt regelmatig voor dat de evolutie iets wijzigt aan de lichtgevoelige receptoren die een grote rol spelen bij het zicht van een dier. Meestal gaat het dan om een verlies van genen die verantwoordelijk zijn voor deze receptoren.   Zo kan een soort bijvoorbeeld sommige kleuren minder goed zien,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-07-2023

In 2019 belandde een fossiel niet groter dan een vinger op het bureau van een paleontoloog van de universiteit van Harvard. A jaren lag het exemplaar in een la van een museum. Gevonden in het westen van Utah, dachten ze destijds dat het om een in de zee levende ongewervelde zakpijp moest gaan. Een d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-07-2023

Kouder dan een kampvuur en kleiner dan Jupiter, is de bruine dwergster die astronomen hebben gespot. Het is niet de koudste ster ooit gevonden, maar wel de koudste die met behulp van radiogolven is gezien. En dat maakt het een bijzondere vondst.   Slechts 10 procent van alle bruine dwergsterren pro...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-07-2023

Onderzoekers waren benieuwd wat er in de hersenen gebeurt als we wegkijken van iets engs. Om daarachter te komen deden ze een experiment met fruitvliegjes.  Waarom doen we onze handen voor onze ogen bij die ene scène in een horrorfilm? Of kijken we weg als iemand anders iets engs doet? Deze reacti...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-07-2023

Bijna overal ter wereld kwam hij voor, de 3,6 miljoen jaar geleden uitgestorven reuzenhaai megalodon. Gigantisch veel weten we niet over de enorme haaiensoort, want onderzoekers hebben weinig bruikbare fossielen om mee te werken. Een paar tanden, wat wervels. Veel is het niet.   Toch zijn er zeker...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-07-2023

Nemen we stilte waar op dezelfde manier als we geluid waarnemen? Of is het slechts het ontbreken van iets wat we kunnen waarnemen? Op die vraag denken onderzoekers het antwoord te hebben. Ze deden een serie experimenten met daarin geluidsillusies. Deelnemers kregen twee voorbeelden te horen van een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-07-2023

Een consortium van Nederlandse onderzoekers heeft een flinke subsidie gekregen voor het verder ontwikkelen van een zacht implanteerbaar robothart voor mensen met ernstig hartfalen.  Voor sommige hartpatiënten is een harttransplantatie nog de enige optie, maar er zijn maar heel weinig beschikbare d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-07-2023

Onderzoekers zeggen te hebben ontdekt dat beweging van de tektonische platen van de aarde indirect de biodiversiteit beïnvloedt.   In cycli van 36 miljoen jaar zou het schuiven van de platen zorgen voor veranderingen in de zeespiegel, wat al zeker 250 miljoen jaar zorgt voor golven van biodiversit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-07-2023

Een nieuwe manier om te bepalen wat iemand echt heeft gegeten, kan helpen om klinische studies, voedingsonderzoek en historisch onderzoek te verbeteren, zeggen Amerikaanse onderzoekers.  Ze vonden een genetische marker voor chloroplasten die voorkomen in plantencellenen verantwoordelijk zijn voor h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-07-2023

Helemaal nieuw is het idee niet, maar altijd fijn als het weer even onderschreven wordt: nieuwe dingen leren op latere leeftijd is goed voor je.  In het geval van dit onderzoek: goed voor je cognitie. Gemiddeld gaat onder andere de snelheid waarmee we cognitieve taken uitvoeren vanaf een jaar of 30...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-07-2023

Deze week werd wereldwijd gemiddeld de warmste dag ooit gemeten. Ook was juni wereldwijd de warmste juni ooit. Records die naar verwachting keer op keer gebroken gaan worden.   Maar wanneer is het ergens te warm voor ons mensen? Volgens een onderzoeker uit Engeland ligt de bovengrens tussen de 40 e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-07-2023

Onderzoekers uit Florida zijn erachter gekomen dat de geur van een hand genoeg is om accuraat iemands biologische sekse te bepalen.   Het idee is dat dit handig kan zijn voor forensisch onderzoek, in gevallen waarin indicatoren als DNA en vingerafdrukken niet voldoende of helemaal niet aanwezig zij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-07-2023

Vreemdgaan, te lange periodes zonder elkaar: het zijn enkele van de oorzaken voor het beëindigen van een monogame relatie. En dat blijkt evengoed voor vogels te gelden als voor mensen.   Naar schatting heeft meer dan 90 procent van de vogelsoorten een vaste partner. Sommigen voor een leven lang, a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-07-2023

Onderzoekers hebben het verste actieve superzware zwarte gat tot nu toe gespot met behulp van de James Webb Space Telescope. Maar heel zwaar is hij niet.  Wie goed op heeft gelet, heeft eerder al berichten hierover voorbij zien komen. Maar nu is het samen met enkele andere ontdekkingen officieel ge...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-07-2023

Onderzoekers van het LUMC en het Centre for Human Drug Research hebben de werking onderzocht van een nieuw medicijn tegen de meest voorkomende en gevaarlijkste vorm van malaria.   Uit de studie met vrijwilligers blijkt dat het gebruik van het experimentele geneesmiddel volledige bescherming biedt t...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-07-2023

Het afvalwater dat op dit moment wordt geloosd in onze natuur bevat nog teveel schadelijke stoffen. Daarvoor denken onderzoekers nu een mooie oplossing te hebben: kleine plantjes toevoegen aan het waterzuiveringsproces. Voordat ze zeker konden weten dat dit werkte moest er eerst wel een heleboel ond...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-07-2023

Kan een implantaat vlak onder de huid ernstige migraine verlichten? Een Nederlandse start up denkt van wel. Ze plaatsten recent hun eerste implantaat bij een patiënt en zijn blij met het resultaat. Natuurlijk is er nog veel vervolgonderzoek nodig met grotere groepen patiënten om iets te kunnen zeg...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-07-2023

ESA en Eumetsat hebben vandaag de eerste beelden vrijgegeven van de Lightning Imager aan boord van de eerste Meteosat Third Generation satelliet, die in 2022 werd gelanceerd.  Het instrument kan continu snelle lichtflitsen detecteren in de atmosfeer van de aarde, zowel overdag als 's nachts, vanaf...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-07-2023

Klinkt misschien een beetje gek, of zelfs onmogelijk, maar onderzoekers hebben een blokje rubber ontwikkeld dat tot tien kan tellen. Het doel is om materiaal te maken dat taken van computers kan uitvoeren, zonder daarbij stroom of een batterij nodig te hebben. Materiaal dat kan tellen was een logisc...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-07-2023

Het bestaan van de door Einstein voorspelde zwaartekrachtgolven is sinds 2015 bewezen.  Zwaartekrachtgolven zijn verstoringen in de tijd-ruimte, veroorzaakt door elkaar opslokkende zwarte gaten. Sindsdien gaat het snel, deze week maakte een samenwerkingsverband van  onderzoekers over de hele werel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-07-2023

Mensen maken rare geluiden tegen baby's. Hoog en kirrend: 'koetsjie koetsjie!' Naar nu blijkt doen dolfijnen precies hetzelfde! Dolfijnenjongen blijven wel zes jaar bij hun moeder, de kinderachtige taal zorgt waarschijnlijk voor een sterke band tussen moeder en kind. See omnystudio.com/listener for...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-06-2023

Er zijn twee middelen op de markt tegen obesitas, maar die zijn erg duur en moeten wekelijks worden ingespoten. Binnenkort worden er twee nieuwe middelen toegelaten, in pilvorm en voor een veel lagere prijs. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-06-2023

Vogels kunnen het, sommige beatboxende rappers kunnen het en Oerang Oetangs kunnen het: twee geluiden tegelijk maken.  Onderzoekers van de universiteit van Warwick maakten bijna 4000 uur opnames van de grote mensapen. De meervoudige geluiden worden door de dieren gebruikt als waarschuwing maar ook...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-06-2023

Wetenschappers hebben sterke aanwijzingen gevonden dat kannibalisme onder mensen zeker anderhalf miljoen jaar geleden al voorkwam. Op een fossiel scheenbeen, gevonden in Kenia, zijn duidelijke snijsporen aangetroffen. Gemaakt met stenen werktuigen. Paleontoloog bij Naturalis Rob van den Berg geeft t...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-06-2023

Twee wetenschappers, een filosoof en een neurowetenschapper, maakten 25 jaar geleden een wedje. De neurowetenschapper dacht dat de werking van ons bewustzijn in de hersenen vandaag de dag goed uit te leggen zou zijn. Waar zit het, hoe werkt het technisch. Hij verloor. De filosoof had ingezet op nog...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-06-2023

Aan de rand van onze melkweg hebben wetenschappers met behulp van radiotelescopen het element fosfor aangetoond. Dat is bijzonder want fosfor is een van de zes bouwstenen voor leven. Onze ideeën over het bewoonbare deel van de melkweg moeten daarom op de schop. See omnystudio.com/listener for priv...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-06-2023

De kans om borstkanker te overleven is fors toegenomen, de afgelopen decennia. Een groot Brits onderzoek, gepubliceerd in Nature stelt: 'Huge leap in breast-cancer survival rate'.  Wetenschap Vandaag sprak met de voorzitter van het Nationaal Borstkanker Overleg, oncoloog en borstkankerchirurg Marie...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-06-2023

Monarchvlinders wegen niet meer dan een paperclip, maar leggen gigantische afstanden af als ze in de herfst migreren naar hun overwinterplek. Soms wel 4000 kilometer.   Nou is het voor alle vliegende migrerende dieren belangrijk om zo efficiënt mogelijk te vliegen. Maar dat is helemaal noodzakelij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-06-2023

Een internationaal team van sterrenkundigen heeft voor het eerst een lange gammaflits waargenomen bij het centrum van een oud sterrenstelsel. En dat is behoorlijk bijzonder.  Meestal ontstaat zo'n gammaflits, de sterkste en helderste explosie van het universum, bij instortende zware sterren. Of wan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-06-2023

Bladsnijdersmieren, je verwacht het niet, snijden graag kleine stukjes van bladeren af, om ze vervolgens naar hun nest te tillen waar het als voedsel dient voor schimmels die ze daar laten groeien. Die stukjes blad zijn soms wel zes keer zo zwaar als de mier zelf. Maar hoe weet een mier hoe groot he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-06-2023

Een internationaal onderzoeksteam heeft ontdekt dat het slapende superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg zo’n 200 jaar geleden eventjes van zich heeft laten horen.  Een jaar lang slokte het toen nabije objecten op, wat zorgde voor veel intensere röntgenstraling dan nu. Het zou ook ve...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-06-2023

Welk nummer gaat het goed doen onder het grote publiek? Een vraag waarop muziekproducers, radiostations en een hele hoop andere mensen heel graag vooraf het antwoord zouden weten.  Om te voorspellen of iets een hit wordt of niet, hetzelfde geldt voor films of series, wordt vaak gebruik gemaakt van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-06-2023

Hoe kun je meten of een kinderkankerbehandeling mensen niet alleen in leven houdt, maar of er daarna ook sprake van kwaliteit van leven is? Daar hebben onderzoekers van het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie zich de afgelopen jaren op gericht. Ze ontwikkelden per type kinderkanker een soor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-06-2023

Ben je zo iemand die altijd koffie haalt voor collega's? Hartstikke lief, maar meteen mee stoppen, volgens nieuw onderzoek. Het heeft alles te maken met ons zitgedrag. Ondanks dat we al een tijdje weten dat veel zitten niet bepaald goed voor ons is, werken strategieën om het tegen te gaan op de lan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-06-2023

Twee biljoen ton aan water zouden wij mensen tussen 1993 en 2010 alleen al hebben opgepompt uit ondergrondse waterbronnen. Volgens onderzoekers is één van de gevolgen hiervan dat de geografische Noordpool met meer dan 4 centimeter per jaar is opgeschoven.   De kanteling van de as waar omheen een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-06-2023

Begin juli is het zover: dan gaat de Europese telescoop Euclid de ruimte in om onder andere de vorm en verdeling van twee miljard sterrenstelsels in kaart brengen. Ook zal van 35 miljoen verre sterrenstelsels de precieze afstand worden bepaald.  De missie is bedoeld om duidelijkheid te krijgen over...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-06-2023

Uit nieuw onderzoek blijkt dat een van kleur veranderende pissebed die in het water leeft nogal in de war raakt van onze kunstverlichting aan de kust.   Het diertje van zo'n 2,5 centimeter leeft graag ter hoogte van de vloedlijn, zoekt in het donker naar eten en kan daarbij van kleur veranderen om...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-06-2023

Toen het stropen van neushoorns op zijn ergst was, kozen sommige natuurbeheerders in Afrika voor een laatste redmiddel om de dieren te beschermen: zelf hun hoorns afzagen. Dit doet een neushoorn geen pijn, al moet het dier wel eerst verdoofd worden natuurlijk, wat ook weer risico's kent. Het idee is...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-06-2023

Dat de samenstelling van ons darmmicrobioom belangrijk is, dat weten we inmiddels. Maar hoe zit het met het microbioom van de vagina?   Onderzoeker Sarah Lebeer van de Universiteit Antwerpen kijkt hier in haar werk uitgebreid naar. Zij en haar team krijgen daarvoor binnen het Isala-project - het gr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-06-2023

Groot nieuws op een Amerikaans congres: het zou namelijk voor het eerst gelukt zijn om een synthetisch menselijk embryo te maken van stamcellen. Het gaat nu nog om een model, dat vooral voor onderzoek bedoeld is. We bespreken het nieuws met klinisch embryoloog in het Amsterdam UMC Sebastiaan Mastenb...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-06-2023

Onderzoekers uit de VS zeggen te hebben ontdekt hoe het kan dat vliegen die dode soortgenoten zien sneller ouder worden. Het zit hem in een specifieke reactie van de hersenen.   Bij veroudering speelt natuurlijk van alles mee. Waaronder genen en leefomstandigheden. Hoewel we weten dat wat we meemak...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-06-2023

Diëten waarin veel rood vlees en gefrituurd eten voorkomt worden al lange tijd gelinkt aan ziektes als kanker. In een nieuw onderzoek hebben ze uitgezocht of het effect mogelijk iets te maken heeft met DNA-schade die tijdens het bereidingsproces ontstaat in het eten zelf. Lees hier meer over het St...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-06-2023

Wat kwam eerst: de kip of het ei? Onderzoekers die hebben gekeken naar hoe de allereerste reptielen en vogels hun jongen ter wereld brachten, denken het nu echt te weten. Al waren ze niet echt uit op het winnen van deze discussie.  Uit het onderzoek, zou blijken dat de eerste reptielen, vogels en...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-06-2023

Een maagdelijke geboorte, wordt het ook wel genoemd: wanneer een dier wordt geboren zonder dat de moeder bevrucht is door een mannetje. Dat komt onder andere voor bij sommige vogels, maar nu is het voor het eerst ook bij een krokodil gezien.   Het ei waarin het babykrokodilletje zat komt van een 18...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-06-2023

Naar schatting gaat het om zo'n 2000 kinderen per jaar die overlijden of ernstig letsel oplopen door het doorslikken van een knoopcelbatterij. Je vindt deze kleine batterijtjes onder andere in autosleutels of speelgoed. Onderzoekers uit Delft en Groningen hebben hard gewerkt aan een kindvriendelijke...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-06-2023

Kan ChatGPT ook een robot ontwerpen? Vroegen ze zich bij de TU Delft af. Komt het model dan ook met iets nuttigs? En tegen welke problemen en risico's lopen we aan als we de aanwijzingen opvolgen?  De onderzoekers wilden niet zomaar een robot ontwerpen, maar eentje waar we ook echt wat aan hebben....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-06-2023

Onze hersengebieden zijn met elkaar verbonden via miljarden hele dunne zenuwvezels. Maar die verbindingen in kaart brengen is heel moeilijk. Ze zitten soms dicht op elkaar gepakt en kunnen in elkaar verstrikt zitten.  Toch is het onderzoekers in Delft nu samen met collega's in Duitsland en de VS we...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-06-2023

Nanodeeltjes ontwikkeld door bio-ingenieurs van de Technische Universiteit Eindhoven en immunologen van het Radboudumc gaan een overreactie van het immuunsysteem eerst tegen, om het immuunsysteem vervolgens een boost te geven.    Sepsis is een levensbedreigende conditie, waar alleen in Nederland a...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-06-2023

Kan kunstmatige intelligentie inschatten wanneer we ons goed voelen? En kunnen we dat gebruiken om gezonder te leven? Aan die vragen wordt aan de TU Eindhoven gewerkt door Pieter van Gorp en zijn team.  Vorig jaar september deed hij tijdens het Betweter festival een experiment om te kijken of ze me...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-06-2023

Kunnen we in de ruimte, op plekken waar zonlicht altijd kan komen, zonne-energie opwekken? Met dat idee werd in januari een eerste test-satelliet van de technische universiteit Caltech gelanceerd en ze hebben goed nieuws: het is ze gelukt.  De satelliet moest op zo'n 500 kilometer boven de aarde zo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-06-2023

Naar de behoeftes van planten luisteren met slimme sensoren, of een bioptnaald geïnspireerd door de angel van een wesp: het zijn twee voorbeelden van projecten die uit het samenwerkingsverband van de vier technische universiteiten van Nederland zijn gekomen.  We horen van Berend de Klerk hoe het e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-06-2023

Kan het zo zijn dat niet wij moderne mensen, maar een andere mensachtige met veel kleinere hersenen de eerste ter wereld was die aan begrafenissen, het maken van werktuigen en kunst deed? Daarover wordt - naar aanleiding van nieuw onderzoek - nu druk gediscussieerd onder archeologen. We bespreken he...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-06-2023

Engelse en Canadese onderzoekers hebben DNA-bewijs gevonden van meer dan 180 dier- en plantensoorten in de filters van twee systemen die bedoeld zijn om de luchtkwaliteit te monitoren.  Al die tijd zat het er gewoon al: eDNA-data van vogels, bijen, teken, bomen, schimmels, insecten, planten en zoog...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-06-2023

Vandaag ontmoeten chef-koks en wetenschappers elkaar op Texel om het te hebben over vis. Met als doel: betere keuzes maken in welke vis er wanneer op ons bord terechtkomt.  In deze audio hoor je onderzoeker Kees Camphuysen van het NIOZ. Meer over World Ocean Day in Nederland vind je hier: NIOZ cele...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-06-2023

Om eten en hun nestgenoten te vinden moeten woestijnmieren gigantische afstanden tot wel 2 kilometer afleggen door barre omstandigheden. En als het ze dan lukt om in die uitgestrekte brandende zandmassa iets van eten te vinden, dan staan ze voor een nog veel grotere uitdaging: het terugvinden va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-06-2023

In hoeverre heeft licht invloed op de ontwikkeling van het brein van te vroeg geboren baby's? Met die vraag gaan ze in het UMC Utrecht aan de slag.   Te vroeg geboren baby’s zijn enorm kwetsbaar. Ze lopen onder andere het risico een ontwikkelingsachterstand op te lopen. Elk voordeel dat artsen ze...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-06-2023

Voor het eerst hebben onderzoekers laten zien hoe een extreem koude leefomgeving kan zorgen voor het ontstaan van socialer gedrag.  Voor het onderzoek werden langoer-apen en neusapen bestudeerd. Deze soorten vind je in uiteenlopende leefgebieden. Van tropische regenwouden tot met sneeuw bedekte ber...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-06-2023

Zo'n 400 miljoen jaar geleden verplaatsen de eerste dieren zich van het water naar het land. Er was genoeg te eten voor ze, alleen was er één probleem: zonder tong en zonder water ging slikken nogal moeilijk.  Inmiddels kan de tong gigantisch veel en komt hij in vele vormen voor. Een giraf kan z'...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-05-2023

Astronomen van de Universiteit van Florida denken - op basis van de nieuwste gegevens van twee ruimtetelescopen – dat een derde van de meest voorkomende planeten in ons Melkwegstelsel weleens leven zou kunnen bevatten.   Ons eigen zon is behoorlijk uniek in het Melkwegstelsel. De meest voorkomend...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-05-2023

Een maagverkleining leidt volgens nieuw onderzoek niet alleen tot gewichtsverlies, maar de ingreep heeft ook een positief effect op de prestaties van de hersenen. Een half jaar na de operatie scoorde 45 procent van de 146 deelnemers meer dan 20 procent beter op cognitieve testen. En die verbetering...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-05-2023

Zo’n 1,5 miljoen Nederlanders hebben last van artrose. Nu zou uit onderzoek blijken dat een eeuwenoud plantenextract dat gebruikt wordt tegen jicht mogelijk ook effectief is tegen artrose. In deze audio hoor je Michelle Heijman, onderzoeker bij de Sint Maartenskliniek. Lees hier meer over het onde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-05-2023

Als je erover nadenkt zijn zoogdieren best een beetje vreemd. Lang geleden ruilden we beschermende platen en schubben in voor een pluizig laagje haar. Of in ons geval: hier en daar een plukje.   De enige uitzondering: het gordeldier. Tenminste, dat dachten we. Uit een nieuw onderzoek blijkt dat er...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-05-2023

Wie twintig jaar geleden gedoken of gesnorkeld heeft op plekken als het Great Barrier Reef en dat nu weer zou doen zou meteen de enorme verschillen zien. Het gaat slecht met koraalriffen wereldwijd. Ze verbleken, veel soorten kunnen moeilijk omgaan met de huidige opwarming en verzuring van de oceane...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-05-2023

De James Webb ruimtetelescoop heeft tijdens het bestuderen van Enceladus - één van de meer dan 80 manen van Saturnus - een enorme wolk van waterdamp gespot.  De pluim is de grootste die daar ooit gezien is en bevat mogelijk de chemische ingrediënten die nodig zijn voor leven. De pluimen van wate...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-05-2023

Of het nou komt door politieke voorkeur, het wel of niet vertrouwen hebben in de wetenschap, of iets als religieuze- of sociale overtuigingen: we lijken steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar te staan.   Een team van Britse psychologen heeft nu gekeken wat bepaalt of iemand zich in kan leven en ka...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-05-2023

Wil je zo lang mogelijk een goed geheugen houden, dan moet je vooral blijven rennen als je ouder wordt, zou blijken uit een nieuw onderzoek waarin muizen wel of geen loopradje in hun kooi hadden.  Er was eerder al gezien dat muizen die veel bewegen - ten opzichte van muizen die minder of niet beweg...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-05-2023

Je zou denken dat de moderne mens - vergeleken met onze verre voorouders - een stuk beter is in gezond blijven. Toch wordt er de laatste tijd juist naar Neanderthalers gekeken als het gaat om onze toekomstige gezondheid.  Zoals in een onderzoek van eerder deze maand, waarin Harvard-wetenschappers n...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-05-2023

In 2019 ontdekte een team van Engelse onderzoekers dat een zeldzame mutatie in het FAAH-OUT gen er - samen met een minder zeldzame mutatie in het FAAH-gen - bij een vrouw in Schotland voor zorgt dat ze vrijwel nooit pijn ervaart, zelfs niet bij operaties. Ook voelt ze vrijwel geen angst.   In een n...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-05-2023

Een flinke Europese subsidie is toegekend aan het maken van piepkleine chemische gereedschappen waarmee hele kleine veranderingen op de eiwitten in onze cellen gemeten kunnen worden. En dat priegelige klusje gebeurt in een Nederlands lab.  In deze audio hoor je chemicus Gerbrand van der Heden van N...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-05-2023

Het lab zelf noemt het een giant leap forward in het draadloos monitoren van diepliggend weefsel. De onderzoekers ontwierpen namelijk een draadloos echo-apparaatje dat als patch gedragen kan worden en dat meet terwijl iemand gewoon vrijuit beweegt.  Het materiaal van de draagbare sensor, ongeveer z...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-05-2023

In twee jaar tijd hebben wetenschappers in Zuidoost-Azië 380 nieuwe dier- en plantensoorten ontdekt. Dat staat vandaag in een rapport van het WWF. Het gaat specifiek om nieuwe soorten in het stroomgebied van de Mekong, waarmee het totaal aantal nieuwe vaatplanten, vissen, amfibieën, reptielen, vog...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-05-2023

In de afgelopen vier jaar is het aantal mensen dat vegan is gaan eten - in Europa alleen al - verdubbeld. Omdat het dieet van een moeder van grote invloed is op de melk die zij produceert na een bevalling, waren er ongeruste geluiden over het effect van zo'n vegan dieet op de kwaliteit van de moeder...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-05-2023

Hechtingen worden over het algemeen gebruikt om herstellend weefsel op de goede plek te houden tot de beschadiging hersteld is. MIT-onderzoekers hebben nu hechtdraad ontwikkeld dat nog veel meer kan dan alleen dat.  De inspiratie hiervoor komt uit de tijd van de Romeinen, toen hechtdraad van dieren...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-05-2023

Elk jaar gaan honderden mensen dood door het eten van giftige paddenstoelen. In 90 procent van die gevallen is het de groene knolamaniet die ze fataal wordt. Het is één van de giftigste paddenstoelen ter wereld. Niet zo gek dat hij bijnamen heeft gekregen als King Killer en Death Cap. Eeuwen geled...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-05-2023

Probeer je in totaal 2,5 uur per week matig intensief in te spannen, zegt de Nederlandse beweegrichtlijn. En doe twee keer per week aan krachttraining. Bewegen is belangrijk voor onze gezondheid, zowel mentaal als fysiek, dat heeft onderzoek allang laten zien. Nu lijkt er ook bewijs te zijn gevonden...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-05-2023

Als iemand een ernstige infectie heeft is het natuurlijk belangrijk om snel te achterhalen wat de oorzaak is. Maar met reguliere testen wordt die oorzaak lang niet altijd gevonden. En daar hebben onderzoekers van het LUMC nu iets op bedacht. Ze hebben een methode ontwikkeld waarmee naar het complet...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-05-2023

Het lukt steeds beter om data op te slaan in synthetische DNA en het dan ook weer uit te lezen, maar hoe werkt het en waarom moeten we dit willen? Onderzoeker Tom de Greef van de TU Eindhoven werkt met zijn team op het moment vooral aan het uitleesgedeelte van de techniek. Hij vertelt over de laatst...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-05-2023

Net als vissen zijn haaien koudbloedig: hun lichaamstemperatuur is grotendeels afhankelijk van de temperatuur van hun omgeving. Best een uitdaging als je een groot roofdier bent dat regelmatig moet afdalen naar koude dieptes op zoek naar prooi.  De walvishaai behoudt warmte door heel groot te zijn,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-05-2023

Hoe en hoe vaak je als ouder of verzorger tegen een baby kletst heeft impact op taalontwikkeling laten verschillende onderzoeken zien. Nu blijkt zelfs dat dit geklets invloed heeft op de hersenstructuur van een baby. Lees hier meer over het nieuwe onderzoek: Talking to babies may help shape brain s...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-05-2023

Eén op de zes mensen krijgt te maken met onvruchtbaarheid. Naar schatting zorgde dat in 2010 voor zeker 48 miljoen stellen die zonder hulp geen kinderen konden krijgen.   Als wordt gekeken naar onvruchtbaarheid in mannen is in een groot deel van de gevallen niet bekend wat de oorzaak is. Wel sugge...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-05-2023

Hoe we reageren op aanraking is - niet onverwachts - enorm afhankelijk van context. Wie raakt je aan, is de aanraking prettig en zit je er op dat moment op te wachten?   Nu hebben onderzoekers uit Zweden gekeken wat er met het hormoon oxytocine, ook wel het knuffelhormoon, gebeurt als de context va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-05-2023

Tien keer feller dan een supernova en drie keer feller dan een ster die in een superzwaar zwart gat valt is de gigantische explosie die door astronomen is waargenomen in 2020 en die ze nu bekend hebben gemaakt.   De meeste supernova's (dat is wanneer een ster explodeert) zijn niet heel lang, meesta...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-05-2023

Meren en sloten zijn belangrijke bronnen van methaanuitstoot. Kunnen we daar ook iets aan doen? Een promovendus van de Radboud Universiteit baggerde tussen de beestjes naar een oplossing. Onderzoeker Tom Nijman verdedigt op 26 mei zijn proefschrift: De methaan cyclus in ondiepe meren. Mocht je erbi...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-05-2023

Mitochondriën bevinden zich in bijna elke cel van ons lichaam. Het zijn de energiefabriekjes van onze cellen. De chemische processen die nodig zijn voor het maken van die energie kunnen ook verstoord raken. Dan is er sprake van een mitochondriële stoornis.  Deze ziektes kunnen ongeneeslijk zijn e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-05-2023

Bijna 20 jaar lang hadden twee broers geen idee wat de oorzaak was van hun ziekte. Maar nu is het een Nederlandse arts en zijn team gelukt om dit medische raadsel op te lossen. Hoe ze dat deden? Met behulp van stamcellen en zebravissen.  In deze audio hoor je Stefan Barakat, klinisch geneticus in h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-05-2023

Voor de energietransitie hebben we een heleboel nieuwe materialen nodig. Materialen die bijvoorbeeld nodig zijn voor zonnecellen en die uit hele dunne laagjes bestaan.  Om die laagjes, die duizend keer dunner zijn dan een menselijke haar, preciezer en sneller te kunnen maken, wordt er gewerkt aan e...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-05-2023

Een flink deel van ons genoom bestaat uit regulerende onderdelen. Dat wil zeggen: elementen die aansturen welke genen in een cel wanneer -aan en uitgaan en in welke mate.   Een voorbeeld van zo'n regulerend onderdeel is een promotor: een stukje DNA dat voor het gen zit en dat het uitlezen van dat g...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-05-2023

Start-up Rift werkt aan het verbranden van ijzerpoeder als duurzame energiebron en ze hebben goed nieuws: een eerste test om 500 huishoudens te verwarmen met de techniek is succesvol afgerond.  De techniek is volgens het team zo interessant omdat het CO2-neutraal kan en met veel lagere stikstofuits...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-05-2023

Paddenstoelen kunnen zichzelf koeler houden dan hun omgeving. Maar hoe reguleer je als schimmel je lichaamstemperatuur?   Met behulp van infrarood metingen konden onderzoekers zowel in het wild als in het lab de temperatuur van paddenstoelen, maar ook gist en gistachtigen bestuderen.   Ze zagen da...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-05-2023

Zit je in de zomer lekker nog even buiten en brandt er ergens een lamp of kaars dan duurt het vaak niet lang of er beginnen insecten op af te komen. Maar waarom die insecten dit doen, vaak in vrij hysterische vluchtpatronen, dat is al 2000 jaar een raadsel. Nu denken onderzoekers dat raadsel te hebb...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-05-2023

Om te kunnen overleven is het vinden van innovatieve oplossingen voor problemen voor zowel mens als dier van groot belang. Maar wat maakt het ene dier nou innovatiever dan het ander?   Daar probeerden onderzoekers van de universiteit van Barcelona het antwoord op te vinden binnen een subgroep van d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-05-2023

Onderzoeker Pasha van Bijlert zocht niet al te lang geleden nog uit wat de wandelsnelheid van T Rex moet zijn geweest. Inmiddels is hij terechtgekomen bij een ander dier: de emoe. Het voordeel van een bewegingsmodel maken voor een levend dier, is natuurlijk dat je achteraf kunt nagaan of het klopt....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-05-2023

Astronomen hebben met gebruik van de James Webb telescoop de rotsige exoplaneet GJ486b bestudeerd. De planeet, die zo'n 30 procent groter is dan de aarde, staat te dicht bij zijn ster om bewoonbaar te zijn. Met oppervlakte temperaturen van rond de 430 graden is het er net iets te warm voor ons.   E...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-05-2023

Met een nieuwe methode lukt het onderzoekers beter en makkelijker om iemands biologische klok te bepalen. En dat kan ons helpen gezonder te leven. Sporten, eten en medicijngebruik zouden we veel meer moeten aanpassen aan onze individuele klokjes, is het idee. Iets als melatonine geeft een goed idee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-05-2023

Morgen vindt in Middelburg het jaarlijkse NWO wetenschapsfestival Expeditie Next plaats voor het hele gezin. We krijgen alvast een voorproefje in de vorm van een heuse dino-quiz.  Onderzoeker Pasha van Bijlert van de Universiteit Utrecht en Naturalis heeft een paar mooie stellingen voor ons. Feit o...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-05-2023

Een nieuw AI-systeem kan de hersenactiviteit van iemand die luistert naar een verhaal, of iemand die zich een verhaal voorstelt, omzetten in een constante stroom van tekst. Anders dan bij veel andere systemen die hiervoor worden ontwikkeld, zijn geen implantaten nodig.  Hoe het nieuwe systeem werk...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-05-2023

Een Afrikaanse vissoort maakt als enige gewervelde diersoort spermacellen zonder staart. Onderzoekers zoeken momenteel uit wat ze hier evolutionair gezien aan hebben en welke genen erbij betrokken zijn. Onder ander omdat er een interessante link zou zijn met slecht functionerende trilhaartjes in de...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-04-2023

Eén op de zeven adolescenten ontwikkelt, volgens cijfers van de WHO, mentale gezondheidsproblemen. Daaronder vallen bijvoorbeeld depressie, angststoornissen en ADHD. Onderzoekers hebben nu een proces ontdekt in de hersenen dat mogelijk verklaart wat er rond deze leeftijd gebeurt als deze gezondheid...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-04-2023

Een nieuwe studie geeft een bijzonder kijkje in de samenstelling van de vloeibare kern van Mars. Het helpt onderzoekers beter te begrijpen hoe de planeet is ontstaan en gevormd.   In het onderzoek is door een groot internationaal team van wetenschappers voor het eerst vastgelegd hoe geluidsgolven d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-04-2023

Als we het hebben over ons leeftijd, dan gaat het meestal om onze leeftijd in het aantal gevierde verjaardagen. Maar leefstijl en gezondheid kunnen ervoor zorgen dat een jong iemand een biologisch gezien ouder lichaam heeft en andersom.   Deze biologische leeftijd wordt bepaald door naar markers in...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-04-2023

Het is een vreselijke ziekte: leukemie, of ook wel bloedkanker. Eentje die in verschillende vormen voorkomt, waardoor ook de overlevingskansen sterk verschillen. Sommige vormen zijn zeldzaam, zoals acute lymfatische leukemie. De diagnose voor deze vorm van de ziekte wordt in Nederland jaarlijks bij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-04-2023

Na nieuws van eerder deze maand dat het oppervlaktewater warmer is dan ooit, laat onderzoek nu ook zien dat 89 procent van de warmte die wordt vastgehouden in ons klimaatsysteem in de oceaan zit.  Met NIOZ-onderzoeker Femke de Jong bespreken we wat dit voor consequenties heeft en wat de link is met...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-04-2023

Asociale mannetjes chimpansees eindigen hoger op de sociale ladder en krijgen meer nageslacht. Maar als deze persoonlijkheidstrek voor zoveel succes zorgt, waarom zijn alle mannetjes apen dan niet zo?  Uit onderzoek naar een groep chimpansees in het Gombe National Park in Tanzania blijkt dat er fli...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-04-2023

Wetenschappers denken het mechanisme achter het grijs worden van haren te hebben ontdekt. De kennis zou volgens hun de basis kunnen zijn voor een behandeling die het proces terugdraait.  Niet iedereen krijgt grijze haren van het krijgen van grijze haren. Daarbij speelt ook cultuur en tijdsgeest een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-04-2023

MRI-afbeeldingen van de hersenen zijn dankzij een internationaal team onderzoekers en een combinatie van technieken nu 64 miljoen keer scherper dan voorheen. Dit hebben ze aangetoond door het scherpste beeld ooit vast te leggen van een volledig muizenbrein. Chantal Tax, onderzoeker in het UMC Utrech...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-04-2023

Tandwalvissen, zoals dolfijnen, orka's en potvissen, gebruiken geluid voor zowel communicatie als het vangen van eten. Ze kunnen wel 2000 meter diep duiken en eten meer vis dan alle vissers ter wereld bij elkaar vangen.   Als ze op jacht zijn naar eten in diepe donkere wateren, gebruiken ze korte,...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-04-2023

Ribkwallen zijn wonderlijke doorzichtige zeedieren die al 600 miljoen jaar in onze oceanen rondzwemmen. Hun acht lange dunne kamachtige ribben kunnen oplichten in prachtige kleuren. Wat ze ook hebben? Een bizar zenuwstelsel, dat nu voor het eerst goed in beeld is gebracht.   Ons eigen zenuwstelsel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-04-2023

Al tien jaar houdt hoogleraar natuurkunde en Nikhef-onderzoeker Auke Pieter Colijn zich bezig met de zoektocht naar donkere materie. Maar hoe onderzoek je zoiets? En hebben ze nou al een keer iets gevonden?  Vrijdag 21 april vindt de oratie van Colijn plaats bij de Universiteit van Amsterdam. Die i...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-04-2023

Dit weekend vindt in Utrecht de Dag van de Filosofie plaats. We krijgen alvast een voorproefje van filosoof Roos Slegers van de universiteit van Tilburg. Ze neemt ons mee in een wereld vol verlangen en verliefdheid. We duiken in de verhalen van schrijvers Proust en Stendhal, die beiden nogal cynisch...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-04-2023

Wat gebeurt er precies in het brein als we betekenis geven aan complexe zinnen? Daar hopen onderzoekers al heel lang het antwoord op te vinden, zodat mensen die problemen hebben met lezen, zoals bij dyslexie, mogelijk beter geholpen kunnen worden.   Om deze vraag te beantwoorden hebben ze epilepsie...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-04-2023

April is in Nederland en Vlaanderen elk jaar de Maand van de Filosofie. Ook dit jaar maken we daarom een uitstapje naar de grote vragen des levens. Met vandaag: hoe vind je houvast in een wereld vol oneindige keuzes en mogelijkheden? Filosoof en universitair docent aan de Universiteit Utrecht Simon...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-04-2023

Het is een droom van veel onderzoekers: het maken van een werkende synthetische cel. Makkelijk is dat absoluut niet, maar er worden de laatste tijd belangrijke stappen in de goede richting gezet. Ook hier in Nederland. Gijsje Koenderink, hoogleraar Bionanoscience aan de TU Delft, is één van de ond...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-04-2023

Onderzoekers van Washington State University zijn een gen op het spoor dat weleens de perfecte schakelaar zou kunnen zijn voor een nieuwe veilige mannenpil.  Het ontdekte gen - Arrdc5 – is alleen te vinden in het testisweefsel van mannen. Wanneer uitgeschakeld zorgt het - dus alleen bij mannen -...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-04-2023

Waarom is een monogame relatie eigenlijk nog steeds de norm? En wat speelt er allemaal mee bij het kiezen van een andere vorm? Dat wordt vanavond tijdens Studium Generale in Utrecht besproken met meerdere onderzoekers.  Psycholoog Tila Pronk van de Universiteit van Tilburg vertelt alvast meer over...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-04-2023

De invasieve hazewindmier - in het Engels yellow crazy ant genoemd, waarschijnlijk vanwege de hysterische bewegingen die ze maken als je ze verstoort - heeft onderzoekers wereldwijd verbaasd.  Niet vanwege die wilde bewegingen, maar vanwege hun genen. De mannetjes van deze mier blijken namelijk twe...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-04-2023

Ondanks dat ze een winterslaap van meer dan een half jaar houden in koude temperaturen, blijven bruine beren uitzonderlijk gezond. Mensen kunnen al bij korte periodes van te weinig beweging, bijvoorbeeld wanneer je een tijdje in bed moet blijven vanwege een ziekte of breuk, last krijgen van bloedpro...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-04-2023

Feromonen zijn moleculen die boodschappen overbrengen tussen individuele organismen. Die boodschap kan bijvoorbeeld zijn: hoi hoi, ik zoek een partner. Soms wordt een synthetische variant van deze stofjes ingezet tussen gewassen om insecten voor de gek te houden.   Alleen de productie ervan is duur...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-04-2023

Op de campus van de Universiteit Utrecht opent een indrukwekkend nieuw microscopie-centrum. We mochten alvast even een kijkje nemen tussen alle high tech. Faciliteitsmanager Chris Schneijdenberg vertelt meer over de bijzondere dingen die gemeten kunnen worden met de verschillende elektronenmicroscop...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-04-2023

Afrikaanse zandhoenders - ze zien er een beetje uit als een zandkleurige duif met exotische patronen - hebben een slim trucje om water te verplaatsen van de ene naar de andere plek.   Onderzoekers ontdekten dit toen ze ongelooflijk ver inzoomden op de veren van de vogel. Met het trucje lukt het man...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-04-2023

Een chirurgische robot die niet alleen kan zien waar tumorweefsel zit, maar het ook kan 'voelen': dat is waar onderzoekers in Leiden aan gaan werken de komende tijd. In deze audio hoor je onderzoeker Fijs van Leeuwen van het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij vertelt hoe robotische ingrepen nu...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-04-2023

Het vermoeden was er al wel, maar niet eerder werd het op deze manier aangetoond: ook duizenden jaren geleden werd er in Europa drugs gebruikt.  Eerdere onderzoeken gebruikten indirect bewijs als resten van bepaalde planten om dit aan te tonen. Die vondsten suggereerden al dat geestverruimende mid...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-04-2023

De substantie waarin cellen worden gekweekt in het lab - eentje die wereldwijd door onderzoekers wordt gebruikt - is verre van ideaal. Gelukkig denken Nederlandse onderzoekers een goed alternatief te hebben gevonden. In deze audio hoor je Paul Kouwer, moleculair chemicus aan de Radboud Universiteit....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-04-2023

Er lopen zo'n 4 quadriljoen mieren op aarde rond. Dat is een 4 met 15 nullen erachter! Je vindt ze overal ter wereld - behalve op Antarctica - en er zijn zo'n 14.000 verschillende soorten.    Ze leven diep onder de grond en hoog in bomen, in allerlei verschillende omstandigheden. Maar hoe mieren z...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-04-2023

Wereldwijd krijgt één op de zes mensen te maken met onvruchtbaarheid. In Australië - waar dit onderzoek is uitgevoerd - wordt één op de tweeëntwintig kinderen geboren via IVF. Dat is een hoop, maar heel veel pogingen om op deze manier zwanger te raken lukken niet.  Hoe dat kan, daar wordt hee...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-04-2023

Niet lang meer en dan weten we welk beestje het Insect van het Jaar 2023 wordt. Er kan nog gestemd worden en dus nemen we met Jan Wieringa van Naturalis nog één keer uitgebreid de bijzondere genomineerden door.  Stemmen kan tot vrijdagmiddag 14:00 uur op deze site: Insect van het Jaar 2023See omn...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-04-2023

We weten dankzij onderzoek al een tijdje dat ons geheugen op de lange termijn nogal wankel is. Maar nu blijkt ons kortetermijngeheugen ook nog eens een stuk onbetrouwbaarder dan gedacht. In deze audio hoor je cognitief psycholoog Marte Otten van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier meer over het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-04-2023

In onze zoektocht naar de liefde kijken we steeds meer naar persoonlijkheid en steeds minder naar iemands financiële situatie. Tenminste: in welvarende landen dan.  Onderzoekers bestudeerden contactadvertenties die tussen 1950 en 1995 in kranten werden geplaatst in Canada, de VS, Frankrijk en Ind...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-04-2023

In sommige omstandigheden kunnen diersoorten gigantisch groot worden, of juist piepklein. Dit soort dwerggroei en gigantisme zie je vooral veel op eilanden. Maar wat zorgt er precies voor die aanpassingen?  Bioloog Jesse Hennekam, van de Universiteit Maastricht en Naturalis deed onderzoek naar de k...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-04-2023

Veel mensen houden na een beroerte last van motorische problemen. Iets wat bij een behoorlijk grote groep patiënten niet volledig verholpen kan worden met fysiotherapie. Onderzoekers van het UMC Utrecht gaan nu kijken of een behandeling met hersenstimulatie deze mensen kan helpen beter te herstelle...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-04-2023

Het gaat gigantisch slecht met de Europese palingpopulatie. De EU heeft dan ook de import en export van de dieren verboden, maar dat heeft gezorgd voor het ontstaan van een heuse palingmaffia.   Een lucratieve illegale palinghandel waarin miljarden rond zouden gaan. Juni vorig jaar werden nog 49 m...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-04-2023

Wetenschappers hebben een vis op beeld vastgelegd die vrolijk aan het rondzwemmen was op een diepte van meer dan 8,3 kilometer. En dat is een diepterecord. Het gaat om een jonge slakdolf. Uit eerder onderzoek bleek al dat slakdolvensoorten die op deze dieptes zwemmen aardig wat aanpassingen hebben...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-04-2023

Meer en meer beginnen we te ontdekken - met dank aan steeds betere technieken en een paar gelukkige archeologische vondsten - dat hoe we ons T. rex en andere dino's hebben voorgesteld niet helemaal klopt.   Zo ontdekten onderzoekers al eens dat T. rex heel veel zenuwuiteinden in z'n snuit moet hebb...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-04-2023

Onderzoekers hebben inmiddels een behoorlijk goed beeld van waar herinneringen in de hersenen zich vormen. Korte termijn herinneringen vormen diep in het brein in de hippocampus en als de situatie erom vraagt worden ze voor de lange termijn opgeslagen in de cortex: de buitenste laag van de grote her...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-03-2023

Dit klinkt misschien als iemand die morsecode verstuurt door op bubbelfolie te drukken, maar het is een dorstige en ongelukkige plant.   Het is niet voor het eerst dat is ontdekt dat planten geluid kunnen produceren, maar wel is voor het eerst aangetoond dat dit op een meter afstand van de plant no...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-03-2023

Over zo'n twee weken - als de omstandigheden het toelaten - vertrekt Europese ruimtesonde Juice richting de manen van Jupiter.  Bert Vermeersen, hoogleraar Planetaire Exploratie aan de TU Delft vertelt meer over waarom we erheen willen, wat wetenschappers daar hopen te ontdekken en hoe ze dat gaan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-03-2023

Hoe we ons voelen kan soms van ons gezicht af te lezen zijn. Er zijn ook theorieën die stellen dat je met het veranderen van die gezichtsuitdrukkingen juist emoties kan sturen en dat ons eigen gezichtsspieren ook een rol spelen bij het aflezen en begrijpen van de emoties van anderen.   Dit is on...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-03-2023

In de Dream Hall van de TU Delft werken vijf dreamteams van studenten aan allerlei veelbelovende high tech projecten.  Wetenschap Vandaag zoomt in op project Epoch en project March, respectievelijk AI om de wereld beter te maken en een exoskelet.   See omnystudio.com/listener for privacy informat...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-03-2023

De Aedes Egyptii, tegenwoordig de Gele-koortsmug genoemd, was ooit een onschuldig beestje. Door veranderend klimaat op de Afrikaanse Savanne, 5000 jaar geleden, is hij antropofiel geworden, afhankelijk van mensenbloed. De slavernijtransporten, van West-Afrika naar de Amerika's hebben 500 jaar gelede...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-03-2023

De natuur zit vol trucjes, of misschien kun je beter zeggen: vol evolutionaire aanpassingen die het voortbestaan van soorten hebben bevorderd. Een zeer zeldzaam Zuid-Afrikaans plantje uit de madelieffamilie heeft precies zo'n aanpassing gemaakt om het te winnen van de buren.  Dit plantje maakt name...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-03-2023

Op de planetoïde Ryugu zijn cruciale bouwstenen voor het leven gevonden. De Japanse ruimtesonde Hayabusa2 nam een paar jaar geleden monsters op deze ruimterots en bracht ze terug naar de Aarde. Na uitgebreide analyse blijkt er Uracil in de monsters te zitten. Uracil is RNA, een organische verbindin...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-03-2023

Dankzij plukjes bewaard gebleven haar is bijna 200 jaar na zijn dood het DNA van componist Ludwig van Beethoven geanalyseerd.  Beethoven had in zijn leven last van tal van gezondheidsproblemen. Zijn bekende gehoorverlies was er één van, zijn ernstige darmklachten een andere, maar nu onderzoekers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-03-2023

Voor het eerst is op een planeet buiten ons zonnestelsel een daverende stofstorm gezien. De James Webb Telescoop legde het vast toen hij naar VHS 1256b keek, een exoplaneet die in 2015 werd ontdekt, ongeveer 40 lichtjaar van de aarde.   We weten zelfs waar de stofdeeltjes in de wolk uit bestaan:...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-03-2023

Mocht je op het moment aan het eten zijn, dan is het geen slecht idee om daar even mee te stoppen. We gaan het namelijk hebben over hoe kevers water uit de lucht kunnen halen met hun achterste.  Kevers zijn kampioen overleven in droge omstandigheden. Sommige kunnen hun hele leven zonder het drinken...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-03-2023

Van kantoorbaan tot topsport .. iedereen krijgt wel eens te maken met stress. In onze samenleving wordt er bijna non-stop een beroep gedaan op ons stress-systeem. Is dat erg? Helemaal niet, zegt stress-sociologe Suzan Kuijsten. Zij organiseert het Stresstival, een festival over stressmanagement in d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-03-2023

Het terugplaatsen van eigen immuuncellen die buiten het lichaam zijn bewerkt om nog beter hun werk te doen tegen ziektes als kanker kan een hele effectieve behandeling zijn. Het zou alleen nog veel beter kunnen werken als deze cellen niet uitgeput raakten.  Ondanks dat deze cellen aangepast zijn om...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-03-2023

Onderzoekers van het UMC Utrecht hebben per ongeluk iets heel moois ontdekt: onze hersenen ontwikkelen zich langer door dan we dachten. In plaats van rond ons vijfentwintigste begint de aftakeling pas als we tussen de dertig en veertig jaar oud zijn.  Klinisch technoloog Dorien van Blooijs van het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-03-2023

Negeer oogbewegingen en zenuwtrekjes, vergeet met hoeveel overtuiging iemand de boodschap brengt: onderzoekers uit Nederland hebben een veel makkelijkere manier gevonden om te achterhalen of de waarheid wordt verteld of niet.  Onderzoeker Bruno Verschuere van de Universiteit van Amsterdam, zelf ook...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-03-2023

Je kunt op verschillende manieren in kaart brengen hoe het gaat met levende wezens op aarde. Onderzoekers uit Israël kozen ervoor om uit te rekenen hoeveel er van verschillende groepen rondlopen door naar hun totale gewicht te kijken.   De gehele mensheid, berekenden ze, is goed voor 390 miljoen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-03-2023

Het is 'Internationale dag van het geluk'. Uit het World Happiness Report dat vandaag werd gepubliceerd blijkt dat de Finnen (alweer) het gelukkigste volk zijn. Nederland vind je net als vorig jaar op plek vijf. Maar naast het land waar je woont, speelt ook je karakter een rol bij hoeveel levenstevr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-03-2023

Ze worden ook wel het onderwater tropisch regenwoud genoemd, de koudwaterkoralen en sponsen van de diepzee. En dat is niet zo gek, want de ecosystemen die ze vormen zitten vol leven en biodiversiteit. Ook spelen ze een belangrijke rol in de koolstofcyclus van de oceaan.   Maar het gaat niet goed me...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-03-2023

Muggen kunnen allerlei vervelende ziektes overbrengen. Malaria kent iedereen, maar de familie van ons eigen huis-tuin-en-keukenmug kan ons ook het westnijlvirus, de Afrikaanse paardenpest, riftdalkoorts en hersenontsteking geven.   Nou hebben muggen ook gewoon hun eigen belangrijke plekje in ecosys...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-03-2023

Inmiddels hebben de meeste mensen weleens gehoord van de waggle dance. Zo niet, hier volgt een korte uitleg. Om elkaar te vertellen waar voedzaam eten te vinden is, gebruiken bijen een waggeldansje. Aan de binnenkant van de korf, loopt de bij die de informatie heeft al waggelend een achtpatroon over...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-03-2023

Wetenschappers uit de Verenigde Staten denken op oude beelden bewijs te hebben gevonden voor actieve vulkanen op Venus. Daarmee zou de planeet naast de aarde en een maantje van Jupiter het enige andere hemellichaam zijn waarvan dit bekend is.  Met planetenonderzoeker Daphne Stam van de TU Delft bes...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-03-2023

Hoe verder terug je kijkt in de geschiedenis van de mens hoe onduidelijker de rol van geestverruimende praktijken wordt. Tegenwoordig vind je ze in bijna elke cultuur. In de vorm van het drinken van alcohol bijvoorbeeld, dansen, of meditatie, maar ook het gebruiken van harddrugs, of het bijwonen van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-03-2023

We bespreken wat ervoor kan zorgen dat mensen wel of niet naar de stembus gaan, hoe de hersenen omgaan met op het laatste moment van gedachten veranderen en hoe je tot de beste keuze komt.  Hier vind je de onderzoeken of artikelen die ter sprake kwamen:How Science Can Help Get Out the VoteWhy chang...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-03-2023

Vandaag staan in Utrecht klimaatwetenschappers, meteorologen, psychologen en schrijvers samen op het podium om tijdens een heus gala te praten over hoe het ervoor staat met 'het klimaat'. We spraken alvast met klimaatpsycholoog Loes Kreemers van de Hogeschool van Amsterdam. Hoe verbonden zijn we nog...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-03-2023

Niet al te groot, lange dunne poten, zwart met een oranjerode tekening op de rug: de meeste mensen zullen de spin die de zwarte weduwe wordt genoemd wel herkennen, ook als je haar niet eerder in het wild hebt gezien.   De spin is niet agressief, maar wel heel giftig en dat heeft gezorgd voor een no...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-03-2023

Morgen vindt in Utrecht het 'Gala van een krachtig klimaat' plaats. In een klein voorproefje hoor je meer over een apparaatje niet groter dan een luciferdoosje waarmee jij en ik in de supermarkt hele bijzondere dingen kunnen gaan meten. Zoals: heb ik hier te maken met een echte biologische kip? Of:...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-03-2023

Waarom hebben sommige mensen weinig symptomen, terwijl anderen ernstig ziek worden wanneer ze besmet zijn met een virus zoals de griep of Covid-19?   Om hierachter te komen bekeek promovenda Laura Van Eyndhoven van de TU Eindhoven hoe afzonderlijke cellen zich gedragen wanneer zij met een virus zij...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-03-2023

Baby’s ontvangen essentiële bacteriën van hun moeder tijdens de geboorte en direct daarna, maar of ze deze ook krijgen in het geval van een keizersnede was lang onduidelijk.  Onderzoekers onder leiding van het UMC Utrecht en de Universiteit van Edinburgh zijn het gaan uitzoeken. Ze zagen dat mo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-03-2023

Onderzoekers hebben de meest gedetailleerde hersenkaart ooit gemaakt. Het dier waarmee ze dit is gelukt: de fruitvlieg.  Als we willen begrijpen hoe ‘denken’ werkt, moeten we eerst het mechanisme erachter beter begrijpen. Een internationaal team van onderzoekers bracht daarom meer dan 3000 neur...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-03-2023

Waar komt het water op planeten vandaan? En hoe oud is het? Een team van astronomen, waaronder een aantal uit Nederland, heeft iets ontdekt waarmee een belangrijk stukje van de puzzel nu op zijn plek valt.  In deze audio hoor je Margot Leemker, promovendus aan de Sterrewacht Leiden. Zij doet met ve...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-03-2023

In ons zonnestelsel vind je twee gapende gaten. Het eerste gat is er eentje tussen de grootte van aardachtige planeten en gasreuzen. De grootste aardachtige planeet is de aarde. De kleinste gasreus is Neptunus. Als de aarde qua grootte tussen een 10 en 20 eurocent muntje in zou zitten, dan is Neptun...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-03-2023

Hommels blijken, net als wij, sociaal leergedrag te vertonen en bij elkaar af te kijken. Dat zagen onderzoekers in een puzzelexperiment. Eén hommel leerde eerst de deksel op een doorzichtig doosje een stukje te draaien door tegen één van twee verticale lipjes te duwen. Het resultaat daarvan was d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-03-2023

Sommige keuzes die we maken zijn goed voor ons, maar minder goed voor anderen. En sommigen zijn minder goed voor ons, maar beter voor anderen. Hoe gaan we om met het maken van deze keuzes?  Leren we wellicht om de negatieve gevolgen te negeren op het moment dat we egoïstische keuzes maken? Of make...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-03-2023

Het beschermen van kustgebieden is in ons land altijd belangrijk geweest, maar met de stijgende zeespiegel wordt dat alleen maar belangrijker. Daarom is elk detail dat je kunt achterhalen over de ecosystemen aan de kust belangrijk.  Als het aankomt op de kustplantjes in deze ecosystemen, weten we n...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-03-2023

Als we snappen hoe cellen het liefst groeien, kunnen we weefselschade in de toekomst veel beter herstellen. Onderzoekers in Delft hebben nu iets over de voorkeuren van cellen ontdekt waarmee we hopelijk weer een stap verder komen.  Ze zagen dat botcellen die ze lieten groeien op biomaterialen een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-03-2023

In 2012 plukte een onderzoeker van Penn State University's Insect Identification Lab tijdens een bezoekje aan een Walmart in Arkansas een groot insect van de buitenmuur van de supermarkt. Het leek een beetje op een libelle, maar moest volgens de onderzoeker een mierenleeuw zijn. Met dat labeltje be...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-03-2023

In een groot onderzoek naar de scheenbeenbotten van dino's laten wetenschapper zien dat er zelfs binnen één familie hele verschillende groeistrategieën kunnen zijn, waardoor sommigen zich ontwikkelden tot enorme beesten zoals de T. rex en anderen tot kleine vogelachtige diertjes.   De gedachte i...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-03-2023

Voor deze aflevering wil ik je even vragen - als dat op een veilige manier kan - om op één been te gaan staan en dat vol te houden tot het einde van dit verhaal. Ik,  geluidstechnicus Klaas en collega Mats doen ook mee.   Je hebt misschien weleens vaker gehoord: balans is van belang. Gaat je eve...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-03-2023

Iedereen herkent het wel: als je op het punt staat iets te doen wat je heel spannend of gewoon doodeng vindt, dan reageert je lichaam daarop. Je keel wordt misschien droog, je kunt gaan zweten en waarschijnlijk verhoogt je hartslag. Nou waren onderzoekers benieuwd: kan het ook andersom werken? Kan h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-03-2023

Terwijl gister nog te horen was dat de luchtvervuiling in Nederland afneemt, waarschuwen Amerikaanse onderzoekers dat dit niet betekent dat we straks ook echt gezondere lucht inademen. Als de aarde opwarmt krijgen we namelijk ook meer luchtvervuiling die afkomstig is van planten en stof, zou blijke...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-02-2023

De biomarkers in zweet kunnen artsen steeds meer vertellen over onze gezondheid. Alleen niet al het zweet kon tot nu toe worden gemeten.  Dat wat je ziet ontstaan op de huid na een paar stevige sportoefeningen is geen probleem voor bestaande sensoren, maar er is nog een ander type zweet. De variant...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-02-2023

Om erachter te komen hoe de hersenen met behulp van seintjes uit de rest van het lichaam kiezen tussen verschillende levensbehoeftes hebben onderzoekers bij muizen het mechanisme achter het stofje leptine bestudeerd. Dit stofje blijkt niet alleen een rol te spelen bij de regulatie van verzadiging (h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-02-2023

De octopus wordt gezien als één van de de meest intelligente ongewervelde dieren op aarde. Het dier heeft geen skelet, acht flexibele armen die los van elkaar kunnen bewegen, maar ook tegelijk en een zeer complex zenuwstelsel.   In het brein van octopussen vind je gigantisch veel neuronen en hers...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-02-2023

Het stimuleren van de hersenen met gebruik van geïmplanteerde elektrodes laat al positieve resultaten zien bij verschillende ziektes. Alleen die elektroden worden door ons lichaam niet altijd even goed geaccepteerd. Ook zijn ze hard en kunnen ze omliggend weefsel beschadigen.  Daarom komen onderzo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-02-2023

De voorbereidingen voor deze missie lopen al een tijdje, 20 tot 30 jaar zijn onderzoekers al bezig, maar met een NWO-subsidie van 12 miljoen euro kan een Nederlands consortium onder leiding van SRON nu echt verder met de volgende stappen. Onderzoeker Gijs Nelemans (SRON/Radboud), één van de leider...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-02-2023

De cellen in ons lichaam zijn omgeven door een materiaal dat zorgt voor ondersteuning en structuur. Niet alleen doet het materiaal dát, het stuurt ook signalen naar de cellen, als een dirigent die instructies geeft aan een orkest.  Instructies vanuit het dirigerend materiaal kunnen zowel mechanisc...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-02-2023

Planten hebben water nodig. Dus in jaren dat het veel regent, verwacht je dat een woud het in z'n geheel beter doet dan in droge jaren. Dat klopt ook wel, maar er is nog een ander effect dat veel regenval heeft op de biodiversiteit. Een effect dat onderzoekers nu pas beginnen te zien, dankzij stapel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-02-2023

We weten dat sommige omstandigheden, zoals kou, het energieverbruik van ons lichaam kunnen verhogen, maar lukt dat ook met een medicijn? Ja, laten onderzoekers uit Leiden zien.  In deze audio hoor je onderzoeker Patrick Rensen van het LUMC. Lees hier meer over het onderzoek: Aan-knop van ons ‘gez...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-02-2023

Als vrouw kun je niet voor altijd kinderen krijgen. Even los van wat ouderdom met het lichaam doet, raken de eitjes simpelweg op. Dat geldt voor vrijwel alle zoogdieren op aarde, waarbij vele diersoorten op het moment dat ze onvruchtbaar worden ook maar meteen stoppen met leven.   Nu blijkt er tenm...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-02-2023

Verzakking van de baarmoeder of blaas: het is nog altijd geen onderwerp waar we makkelijk over praten. Toch heeft één op de vier vrouwen van boven de veertig er last van. Met een nieuwe 3D-geprinte oplossing, die uiteindelijk op maat gemaakt zou kunnen worden, hopen onderzoekers deze vrouwen beter...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-02-2023

Vliegtuiggeluid rond luchthavens is een groot en hardnekkig probleem. Zou de manier waarop we huizen bouwen in de omgeving van vliegvelden misschien iets kunnen betekenen hierin?  Onderzoeker Martijn Lugten van de TU Delft faculteit Bouwkunde en verbonden aan het AMS Institute denkt van wel. Lees h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-02-2023

Live meekijken als een medicijn op moleculair niveau zijn werk doet in iemands lichaam: met een unieke nieuwe MRI-scanner met een tien keer zo hoog vermogen als normaal moet het over drie jaar allemaal kunnen. De zogeheten 14 Tesla MRI-scanner komt te staan bij de Radboud Universiteit en het Radboud...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-02-2023

We doen dan misschien niet aan een winterslaap: uit nieuw onderzoek blijkt dat onze slaapbehoefte in de winter weleens anders zou kunnen zijn dan in de zomer.   Nou was het niet geheel onbekend dat de meeste mensen het gevoel hebben meer te moeten slapen in de winter. Ook weten we al dat de hoeveel...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-02-2023

De tseetseevlieg komt voor in Afrika en kan als hij Trypanosomen parasieten bij zich draagt en steekt de slaapziekte overbrengen. Van die ziekte bestaan in Afrika twee varianten: de West-Afrikaanse slaapziekte, die mensen jaren bij zich kunnen dragen zonder het te weten en de Oost-Afrikaanse vorm di...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-02-2023

Kun je nou beter krachttraining doen? Of aan je conditie werken? Is lange stukken wandelen genoeg? Of is kort en heel intensief sporten beter? Hoe ver van tevoren moet je eten? Rek je wel of niet je spieren voor en na? Het is niet makkelijk om bij te houden hoe we nou precies het gezondst kunnen bli...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-02-2023

Hoe leren jonge zebravinken zingen? Luisteren ze vooral, of kijken ze ook naar beweging? Om daarachter te komen bouwden onderzoekers een robotvogel die ze zangles gaf.  In deze audio hoor je onderzoeker Wouter Halfwerk van de Vrije Universiteit Amsterdam. Lees hier meer over het onderzoek dat hij s...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-02-2023

Het zat er natuurlijk aan te komen en klein genoeg waren ze misschien al wel langer, maar MIT-onderzoekers hebben een sensor ontwikkeld die je kunt doorslikken en die te volgen is tijdens zijn reis door ons spijsverteringskanaal.  De mini-sensor, ter grootte van een flinke pil, detecteert terwijl h...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-02-2023

Hoe ouder het organisme, hoe meer DNA-schade. Maar hoe die schade precies leidt tot ouderdomsklachten was nog onbekend. Wetenschappers van het Erasmus MC denken nu het antwoord te hebben gevonden.  In deze audio hoor je onderzoeksleiders Jan Hoeijmakers en Joris Pothof van het Erasmus MC. Lees hier...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-02-2023

Kan de wetenschap ons iets vertellen over hoe we het beste een partner kunnen vinden? Of juist over hoe we gelukkig single kunnen zijn? We bespreken een aantal onderzoeken die voorbijkomen in het Guardian-artikel ‘A sexual destiny mindset’ – and the other red flags of romantic chemistry. Daari...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-02-2023

Antibioticaresistentie is wereldwijd een groot probleem. Daarom wordt er hard gewerkt aan het terugdringen van onnodig gebruik en het beter begrijpen van bacteriën zodat we ze met nieuwe behandelingen te slim af kunnen zijn.  In nieuw onderzoek is gekeken naar de trucjes van de meticilline-resiste...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-02-2023

Astronomen hebben rond een dwergplaneet een ringenstelsel ontdekt op een plek waar ze het totaal niet hadden verwacht. We praten erover met onderzoeker Vik Dhillon van de universiteit van Sheffield. Hij is één van de auteurs van deze Nature-publicatie en verantwoordelijk voor de hogesnelheidscame...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-02-2023

Het noordpoolgebied verliest in rap tempo zeeijs. Zelfs in de koudere wintermaanden waarin het ijs eigenlijk zou moeten herstellen van het smelten in de zomer.   Uit een nieuw onderzoek van Penn State University blijkt nu dat het toenemende aantal winterstormen hier een grote rol in speelt. Deze st...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-02-2023

Onze voorouders hebben lange tijd een vrij wilde reputatie gehad. Met hun primitieve gereedschap jaagden ze op vlees en sprake van een taal was er niet echt. Maar steeds vaker vinden onderzoekers bewijs voor een veel verfijndere manier van leven.   Zo ook recent in een grot ten zuiden van Lissabon....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-02-2023

Ook in Nederland bestaat nu de kans dat je, wanneer je aan het wandelen bent met je hond, in de buurt komt van een roedel wolven. Misschien hoor je ze zelfs huilen naar elkaar, als je er op het juiste moment bent.  Nu waren onderzoekers benieuwd welke hondensoorten in dat geval terug zouden huilen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-02-2023

Orka-moeders offeren gigantisch veel op om een zoon groot te kunnen brengen, blijkt uit bijna 40 jaar aan orka-data. Het kost zelfs zoveel energie dat het hun kans op nog meer gezonde kinderen enorm vermindert. En met de afnemende hoeveelheid voedsel die er voor deze dieren beschikbaar is, is dat sl...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-02-2023

Mieren kunnen besmet raken door schimmels. Denk aan die ene nare die van de mier een soort zombie maakt. Maar mieren zijn schimmels ook vaak te slim af. Dat komt omdat veel mierenkolonies een sociale immuniteit hebben. Voordat een schimmel die op het lichaam van een mier is gaan zitten naar binnen k...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-02-2023

Een nieuw computermodel moet het straks mogelijk maken om vanuit de ruimte voor de hele wereld automatisch de methaanuitstoot te monitoren. In deze audio hoor je onderzoekers Berend Schuit en Ilse Aben van SRON. Lees hier meer over het onderzoek: Global alarm system watches for methane superemitters...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-02-2023

Het antibioticagebruik in de veehouderij zal wereldwijd alleen maar toenemen de komende tijd, zeggen onderzoekers in Nature op basis van berekeningen. Tussen 2020 en 2030 verwachten de onderzoekers een groei van 8 procent. De landen die qua gebruik (antibiotica per kilo dier per land) bovenaan staan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-02-2023

Een combinatie van een nieuwe scantechniek met een superkrachtige MRI-scanner en innovatieve contrastvloeistof moet ervoor gaan zorgen dat uitzaaiingen van prostaatkanker eerder en beter opgespoord kunnen worden. In deze audio hoor je radioloog Ansje Fortuin en hoogleraar Biomedische Magnetische Res...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-02-2023

Vet is voor sommige mensen iets waar ze het liefst zo snel mogelijk vanaf willen komen. Maar het is niet altijd slecht. Zo blijken vetten in ons bloed juist iets te kunnen voorkomen.   Het was al bekend dat deze vetten in ons bloed, zoals cholesterol, het gedrag van immuuncellen kunnen beïnvloeden...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-02-2023

Hoe meer we weten hoe planten zich verdedigen tegen ziekmakende micro-organismen, hoe beter we sterkere planten en gewassen kunnen kweken. Biologen van de Universiteit van Amsterdam zijn weer een nieuw trucje op het spoor.   Misschien is het iets wat je thuis ook weleens bij je planten hebt gezien:...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-02-2023

In 2020, terwijl de wereld kennismaakte met het leven in lockdowns, werd een groot wetenschapscongres in India afgezegd. Enkele geologen die al ter plekke waren, maakten er het beste van en bezochten de Rotsschuilplaatsen van Bhimbetka.  Ze vonden er een Dickinsonia fossiel: een plat, langwerpig pr...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-02-2023

Voor het eerst hebben onderzoekers laten zien dat het voorschijven van medicijnen op basis van iemands DNA-profiel werkt. Het gaat om een groot internationaal onderzoek onder leiding van het Leids Universitair Medisch Centrum.  One size fits all is al een tijdje niet meer goed genoeg. Er is inmidde...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-02-2023

Er is al heel veel onderzoek gedaan naar onvruchtbaarheid, maar we begrijpen nog steeds een heleboel niet. Tijd om het tot op moleculair niveau uit te zoeken, vinden Utrechtse onderzoekers. In deze audio hoor je bioloog Tzivya Zeev-Ben-Mordehai van de Universiteit Utrecht. Zij  ontvangt een ERC-beu...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-02-2023

Mycoplasma genitalium is een bacterie die door seksueel contact kan worden overgedragen. Een soa dus. Meestal gaat de infectie vanzelf weg, maar het kan bij mannen voor ontstekingen zorgen in de urinebuis. Bij sommige mensen komt de infectie ook steeds weer terug.   Volgens Britse onderzoekers komt...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  01-02-2023

Hij veranderde onze kennis over de evolutie van soorten voor altijd, maar zijn naam is niet Charles Darwin. Het gaat om evolutionair bioloog Dolph Schluter van de universiteit van British Columbia in Canada. Hij won deze week de prestigieuze Crafoord Prize voor zijn jarenlange onderzoek.Net als Darw...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-01-2023

Speciale biomaterialen die tegelijkertijd botherstel stimuleren en kankercellen aanvallen: dat is waar onderzoekers de komende jaren aan gaan werken voor een groep patiënten waarbij huidige behandelingen niet voldoende zijn. In deze audio hoor je onderzoeker Sabine van Rijt, verbonden aan het MERLN...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-01-2023

Steeds beter zijn onderzoekers instaat om slim materiaal te maken dat reageert op stimuli als licht, temperatuur of druk. Nu heeft een groep wetenschappers dat materiaal laten vliegen. Ze noemen het een kunstmatig zaadje, maar het robotje met borstelige vleugels dat past op een vingertop heeft missc...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-01-2023

Wetenschappers van onder andere de Universiteit Maastricht en het RIVM hebben voor het eerst goed uitgezocht welke psychofarmaca - geneesmiddelen voor de behandeling van psychische problemen en aandoeningen - voorkomen in het oppervlaktewater van Nederland.  Twee middelen blijken in te hoge concent...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-01-2023

Als je door een bos loopt sta je er waarschijnlijk zelden bij stil hoe die ene boom nou precies op die ene plek is beland. Misschien, als je erover nadenkt, voelt het als een toevallig iets. Of iets wat gestuurd wordt door de beschikbare ruimte die er is en hoe de boom daar zelf gebruik van maakt. ...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-01-2023

Een fossiel gevonden door paleontologen van Virginia Tech zorgt ervoor dat onze kennis over het verleden weer op de schop moet.   Het gaat om een fossiel van een wormsalamander: een amfibie, zonder ledematen. De diertjes hebben een gladde huid met ringen, zoals een regenworm, maar daaronder versto...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-01-2023

Tot nu werd gedacht dat er van krill - kleine ongewervelde, garnaalachtige zeedieren - meer dan genoeg in de oceanen zat om de buiken van grotere zwemmers te vullen. Maar daar moeten we misschien anders over na gaan denken.  Uit een nieuw onderzoek blijkt namelijk dat er een link is tussen de hoeve...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-01-2023

Een nieuw onderzoek naar het binnenste van onze aarde heeft deze week aardig wat stof op doen waaien. Want: is de draaiende harde kern nou gestopt met draaien of niet? We bespreken het met onderzoeker Arwen Deus van de Universiteit Utrecht. Ze vertelt hoe de binnenkant van de aarde eruitziet, hoe we...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-01-2023

Kinderen leren hoe bijzonder de wereld om ze heen is: je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Daarom brengt New Scientist vandaag een boekje uit met 100 dierenfeitjes voor het hele gezin. In deze audio hoor Fenna van der Grient, redacteur en boekencoördinator bij New Scientist. Zij kwam met het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-01-2023

We weten al langer dat er dieren bestaan die missende ledematen kunnen laten terug groeien. Hagedissen en platwormen zijn er bijvoorbeeld goed in. Krabben nemen soms zelfs expres afscheid van één van hun ledematen, als ze daardoor een aanval overleven, om deze vervolgens weer te vervangen met een...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-01-2023

Een internationaal team van astronomen onder leiding van de Universiteit Leiden heeft met behulp van de James Webb telescoop verschillende interessante moleculen gevonden in de donkerste en koudste dieptes van een grote gaswolk waarin sterren nog moeten vormen.  Het team is benieuwd naar de evoluti...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-01-2023

Stel: je krijgt de winnende cijfers in een loterij te horen, maar je weet niet welke maand van het jaar de jackpot gaat vallen. Elke maand meespelen (met diezelfde cijfercombinatie) kost natuurlijk geld, maar in dit geval is de prijs groot genoeg om dat toch te doen.  Rode eekhoornvrouwtjes in N...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-01-2023

Onderzoekers hebben met een nieuwe methode bevestigd dat een bacterie met de naam Rhodococcus ruber plastic echt opeet en verteert. Ze kunnen na hun onderzoek in het lab ook iets zeggen over hoe snel dit beestje dat doet.  Nou is het niet zo dat we nu kunnen denken: ha mooi, dan is het minder erg d...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-01-2023

Een internationaal team van wetenschappers is tijdens het project Operatie Nachtwacht loodformiaat op het spoor gekomen. Het is voor het eerst dat deze verbinding is aangetroffen in chemisch onderzoek naar historische schilderijen. De ontdekking kan nieuw inzicht bieden in de 17e-eeuwse schildertec...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-01-2023

Als je ooit in Australië bent geweest, dan heb je daar misschien wel een mierenegel voorbij zien waggelen. Zo niet, stel je dan een kruising tussen - je verwacht het niet - een egel en een miereneter voor.   Het diertje komt dus voor op één van de warmste continenten op aarde, maar mist een aa...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-01-2023

Al meer dan 40 jaar wordt oxytocine bestudeerd als een belangrijke neurotransmitter die in dieren en mensen een grote rol speelt bij sociaal gedrag en het aangaan van relaties. Er wordt zelfs hoopvol gekeken naar het behandelen van sociale stoornissen met deze stof, maar nieuw onderzoek laat zien da...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-01-2023

We weten al dat oudere vaders gemiddeld meer genetische mutaties doorgeven aan hun kinderen dan jonge vaders. Maar waar gaat dat eigenlijk precies mis? En hoe erg is het? In deze audio hoor je meer over een onderzoek van de Rockefeller University waarin wordt gekeken of ze daar een beter antwoord op...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-01-2023

Bliksemschichten kunnen een elektrische lading in zich hebben die zo intens is dat ze wel vijf keer heter dan het oppervlakte van de zon worden. Meer dan een miljard keer wordt de aarde door bliksem geraakt per jaar, met duizenden doden, gewonden en enorm veel materiele schade als gevolg.   Nou bes...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  18-01-2023

Mest gemaakt van gerecyclede menselijke urine en ontlasting kan prima en veilig gebruikt worden om gewassen te laten groeien, zeggen onderzoekers in een nieuwe publicatie. Ze gebruikten bewerkte versies van urine en ontlasting als mest voor witte kool en vergeleken dat met een bestaande bio-bemester...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  17-01-2023

Wat is het effect van opwarming op schimmels? Redden deze bodemorganismen die onmisbaar zijn voor onze ecosystemen zich dan nog wel? En zijn er misschien soorten die extra goed tegen droogte en warmte kunnen? Met die belangrijke vragen zijn onderzoekers op het moment druk bezig. We spraken erover me...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-01-2023

Al vanaf jonge leeftijd hebben de meeste mensen de neiging om zich sociaal te gedragen ten opzichte van anderen. Onderzoek heeft al laten zien hoe peuters al proberen te helpen als andere mensen, zelfs onbekenden, hulp nodig hebben.   Nou blijkt uit een nieuw onderzoek dat dit zich niet beperkt tot...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  16-01-2023

Digitale informatieverwerking is in de computerwereld al lange tijd de standaard, maar in een poging om berekeningen sneller en duurzamer te maken, gaan onderzoekers nu juist weer voor.... analoog. In deze audio hoor je onderzoeker Albert Polman van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Mathemat...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  15-01-2023

Twee dingen die we inmiddels goed weten: bijen zijn superbelangrijk en het gaat erg slecht met bijenpopulaties.   Op allerlei manieren proberen wetenschappers daar wat aan te doen. Bijvoorbeeld door te laten hoe ongelooflijk slim ze zijn – zo kunnen ze bijvoorbeeld rekenen, geen grap. Of door te...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  14-01-2023

Van dit soort berichtjes hebben we er nooit genoeg. Wetenschappers van het Leids Universitair Medisch Centrum en het Antoni van Leeuwenhoek hebben ontdekt hoe gespecialiseerde immuuncellen in staat zijn tot het opsporen en verwijderen van tumoren, die ‘onzichtbaar’ zijn voor de conventionele ver...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  13-01-2023

Via rivieren, de wind, of het dumpen van afval is ontzettend veel plastic sinds de jaren vijftig in oceanen terechtgekomen. Alleen als nu berekend wordt hoeveel er in de oceaan te vinden is, dan komt dat niet overeen met hoeveel erin is gegaan.  Er zijn natuurlijk een aantal mooie opruiminitiatieve...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  12-01-2023

Er was deze week flink wat ruimtevaart- en sterrenkundenieuws. Niet zo gek, want in Seattle vindt op het moment één van de grootste bijeenkomsten binnen dit vakgebied plaats. Het gaat om het congres van de American Astronomical Society, waar op het moment duizenden sterrenkundigen bij elkaar zijn....

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-01-2023

Bonobo’s zijn samen met chimpansees het nauwst verwant aan ons mensen. We lijken behoorlijk op elkaar, ook qua sociaal gedrag. Toch zijn er ook een aantal opmerkelijke verschillen, blijkt maar weer uit nieuw onderzoek.  In experimenten zag onderzoeker Evy Van Berlo dat zowel bonobo’s als mensen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  11-01-2023

Engelse onderzoekers hebben een algoritme - oorspronkelijk ontwikkeld om cellen mee te identificeren op microscopische foto's - zo aangepast dat ze er met behulp van satellietdata het gedrag van gletsjers heel nauwkeurig mee in de gaten kunnen houden.  In deze audio hoor je onderzoeker Anna Hogg va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  10-01-2023

Onderzoekers zijn een trucje op het spoor gekomen, waarmee het agressieve huidkankercellen lukt om ook naar andere delen van het lichaam te verspreiden. De volgende stap: kijken hoe we dit mechanisme eens goed in de weg kunnen gaan zitten.  In deze audio hoor je onderzoekers Victoria Sanz-Moreno va...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-01-2023

Kun je met een handje nootjes zorgen voor minder spierpijn, vroegen onderzoekers uit California zich af.   Er deden aan het onderzoek 38 mannen en 26 vrouwen mee tussen de leeftijd van 30 en 65 jaar. Niet een hele grote groep proefpersonen dus, maar een leuk beginnetje. Allemaal deden ze in het dag...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  09-01-2023

Het is wetenschappers gelukt om aan de hand van een zonnebrand-achtig stofje in gigantisch oude plantenfossielen iets te zeggen over de grootste massa-extinctie ooit.  Tijdens die gebeurtenis, 252 miljoen jaar geleden, stierf 95 procent van alle in zee levende soorten, een derde van de insectensoor...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  08-01-2023

Een springend gen (jumping gene) is een stukje DNA op een chromosoom, dat in het genoom van plaats kan wisselen. Zo'n gen kan zichzelf copy pasten. Waardoor meerdere afdrukken van hetzelfde gen ontstaan.   De meeste organismen hebben herhalingen in hun DNA, waarvan sommigen springende genen zijn, m...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  07-01-2023

Het is een bijzonder iets: iemand doet onverwachts iets waar je lichaam niet per se op zit te wachten en lachend en wurmend ondergaan we het tot we moeten aftikken. Zelfs nog voor iemand begint moeten we er al om lachen. Kinderen en dieren vragen er zelfs om. En ziet een rat iemand het bij een ander...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  06-01-2023

Ongeveer de helft van de mannen tussen de 40 en 70 jaar heeft weleens of regelmatig last van een erectiestoornis. Zo'n 5 procent heeft na een penisblessure last van de ziekte van Peyronie, wat erg pijnlijk kan zijn en waarbij littekenweefsel het functioneren van de penis vermoeilijkt.   In sommige...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  05-01-2023

Naturalis had afgelopen jaar een bezoekersrecord. Nooit eerder kwamen er zoveel mensen naar het natuurhistorisch museum. Een pas binnengebrachte gigantische bever was een mooi excuus om ook even langs te gaan. We spraken met hoofdpreparateur Becky Desjardins terwijl het dier van 1.30 meter al klaarl...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-01-2023

Er is een zoetwater planktonsoort ontdekt die niets liever doet dan virussen naar binnen schrokken. Meestal krijgen organismen virussen per ongeluk binnen en zijn ze ongewenst. In sommige gevallen zorgen ze zelfs voor de dood van hun gastheer, terwijl ze zelf in veel ecosystemen amper iemand hoeven...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  04-01-2023

Het Maastricht UMC heeft voor het eerst wetenschappelijk kunnen aantonen dat een gepersonaliseerd voedingspatroon - gebaseerd op iemands stofwisselingsprofiel - tot een betere gezondheid leidt.  In deze audio hoor je Hoogleraar humane biologie Ellen Blaak van het Maastricht UMC. Lees hier meer over...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  03-01-2023

Een bodembacterie die kan groeien op een mengsel van kooldioxide, zuurstof en waterstof is zo aan te passen dat hij nuttige stoffen produceert, zoals bijvoorbeeld eiwitten. In deze audio hoor je onderzoeker Sandy Schmidt van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij vertelt meer over hoe ver ze nu met het...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-01-2023

30 jaar aan data van meer dan 11.000 mensen laat volgens onderzoekers zien dat mensen die genoeg vocht binnenkrijgen langer leven en minder snel last hebben van ziektes. Eerder dit jaar vonden onderzoekers een link tussen een verhoogd natriumgehalte in het bloed en hart- en vaatziekten. Die verhoogd...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  02-01-2023

Kerst is voorbij, het nieuwe jaar is begonnen en dus kun je overal weer stapels weggegooide kerstbomen vinden. Nou zijn er al wel initiatieven om die oude kerstbomen te recyclen in plaats van weg te gooien, maar onderzoekers uit Engeland en Spanje gaan graag nog een stapje verder: zij maken er hern...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-12-2022

De klimaatcrisis, oorlogen, ziektes, onrecht en corruptie: het nieuws zit er vol mee. En ondanks dat we dat vaak bekijken of beluisteren vanuit de veiligheid van onze woonkamer en er zelf niet altijd onderdeel van zijn, kan het toch zorgen voor gigantisch veel stress.  Een onderzoekers legt het uit...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  31-12-2022

Typen op onzichtbare toetsenborden, een object identificeren alleen door het aan te raken, of handgebaren gebruiken om met een app of ander persoon op afstand te communiceren: het is dankzij onderzoekers van Stanford allemaal weer een klein stapje dichterbij.  Op verschillende manieren wordt geprob...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  30-12-2022

Het vormen van weefsel en organen is één van de belangrijkste bezigheden van cellen in de embryonale fase van ons leven. Om deze super ingewikkelde taak voor elkaar te krijgen moeten cellen onderling met elkaar communiceren. Ze gebruiken hier zowel biochemische signalen voor, als mechanische. Je z...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-12-2022

Ik kwam voorbij een filmpje van de American Chemical Society met de vrij vertaalde titel: waarom antivries van je lijstje af mag als bruikbaar dodelijk gif. Je snapt: dat moest ik even kijken.  Een veel gebruikt bestanddeel van antivries voor in onder andere auto's is ethyleen-glycol: net als ethan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  29-12-2022

Het was een bewogen jaar, zeker ook op wetenschapsgebied. We ontkomen er niet aan om ook in deze rubriek terug te kijken. Wat waren de hoogtepunten? Welke afleveringen werden in 2022 het meest beluisterd? En wie van de presentatoren kent de meeste (enigszins obscure) wetenschapsfeitjes?See omnystudi...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-12-2022

Cognitieve empathie, of: 'theory of mind', is de mogelijkheid om de emoties van anderen te herkennen en hun perspectief in te schatten. Een test die vaak gedaan wordt om te bepalen in welke mate iemand dit kan is de Eyes Test. Proefpersonen krijgen foto's te zien van alleen mensen hun ogen en moeten...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  28-12-2022

Onderzoekers hebben een nieuwe bloedtest ontwikkeld waarmee Alzheimer al in een vroeg stadium gedetecteerd moet kunnen worden. De onderzoekers hopen dat de test dure hersenscans en pijnlijke ruggenprikken kan gaan vervangen.Lees hier meer: New biomarker test can detect Alzheimer’s neurodegeneratio...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  27-12-2022

Zelfs als twee mensen tijdens de kerstdagen precies evenveel van hetzelfde eten naar binnen hebben gewerkt, kan het zo zijn dat de één die pondjes wel ziet zitten en de ander niet. Hoe kan dat? Onderzoeker Henrik Roager van de Universiteit van Kopenhagen vertelt dat ze wat opvallende dingen zagen...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  26-12-2022

Hoe is complexe spraak ontstaan? Om op die vraag een antwoord te vinden wordt al lange tijd naar apen gekeken. Maar vergelijk je de klanken en roepen van de meeste apensoorten, dan valt op dat daar weinig medeklinkers in te horen zijn. Waar zijn die medeklinkers, die in al onze talen zitten, dan van...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  25-12-2022

Ooit gehoord van de Europasaurus? Het was een grote planteneter met een lange nek die ongeveer 154 miljoen jaar geleden leefde op een klein eilandje in wat nu Duitsland is. Het is familie van de bekende Brachiosaurus en behoort daarmee tot de groep grootste landdieren die ooit op aarde hebben rondge...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  24-12-2022

De glaskikker doet zijn naam en superhelden eer aan door zichzelf doorzichtig te maken als hij ergens een dutje aan het doen is. Maar hoe het diertje dit voor elkaar krijgt was lange tijd onbekend. Nu weten we hoe hij dit doet.  Ook als de kikker zijn trucje niet doet is hij al aardig lastig te spo...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  23-12-2022

Bijen en wespen gebruiken hun angel om zichzelf en hun kolonie te beschermen. Omdat die angel ooit is ontstaan vanuit de ovipositor - een eierleggend orgaan in vrouwtjesinsecten - ging men er lange tijd vanuit dat de mannetjes niet konden steken. Die hebben immers geen angel.   Je voelt hem al aan...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  22-12-2022

Er is veel goed nieuws te verwachten op wetenschappelijk gebied in 2023. Wetenschap Vandaag stipt drie ontwikkelingen aan waar Nederlandse wetenschappers zich op verheugen, voor het komend jaar.  In deze rubriek vandaag aandacht voor: Maanreizen, de Einstein-telescoop en, eindelijk: een werkend med...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-12-2022

Net als onze huid zweet, of kippenvel kan krijgen, reageert ook de huid van microben op hun omgeving. Vind je een fossiel van de huid van een microbe, dan kan dat dus iets zeggen over de omstandigheden waarin het lang lang geleden leefde. Om achter die omstandigheden te komen moet de fossiele huid v...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  21-12-2022

Kan kennis vanuit de genetica helpen bij het beter behandelen van mensen met ernstige psychosen? En hoe dan? Daar is in een groot net afgerond onderzoek naar gekeken.  Jurjen Luykx - hij ziet als psychiater patiënten bij GGnet en werkt als onderzoeker bij het Maastricht UMC en ook het UMC Utrecht...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  20-12-2022

Malaria niet in de mens, maar in de mug zelf bestrijden: met die nieuwe tactiek hopen onderzoekers van de Universiteit Twente de ziekte - die nog altijd voor enorm veel zieken en doden zorgt- beter aan te kunnen pakken. In deze audio hoor je onderzoeker Jos Paulusse van de Universiteit Twente. Hij v...

Wetenschap Vandaag | BNR  /  19-12-2022